قانون دريایی ایران مصوب 1343,06,29با اصلاحات و الحاقات بعدي
فصل اول – تابعيت و ثبت كشتي
قسمت اول – تابعيت
ماده 1) شرايط تابعيت كشتي
1 – هر كشتي درياپيما (اعم از اينكه ساختمان آن پايان يافته و يا در دست ساختمان باشد) كه ظرفيت غيرخالص ثبت شده آن حداقل 25 تن و واجد شرايط ذيل باشد ميتواند بر طبق مقررات اين قانون بثبت رسيده و تابعيت ايراني و حق برافراشتن پـرچم جمهوري اسلامي ايران را داشته باشد.
الف [-] كشتي باشخاص تابع ايران (اعم از طبيعي و حقوقي) تعلق داشته باشد و در صورتيكه كشتي متعلق بشركت ايراني باشد بايد سهام آن با نام بوده و حداقل 51 درصد سرمايه واقعي آن متعلق باتباع ايراني باشد
ب [-] كشتي بايد بر طبق مقررات اين فصل بثبت برسد
2 – كشتيهاي نفتي متعلق باشخاص (اعم از طبيعي يا حقوقي) كه بامر توليد و يا تصفيه و يا حمل و نقل نفت خام و يا گاز و يا محصولات نفتي اشتغال دارند ميتوانند بدون رعايت حد نصاب مقرر در اين ماده بنا بدرخواست ذينفع و موافقت سازمان بنادر و كشتيراني بثبت رسيده و تابعيت ايران را تحصيل كنند
ماده 2) تابعيت فرمانده و افسران و كاركنان كشتي
فرمانده و افسران و كاركنان كشتي ممكنست در صورت لزوم از اتباع غيرايراني باشند.
مالك كشتي بايد بهزينه خود اتباع ايراني را براي كار در كشتي تربيت كند و بتدريج آنانرا بجاي كاركنان خارجي در كشتي بكار گمارد
برنامه كارآموزي توسط مالكين كشتي تنظيم و پس از تصويب سازمان بنادر و كشتيراني توسط مالكين مذكور بمورد اجرا گذاشته ميشود ولي در هر حال ميبايست در عرض چهار سال از تاريخ قبول تابعيت ايران لااقل نصف كاركنان كشتي از اتباع ايران باشند
مهندسين و افسران و كاركنان ايراني كشتيراني در مدتي كه جزو كاركنان كشتي باشند از پرداخت ماليات بر حقوق و مزاياي دريافتي معاف خواهند بود
ماده 3) آموزشگاه دريائي
وزارت اقتصاد مكلفست ظرف مدت يكسال از تاريخ تصويب اين قانون آموزشگاه تربيت كاركنان دريانوردي بازرگاني را در يكي از بنادر جنوب تأسيس نمايد
ماده 4) مرجع صدور گواهي تابعيت
مرجع صدور گواهي تابعيت كشتي سازمان بنادر و كشتيراني مي باشد
ماده 5) كشتيهائي كه در ايران ساخته شده اند
هر كشتي كه در ايران ساخته ميشود و ظرفيت آن حداقل 25 تن باشد تا وقتي كه سازنده كشتي آن را تحويل نداده است كشتي ايراني تلقي ميشود
ماده 6) كشتيراني ساحلي
كشتيراني بقصد تجارت بين بنادر و جزاير ايران (كاپوتاژ) منحصراً متعلق بكشتيهاي ايراني است مگر آنكه در موارد لزوم بنا به پيشنهاد سازمان بنادر و كشتيراني اجازه مخصوص از طرف هيئت وزيران صادر گردد
ماده 7) تغيير تابعيت
مالكي كه كشتي او در ايران بثبت رسيده است ميتواند تابعين [تابعيت] كشتي خود را تغيير دهد
مقررات مربوط بخروج از تابعيت در آئين نامه اين قانون تعيين خواهد گرديد
قسمت دوم – ثبت كشتي
ماده 8) تأسيس اداره مركزي ثبت كشتيها
اداراه [اداره] مركزي ثبت كشتي ها در سازمان بنادر و كشتيراني تأسيس ميگردد.
ماده 9) درخواست ثبت
براي ثبت كشتي بايد مالك كشتي و يا نماينده او تقاضاي ثبت را بضميمه اظهارنامه و گواهينامه هاي فني در دو نسخه تنظيم و بسازمان بنادر و كشتيراني تسليم نمايد.
مالك كشتي يا نماينده او بايد قبل از تسليم تقاضا نام اختياري كشتي را باطلاع سازمان مذكور برساند و در صورت تأييد آنرا در دو سينه و پاشنه كشتي بطور ثابت و نام بندر ثبت را نيز در پاشنه كشتي بر طبق مقررات مربوطه نقش و يا نصب نمايد.
اداره ثبت كشتي هاي سازمان بنادر پس از اجراي مراتب مزبور با رعايت مقررات بثبت كشتي اقدام ميكند.
ماده 10) اظهارنامه
مالك كشتي يا نماينده او بايد بضميمه تقاضانامه ثبت كشتي مستندات مالكيت با اظهارنامه اي حاوي نكات زير تسليم نمايد.
نام كشتي – توان قوه محركه – جنس بدنه كشتي – تاريخ و محل ساختمان – ابعاد و ظرفيتها – تعداد پلها و دكلها و دودكشها – نوع قوه محركه (بخار – ديزل انرژي اتمي و غيره) علائم مشخصه نام و تابعيت و محل اقامت مالك يا مالكين و سهم هر يك از مالكين كشتي.
ماده 11) سند ثبت كشتي
سند ثبت كشتي گواهينامه ايست كه از طرف سازمان بنادر و كشتيراني بر طبق نمونه مخصوص در دو نسخه بنام كشتي تنظيم و صادر ميشود.
در سند ثبت كشتي نكات زير قيد ميگردد.
نام بندر ثبت كشتي – محل و تاريخ ساخت كشتي – طبقه بندي تعداد پلها و دكلها – طول و عرض و آبخور كشتي – ظرفيت و نوع كشتي - مشخصات قوه محركه و ساير مشخصات كشتي – نام مالك و شماره كشتي
ماده 12) امضاء سند ثبت كشتي – ترتيب ثبت و نگهداري آن
سند ثبت كشتي بايد بامضاء مالك و يا نماينده او و همچنين سازمان بنادر و كشتيراني برسد.
اسناد ثبت كشتي بايد بترتيب رديف در دفتر رسمي ثبت كشتيها قيد گردد و يك نسخه آن در كشتي نگهداري شود.
حق الثبت
حق الثبت و ساير حقوقي كه براي ثبت اسناد و مدارك كشتي بايد پرداخت شود به شرح زير است:
الف ـ حق الثبت
براي كشتيهاي كمتر از 500 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل بيست ميليون (000 /000 /20) ريال.
براي كشتيهاي 501 تا 1000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل سي ميليون (000 /000 /30) ريال.
براي كشتيهاي 1001 تا 1500 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل چهل ميليون (000 /000 /40) ريال.
براي كشتيهاي 1501 تا 2000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل شصت ميليون (000 /000 /60) ريال.
براي كشتيهاي 2001 تا 2500 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل هشتاد ميليون (000 /000 /80) ريال.
براي كشتيهاي 2501 تا 3000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل يكصد ميليون (000 /000 /100) ريال.
براي كشتيهاي 3001 تا 4000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل يكصد و بيست ميليون (000 /000 /120) ريال.
براي كشتيهاي 4001 تا 5000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل يكصد و چهل ميليون (000 /000 /140) ريال.
براي كشتيهاي 5001 تا 6000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل يكصد و شصت ميليون (000 /000 /160) ريال.
براي كشتيهاي 6001 تا 7000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل يكصد و هشتاد ميليون (000 /000 /180) ريال.
براي كشتيهاي 7001 تا 8000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل دويست ميليون (000 /000 /200) ريال.
براي كشتيهاي 8001 تا 9000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل دويست و بيست ميليون (000 /000 /220) ريال.
براي كشتيهاي 9001 تا 10000 تن ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل دويست و چهل ميليون (000 /000 /240) ريال.
براي كشتيهاي از 10001 تن به بالا ظرفيت غيرخالص ثبت شده معادل سيصد ميليون (000 /000 /300) ريال.
ب ـ حق تجديد ثبت كشتيها به مأخذ پنجاه درصد (50 %) حق الثبت مندرج در بند (الف) است.
پ ـ هزينه ثبت تغييرات در گواهينامه ها مبلغ چهار ميليون (000 /000 /4) ريال براي هر تغيير در مشخصات يا خصوصيات كشتي يا اجزاي آن مي باشد.
ت ـ هزينه صدور المثناي گواهينامه ثبت كشتي به مأخذ سي درصد (30%) حق الثبت همان كشتي است.
ماده 14) تغييرات در ظرفيت كشتيها
هرگونه تغييري در ظرفيت مسافربري و يا باربري كشتي بايد كتباً باطلاع سازمان بنادر و كشتيراني برسد اينگونه تغييرات نيز بايد در دفتر رسمي ثبت كشتيها و در سند ثبت كشتي و نسخه دوم آن قيد گردد.
ماده 15) گواهينامه هاي فني كشتي
كشتي در صورتي ممكن است در ايران به ثبت برسد كه گواهينامه هاي فني آن توسط سازمان بنادر و كشتيراني و يا يكي از مراجع صلاحيتدار بين المللي كه صلاحيت آن مورد قبول سازمان بنادر و كشتيراني است صادر شده باشد.
ماده 16) گواهينامه ثبت موقت
نمايندگان كنسولي ايران ميتوانند با كسب اجازه از سازمان بنادر و كشتيراني باستناد گواهينامه هاي فني صادره از طرف يكي از موسسات صلاحيتدار بين المللي مذكور در ماده فوق گواهينامه ثبت موقت جهت كشتيهائيكه در ايران به ثبت خواهند رسيد صادر نمايد. اعتبار اينگونه گواهينامه هاي ثبت موقت متناسب با مدت مسافرت كشتي بيكي از بنادر ايران جهت انجام تشريفات ثبت خواهد بود و نبايد از ششماه تجاوز كند
رونوشت گواهينامه ثبت موقت بايد باداره ثبت كشتيهاي سازمان بنادر و كشتيراني ارسال شود و اصل گواهي ثبت موقت بايد بسازمان بنادر و كشتيراني تسليم شود.
ماده 17) آثار عدم ثبت كشتي
در مورد ماده فوق چنانچه كشتي بموقع بثبت نرسد و يا اسناد قبلي بموقع تسليم نگردد كشتي حق برافراشتن پـرچم جمهوري اسلامي ايران را نخواهد داشت و مالك كشتي بر طبق مقررات ماده 190 اين قانون بپرداخت جريمه محكوم و موظف به تسليم باسناد كشتي مي باشد
مفاد اين ماده در مورد اسناد مفقود لازم الرعايه نخواهد بود.
ماده 18) كشتيهاي در دست ساختمان
كشتيهاي در دست ساختمان (موضوع ماده 5 اين قانون) بايد موقتاً بثبت برسد و گواهينامه ثبت موقت جهت آنها صادر گردد.
كارخانه سازنده كشتي موظف است اظهارنامه اي مشتمل بر شماره رديف و مشخصات تفصيلي كشتي جهت ساختمان تهيه و به سازمان بنادر و كشتيراني تسليم نمايد پس از اينكه كشتي در دست ساختمان آزمايش و تحويل مالك گرديد گواهينامه ثبت موقت باطل و مسترد خواهد شد
ماده 19) تغيير در ساختمان كشتي
در صورت تغيير اساسي در ساختمان كشتي اظهارنامه جديدي بايد بسازمان بنادر و كشتيراني يا نمايندگان كنسولي ايران تسليم و توضيحات كافي فني راجع به ضرورت تغييرات مذكور در آن داده شود سازمان مزبور پس از رسيدگي بمدارك اظهارنامه اقدام باصلاح اسناد مربوطه خواهد نمود
در صورتيكه اظهارنامه مزبور بنمايندگان كنسولي ايران تسليم شود مقامات مزبور مكلفند اظهارنامه را در اسرع وقت بسازمان بنادر و كشتيراني ارسال دارند.
هرگاه متقاضي اسنادي بتصديق مقامات صلاحيتدار بين المللي كه مورد تأييد سازمان بنادر و كشتيراني باشد ارائه نمايد اداره ثبت كشتي باستناد اسناد مزبور اقدام باصلاح اسناد مربوطه خواهد نمود.
ماده 20) احكام و قرارهاي قضائي
هرگونه قرار يا آراء لازم الاجرا صادره از دادگاهها كه در حقوق عيني كشتي تغييري دهد (باستثناي حقوق ممتاز) بايد در دفتر ثبت كشتي و اسناد آن قيد گردد
مأمورين مكلف بثبت و انعكاس دادن مراتب فوق اگر در انجام وظيفه در اينمورد تسامح نمايند بكيفر مقرر در ماده 190 اين قانون محكوم خواهند شد
هرگاه ثابت شود كه مأموري تعمداً از انجام دادن وظيفه مزبور خودداري نموده است مجازات او از ششماه تا سه سال حبس تأديبي و پرداخت خسارت ناشيه از اين عمل خواهد بود
ماده 21) ابطال ثبت و سلب تابعيت كشتيهاي ايراني
در موارد ذيل ثبت كشتي باطل و تابعيت آن سلب ميگردد
1) در صورتيكه شرايط ثبت كشتي و حق برافراشتن پـرچم جمهوري اسلامي ايران از بين رفته باشد
2) در صورتيكه كشتي مفقود و يا توسط دزدان دريائي و يا در نتيجه عمليات خصمانه تصرف شده باشد
3) در صورتيكه كشتي متلاشي شده و از حيز انتفاع افتاده باشد
4) در صورتيكه مالك كشتي را رها كرده باشد
تقاضاي ابطال ثبت و سلب تابعيت كشتي بايد توسط سازمان بنادر و كشتيراني از دادگاه دريائي بعمل آيد در موارد فوق سند ثبت و تابعيت كشتي بايد منتها ظرف سي روز به اداره ثبت كشتيهاي سازمان بنادر و كشتيراني يا نمايندگان كنسولي ايران مسترد گردد.
ماده 22) فقدان اسناد – صدور المثني
در صورتيكه سند ثبت كشتي مفقود شده باشد مالك بايد فورا مراتب را بسازمان بنادر و كشتيراني اعلام و اظهارنامه اي حاكي از اين موضوع تسليم دارد سازمان بنادر و كشتيراني پس از رسيدگي المثني سند ثبت كشتي را صادر خواهد نمود.
ماده 23) تغيير نام كشتي
نام كشتي ممكن است بنا بتقاضاي مالك تغيير يابد و در اينمورد سازمان بنادر و كشتيراني ميتواند با تعويض نام كشتي موافقت كند و بهزينه متقاضيان تغيير نام را در سه نوبت بفواصل يكماه در روزنامه رسمي كشور و يكي از روزنامه هاي كثيرالانتشار مركز آگهي نمايد
چنانچه كشتي در رهن باشد موافقت مرتهن در تغيير نام ضروري است و تغيير نام اثري در حقوق او و ساير اشخاص ذينفع نخواهد داشت
ماده 24) انتقالات و معاملات كشتي
الف (اصلاحي 07ˏ08ˏ1352)– ثبت كليه انتقالات و معاملات و اقاله راجع بعين كشتيهاي مشمول اين قانون همچنين منافع آنها در صورتيكه مدت آن زائد بر دو سال باشد در داخل كشور اجباري است و منحصراً وسيله دفاتر اسناد رسمي كه براي اين كار از طرف سازمان ثبت اسناد و املاك كشور اجازه مخصوص دارند انجام ميشود و در صورتيكه معاملات مزبور در خارج از كشور صورت گيرد انجام معامله طبق مقررات كشور محل وقوع آن بايد توسط نزديكترين نماينده كنسولي ايران بمحل معامله گواهي و مراتب در دفتر كنسولگري نيز منعكس و ظرف 15 روز به سازمان بنادر و كشتيراني ايران اعلام شود.
ب – اداره كل ثبت اسناد و املاك نماينده اي در سازمان بنادر و كشتيراني خواهد داشت كه ثبت انتقالات و معاملات مزبور را در دفاتر خود منعكس خواهد نمود
ج – فروش و يا انتقال تمام و يا قسمتي از كشتي كه در ايران به ثبت رسيده است اعم از اينكه انتقال اداري يا قهري باشد تغييري در تابعيت كشتي نميدهد بشرط آنكه حد نصاب مندرج در بند الف ماده يك اين قانون و شرائط ديگر رعايت شود
د – كليه معاملات مربوط بفروش انتقال و رهن كشتي بايد در اسناد ثبت و تابعيت كشتي هر دو قيد گردد
هـ – مالك كشتي ايراني كه كشتي خود را در ايران و يا خارج از كشور برهن گذاشته است نميتواند قبل از فك رهن و يا بدون اجازه مرتهن يا بدون تأمين حق مرتهن كشتي خود را بفروش رساند
در صورت تخلف از حكم مزبور معامله انجام شده نافذ نخواهد بود
و – دفاتر اسناد رسمي و يا مأمورين كنسولي ايران در خارج كه از مقررات اين ماده تخلف ورزند علاوه بر مجازاتهاي مقرره مسئول پرداخت كليه خسارات وارده نيز خواهند بود آئين نامه اجرائي مربوط به اين ماده بوسيله سازمان بنادر و كشتيراني و وزارت دادگستري تنظيم و بتصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
ماده 25) آگهي فروش كشتي
در مورد فروش كشتيهاي تابع ايران سازمان بنادر و دريانوردي مكلف است انجام معامله را در روزنامه رسمي كشور و يكي از روزنامه هاي كثيرالانتشار مركز در سه نوبت و هر نوبت به فاصله ده روز آگهي نمايد. هزينه آگهي ها توسط مرجع قانوني كه وقوع معامله را ثبت مي كند در موقع انجام معامله از فروشنده دريافت مي گردد.
ماده 26) حق بازرسي اسناد كشتي
مامورين مجاز دولت ميتوانند در هر موقع به اسناد كشتي رسيدگي نمايند در صورتيكه فرمانده كشتي از ارائه اسناد خودداري نمايد بر طبق مقررات ماده 190 اين قانون محكوم بپرداخت جريمه نقدي خواهد شد
ماده 27) اظهارات خلاف واقع
هرگاه مالك يا نماينده او در مورد ثبت كشتي اظهارات غلط و خلاف واقع بنمايد دادگاه بر طبق مقررات ماده 190 اين قانون با او رفتار خواهد كرد
ماده 28) ثبت كشتيها و شناورها
ثبت كشتيها و شناورهائيكه مشمول مقررات اين قانون نيستند طبق مقرراتي كه از طرف هيئت وزيران تصويب و بمورد اجرا گذاشته ميشود انجام خواهد گرفت
فصل دوم – حقوق ممتاز
ماده 29) حقوق ممتاز
حقوق مشروحه ذيل نسبت بكشتي و نسبت بكرايه حمل در سفريكه اين حقوق طي آن ايجاد شده و نسبت بملحقات كشتي و ملحقات كرايه حمل (موضوع ماده 35) كه از شروع سفر ايجاد شده است ممتاز تلقي ميشود.
1) هزينه هاي دادرسي و مخارجي كه براي حفظ منافع مشترك طلبكاران بمنظور حفاظت كشتي يا فروش آن و تقسيم حاصل فروش بعمل آمده و همچنين حقوق و عوارض بندري كه بر طبق فهرست سازمان بنادر و كشتيراني قانوناً بايد پرداخت گردد و ساير حقوق و عوارض عمومي مشابه و همچنين هزينه حفاظت كشتي پس از ورود بآخرين بندر.
2) مطالبات ناشي از قرارداد استخدام فرمانده – ملوانان و ساير كاركنان كشتي.
3) اجرت و هرگونه پرداخت مربوط بنجات و كمك در دريا و آن قسمت از خسارات مشترك دريائي كه بعهده كشتي است.
4) خسارات ناشي از تصادم و ساير سوانح كشتيراني همچنين خسارات وارده بتأسيسات بندري و كارگاههاي تعمير كشتي و راههاي آبي قابل كشتيراني و خسارات ناشي از صدمات بدني وارد شده بمسافرين و كاركنان كشتي و خسارات فقدان يا آسيب ديدن كالاي كشتي و اثاث مسافرين.
5) مطالبات ناشي از قراردادها و عملياتي كه فرمانده در خارج از بندر پاپگاه [پايگاه] بر طبق اختيارات قانوني خود براي تأمين احتياجات واقعي از نظر حفظ كشتي يا امكان ادامه سفر انجام ميدهد خواه فرمانده مالك كشتي باشد يا نباشد و خواه طلبكار فرمانده و يا تدارك كننده مايحتاج كشتي يا تعميركننده كشتي يا وام دهنده و يا پيمانكار ديگري باشد.
اشخاصي كه احتياجات مذكور در اين بند را فراهم مي نمايند هرگاه اطلاع داشته باشند و يا بتوانند با توجه و دقت معمولي اطلاع حاصل كنند كه فرمانده مجاز در اقدامات مزبور نبوده مطالبات آنها از حقوق ممتاز محسوب نخواهد شد
ماده 30) رجحان حقوق ممتاز
حقوق ممتاز مندرج در ماده قبل نسبت بحقوق ناشي از رهن كشتي و همچنين بر ساير حقوق ممتاز مندرج در قوانين ديگر رجحان دارد.
ماده 31) كيفيت مطالبه حقوق ممتاز
صاحبان حقوق ممتاز ميتوانند در تقسيم حاصل فروش اموال و اشياء موضوع حقوق ممتاز تمام مبلغ طلب خود را بدون توجه بمقررات تحديد مسئوليت مالكين كشتي مذكور در فصل پنجم اين قانون و بدون كسر هيچگونه مبلغي مطالبه نمايند ولي در هر حال سهمي كه از حاصل فروش بآنها ميرسد از آنچه در مقررات فصل مذكور مصرح است بيشتر نخواهد بود.
ماده 32) آثار عدم پرداخت حقوق ممتاز
در صورت عدم پرداخت حقوق ممتاز ذينفع ميتواند بوسيله دادگاه حقوق خود را مطالبه و استيفاي حقوق خود را از فروش اموال يا كشتي كه نسبت بآن حقوق ممتاز وجود دارد درخواست نمايد.
دادگاه درخواست و مدارك آنرا بخوانده ابلاغ و بعلاوه بمنظور اطلاع اشخاص ذينفع خلاصه آنرا در ظرف 15 روز از تاريخ ابلاغ (هر 5 روز يكبار [)] در روزنامه رسمي و يكي از جرايد كثيرالانتشار مركز آگهي مينمايد.
پس از انقضاي 15 روز از تاريخ آخرين آگهي دادگاه بدادخواست و اعتراضات واصله رسيدگي و حكم مقتضي صادر مي نمايد و در صورت احراز صحت دعوي هرگاه استيفاي طلب از ساير اموال سهل البيع محكوم عليه ميسر نباشد دادگاه دستور بفروش امواليكه نسبت بآن حقوق ممتاز وجود دارد خواهد داد
رأي دادگاه بجز فروش كشتي قطعي است.
در صورتيكه دادگاه دستور بفروش كشتي صادر نمايد اين دستور سه نوبت متوالي در روزنامه رسمي و يكي از جرايد كثيرالانتشار مركز منتشر خواهد شد
محكوم عليه و هر متضرر ديگري از اين دستور ظرف يكماه از تاريخ انتشار آخرين آگهي در صورتيكه معادل محكوم به وجه نقد در صندوق دادگستري يا تضمين بانكي بسپارد مي تواند برأي مزبور اعتراض نمايد در اينصورت اجراي حكم دادگاه تا پايان رسيدگي باعتراض متوقف خواهد شد و رائيكه پس از رسيدگي باعتراض صادر ميشود قطعي است.
رسيدگي در هر دو مرحله بطور فوق العاده و خارج از نوبت انجام ميشود
ماده 33) كيفيت پرداخت در صورت وجود رهن
در صورتيكه نسبت بكشتي علاوه از حقوق ممتاز حقوق عيني هم موجود باشد ابلاغ دادخواست بدارندگان حقوق مزبور نيز لازمست.
هرگاه پس از صدور حكم بين اشخاصي كه ذيحق شناخته شده اند ظرف يكماه مقرر در ماده 32 نسبت بفروش و تقسيم وجوه حاصل از آن توافق نشود با رعايت مواد 36 و 37 بدوا حق دارندگان حقوق ممتاز و بعدا حقوق سايرين تأديه خواهد شد
در صورت عدم دسترسي بهر يك از دارندگان حق وجوه مربوطه بنام آنها در صندوق ثبت اسناد و املاك توديع خواهد شد
ماده 34) مطالبات ممتاز مؤسسات دولتي
مطالبات ممتاز مربوط بموسسات دولتي آنچه مربوط باعمال تصدي دولت است طبق مقررات اين قانون و آنچه مربوط باعمال حاكميت دولت است طبق مقررات مربوط بوصول مالياتها وصول خواهد شد.
ماده 35) ملحقات كشتي و ملحقات كرايه حمل
ملحقات كشتي و ملحقات كرايه حمل مندرج در ماده 29 عبارتست از:
1) غرامت قابل مطالبه مالك بابت خسارات مادي وارده بكشتي كه جبران نشده باشد و يا خسارات از دست دادن كرايه حمل كه بكشتي تعلق ميگرفته است.
2 – سهم مالك كشتي بابت خسارات مشترك دريائي ناشي از زيانهاي مادي وارده بكشتي كه جبران نشده يا خسارات از دست دادن كرايه حمل كه بكشتي تعلق ميگرفته است.
3) حق الزحمه مالك كشتي بابت كمك يا نجات در دريا تا پايان سفر پس از كسر وجوهي كه بايد در اينمورد بفرمانده و ساير اشخاصي كه در خدمت كشتي هستند پرداخت شود
وجوه پرداختي بابت حمل و احياناً وجوهي كه بر طبق مقررات مذكور در فصل پنجم اين قانون قابل پرداخت باشد نيز در حكم كرايه حمل است: وجوه متعلقه بمالك كشتي بابت قراردادهاي بيمه و جوائز و كمكهاي دولتي و ساير كمكهاي ملي جزء ملحقات كشتي يا ملحقات كرايه حمل محسوب نمي شود.
حقوق ممتاز پيش بيني شده بنفع اشخاصي كه در خدمت كشتي هستند بدون رعايت مفاد بند 2 از ماده 29 شامل تمام كرايه حمل ناشي از كليه سفرهائي است كه كشتي در مدت اعتبار همان قرارداد استخدام انجام داده است
ماده 36) حق تقدم مطالبات
مطالبات مختلف مربوط بيك واقعه همزمان فرض مي شود
مطالبات ممتاز ناشي از آخرين سفر مقدم بر مطالبات سفرهاي قبلي است ولي مطالبات ناشي از يك قرارداد استخدامي كه براي چندين سفر منعقد شده باشد با مطالبات مربوط بآخرين سفر از حيث امتياز مساوي خواهد بود.
مطالبات مذكور در بندهاي ماده 29 كه در يك رديف هستند داراي حقوق ممتاز متساوي ميباشند و در صورت عدم كفايت براي تأديه وجوه مطالبات به نسبت طلب بين بستانكاران تقسيم خواهد شد
مطالبات مربوط بيك سفر بترتيب مندرج در ماده 29 مشمول حق ممتاز خواهد بود
ماليات مندرج در هر يك از بندهاي 3 و 5 ماده 29 بترتيب عكس تاريخ ايجاد پرداخت خواهد شد
ماده 37) حق ممتاز در مورد هزينه انتقال بقاياي كشتي
در موارديكه كشتي يا شناورهاي مغروق يا مصدوم و يا بقاياي آنها موجب مزاحمت كشتيراني گردند و مالك از انتقال آنها و رفع موانع خودداري نمايد سازمان بنادر و كشتيراني ميتواند آنها را بهزينه خود محل مناسبي انتقال داده و در صورت عدم پرداخت هزينه هاي مربوطه از طرف مالك آنها را توقيف و بفروش رسانيده و مطالبات خود را با رعايت مفاد مواد 29 و 36 اين قانون و مقدم بر ساير طلبكاران از حاصل فروش تأمين نمايد.
ماده 38) آثار انتقال مالكيت
انتقال مالكيت كشتي تأثيري در حقوق ممتاز نخواهد داشت.
ماده 39) مدت مرور زمان
الف – دارنده حقوق ممتاز چنانچه ظرف مدت يكسال در مقام استيفاء حقوق ممتاز برنيايد حق امتياز خود را از دست خواهد داد در مورد مطالبات ناشي از تهيه مايحتاج كشتي مندرج در بند 5 ماده 29 مدت مزبور شش ماه است.
ب – شروع مدت مذكور بترتيب ذيل است
1) در مورد حق الزحمه مربوط بكمك و نجات در دريا از روزيست كه عمليات مربوط بآن خاتمه مييابد
2) در مورد خسارات ناشي از تصادم و ساير سوانح و آسيب جسماني از روزيستكه خسارت وارد شده است
3) در مورد فقدان يا خسارات محمولات و اثاث از روزي استكه محمولات يا اثاث تحويل داده شده و يا بايستي تحويل داده شده باشد
4) در مورد تعمير و تهيه مايحتاج كشتي و ساير موارد پيش بيني شده در بند 5 ماده 29 از روزيست كه طلب ايجاد شده است
5) در ساير موارد از روزي استكه دين از لحاظ مدت و جهات ديگر قابل مطالبه باشد
ج) تقاضاي مساعده يا وجوه علي الحساب از طرف كاركنان كشتي مندرج در بند 2 ماده 29 تابع حكم اين ماده نيست و قابل مطالبه تلقي نميشود
د – هرگاه توقيف كشتي در درياي ساحلي كشوريكه اقامتگاه يا مركز عمليات مدعيست مقدور نباشد دادگاه ميتواند مهلت هاي فوق را از روز ايجاد طلب حداكثر براي مدت سه سال تمديد نمايد
ه – حق رجحان نسبت بكرايه حمل كشتي تا زماني ممكن استكه كرايه وصول نشده يا وجوه آن در يد فرمانده يا نمايندگان مالك كشتي باشد نسبت بملحقات كرايه حمل نيز بهمين ترتيب عمل خواهد شد
ماده 40) تعميم مقررات
مقررات مذكور در اين فصل در مورد كشتيهائيكه توسط شخصي غير از مالك اداره و بهره برداري شده و يا وسيله مستأجر اصلي مورد بهره برداري قرار گيرد نيز لازم الاجرا است باستثناي موارديكه از مالك بطور غيرقانوني خلع يد شده و يا طلبكار حسن نيت نداشته باشد
ماده 41) حق رجوع بفروشنده
دارندگان حقوق ممتاز ظرف سه ماه از تاريخ آخرين آگهي فروش كشتي موضوع ماده 25 حق رجوع بفروشنده را خواهند داشت
فصل سوم – رهن كشتي
ماده 42) رهن كشتي
كشتي مال منقول و رهن آن تابع احكام اين قانون است رهن كشتي در حال ساختمان و يا كشتي آماده براي بهره برداري نيز وسيله سند رسمي بايد صورت گيرد و قبض شرط صحت رهن نيست.
در صورتيكه كشتي در اسناد رهن توصيف نشده باشد منظور از كشتي بدنه – دكلها – دوارها – لنگرها – سكانها [-] موتورها و كليه وسائلي خواهد بود كه براي تحرك و دريانوردي بكار برده مي شود
ماده 43) سند رهن
در سند رهن بايد نام راهن و مرتهن و مشخصات كشتي و مبلغ رهن و سررسيد آن صراحتاً قيد گردد
ماده 44) حق رهن
حق رهن شامل اصل مبلغ و بهره آن خواهد بود.
ماده 45) ماهيت حق رهن
حق رهن از حقوق عيني است و با فروش و انتقال كشتي از بين نميرود مگر در موارديكه بموجب اين قانون پيش بيني شده است
ماده 46) حق رجحان بستانكاران مقدم
چنانچه كشتي بيش از يك مورد در رهن باشد بستانكاران مقدم بر بستانكاران موخر حق رجحان خواهند داشت، در موقع تنظيم سند بايد كليه خصوصيات معاملات قبلي در متن سند تصريح گردد و راهن بايد وجود هرگونه رهن قبلي و همچنين تعهد و بدهي مربوط بكشتي مورد رهن را كه از آن اطلاع دارد كتباً بمرتهنين اعلام دارد. چنانچه راهن بقصد تقلب از رعايت مقررات اين ماده تخلف ورزد بر طبق مقررات ماده 190 محكوم بپرداخت جريمه خواهد شد و بدهي راهن بلافاصله حال و بدرخواست مرتهن از اموال راهن استيفاء ميشود
ماده 47) مرهونه متعدد
در صورتيكه موضوع رهن شامل بيش از يك كشتي و در سند رهن هم تصريح شده باشد كه در مقابل پرداخت قسمت معيني از دين كشتي مرهونه مشخص مربوط بآن دين بطور جداگانه آزاد خواهد شد مبلغ مربوط بهر كشتي بايد در سند آن كشتي قيد شود.
ماده 48) ثبت معاملات رهن كشتي
ثبت معاملات رهن كشتي و فك آن بموجب ماده 24 اين قانون صورت خواهد گرفت.
ماده 49 ـ حق الثبت معاملات مربوط به كشتي به شرح زير تعيين مي شود:
تا 500 تن ظرفيت خالص/ پانزده ميليون (000 /000 /15) ريال
از 501 تن تا 1000 تن ظرفيت خالص/ بيست ميليون (000 /000 /20) ريال
از 1001 تن تا 5000 تن ظرفيت خالص/ بيست و پنج ميليون (000 /000 /25) ريال
از 5001 تن تا 10000 تن ظرفيت خالص/ سي ميليون (000 /000 /30) ريال
از 10001 تن به بالا ظرفيت خالص/ سي و پنج ميليون (000 /000 /35) ريال
تبصره 1 ـ مبالغ مندرج در اين ماده بر مبناي نرخ تورم سالانه اعلامي بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران با پيشنهاد وزير راه و شهرسازي و تصويب هيأت وزيران در هر سال يك بار قابل تعديل است.
تبصره 2 ـ سي درصد (30 %) از منابع حاصله از اخذ مبالغ فوق به طور مساوي به توسعه و تجهيز حمل و نقل دريايي، هوايي و زميني اختصاص مي يابد. دولت مكلف است هر ساله آنها را در قوانين بودجه سنواتي در رديف اعتبارات وزارتخانه هاي ذي ربط پيش بيني نمايد.
ماده 50) تقاضاي فروش كشتي بعلت عدم پرداخت دين
چنانچه مدت رهني كه از نظر تاريخ ثبت مقدم بر ديگرانست سررسيد و دين مربوطه بآن پرداخت نگردد ذينفع مي تواند از دادگاه تقاضاي فروش كشتي را بنمايد. دادگاه دادخواست را بطرف و ساير بستانكاران ابلاغ و خلاصه آنرا ظرف 15 روز از تاريخ ابلاغ (هر 5 روز يكبار) در روزنامه رسمي و يكي از جرايد كثيرالانتشار مركز آگهي مينمايد.
چنانچه ظرف 15 روز از تاريخ آخرين آگهي بدهكار حاضر بپرداخت دين خود نشود و ساير طلبكاران نيز با فروش عين مرهونه موافقت ننمايند دادگاه در وقت فوق العاده بدادخواست رسيدگي نموده پس از احراز صحت مدارك خواهان حكم فروش صادر مينمايد.
ماده 51) كيفيت فروش كشتي
هرگاه حكم فروش كشتي بتوسط دادگاه صادر گردد كيفيت فروش كشتي بدينقرار خواهد بود كه ميزان مزايده از مبلغ بدهي باضافه كليه مطالبات ممتاز مندرج در ماده 29 و حق مرتهنين كه بموقع مطالبه شده است شروع ميگردد. چنانچه كشتي بفروش نرسد مرتهن ميتواند با پرداخت مطالبات ممتاز و حقوقي كه بموقع مطالبه شده است با رعايت مفاد ماده 36 تقاضاي انتقال عين مرهونه را بخود بنمايد مگر آنكه ساير طلبكاران با پرداخت مطالبات ممتاز و حق مرتهن تقاضاي انتقال كشتي را بخود بنمايند.
در صورتيكه عين مرهونه بمبلغ بيشتري بفروش رسد از محل وجوه حاصله اول حقوق ممتاز و سپس حق مرتهن مقدم پرداخت ميشود و حقوق بستانكاران ديگر با در نظر گرفتن تقدم رهن تأديه يا بنام آنها به حساب صندوق ثبت در بانكملي توديع خواهد شد.
فصل چهارم – باربري دريائي
ماده 52) تعاريف
اصطلاحاتي كه در اين فصل بكار رفته داراي معاني زير است:
1) متصدي باربري – متصدي باربري بطور كلي بمالك يا اجاره كننده كشتي كه با فرستنده بار قرارداد باربري منعقد كرده است اطلاق مي شود.
2) قرارداد باربري – قرارداد باربري فقط قراردادي است كه بر اساس بارنامه دريائي يا اسناد مشابه ديگري كه براي حمل و نقل كالا از طريق دريا است منعقد شود و نيز هر بارنامه دريائي يا اسناد مشابه ديگري كه باستناد قرارداد اجاره كشتي رابطه بين متصدي باربري و دارنده بارنامه يا سند مذكور را از زمان صدور تعيين نمايد قرارداد باربري تلقي ميگردد.
3) بار – بار شامل هرگونه محموله اعم از اموال و اشياء و هر كالاي ديگر ميباشد باستثناء حيوانات زنده و بارهائيكه بر طبق مفاد قرارداد باربري بايد روي عرشه كشتي حمل شود و عملا هم بدينترتيب حمل شده باشد.
4) كشتي – كشتي بهر وسيله اي اطلاق ميشود كه براي حمل بار در دريا بكار رود.
5) فرستنده بار – فرستنده بار شخصي است كه با متصدي باربري قرارداد باربري تنظيم مينمايد و بار را براي حمل بكشتي تحويل ميدهد.
6) تحويل گيرنده – تحويل گيرنده شخصي است كه بموجب بارنامه حق دريافت بار را دارد.
7) بارنامه دريائي – بارنامه دريائي سنديست كه مشخصات كامل بار در آن قيد و توسط فرمانده كشتي يا كسي كه از طرف او براي اين منظور تعيين شده امضاء گردد و بموجب آن تعهد شود بار توسط كشتي بمقصد حمل و بتحويل گيرنده داده شود.
بارنامه دريائي يا اسناد مشابه آن بمنزله رسيد دريافت بار است.
8) مدت حمل – از زمانيكه بار در كشتي بارگيري شده تا زمانيكه از كشتي تخليه گردد مدت حمل محسوب ميشود.
9) بارگيري و تخليه – بارگيري بطور معمول از زماني شروع ميشود كه چنگال جرثقيل باري را كه فرستنده آماده بارگيري كرده است بمنظور بارگيري در كشتي از اسكله يا بارانداز يا وسائل باربري كه بدين منظور مورد استفاده قرار گيرد گرفته و بلند نمايد و تخليه زماني خاتمه مي يابد كه چنگال جرثقيل بار را در اسكله و يا بارانداز يا وسايل باربري كه بدين منظور مورد استفاده قرار گرفته فرود آورد.
ماده 53) مسئوليت و وظائف متصدي باربري
با توجه بمفاد ماده 57 در هر قرارداد باربري مسئوليت تعهدات حقوق و معافيت از مسئوليت هاي متصدي باربري در مورد بارگيري – جابجا كردن – انبار‌كردن – باربري – محافظت – مواظبت و تخليه بار بشرح مواد مندرج در اين فصل خواهد بود
ماده 54) وظايف متصدي باربري
1) متصدي باربري مكلف است قبل از هر سفر و در شروع آن مراقبت هاي لازم را بشرح ذيل بعمل آورد
الف – كشتي را براي دربانوردي [دريانوردي] آماده كند
ب – كاركنان و تجهيزات و تداركات كشتي را بطور شايسته تهيه و فراهم آورد
ج – انبارها و سردخانه ها و كليه قسمتهاي ديگر كشتي را كه براي حمل كالا مورد استفاده قرار مي گيرد مرتب و آماده كند.
2) با توجه بمفاد ماده 55 متصدي باربري موظف است با كمال دقت و بنحو مطلوب محمولات را بارگيري – جابجا – حمل – محافظت - مواظبت و تخليه نمايد
3) پس از وصول و قبول مسئوليت كالا متصدي باربري يا فرمانده كشتي و يا عامل متصدي باربري برحسب تقاضاي فرستنده بار موظف است بارنامه دريائيكه در آن مشخصات ذيل درج شده است صادر نمايد
الف – علائم مشخصه ايكه جهت شناسائي بار ضروري است همان علائمي استكه توسط فرستنده بار قبل از شروع بارگيري كتباً تسليم شده است مشروط بر اينكه در مورد بار بدون روپوش علائم مذكور بر روي بار نقش شده و يا بطور وضوح نشان داده شده باشد اگر بار در صندوق قرار گرفته و يا داراي پوشش باشد علائم بايد بطوري نقش شود كه تا پايان سفر خوانا بماند
ب – تعداد بسته ها يا قطعات يا مقدار يا وزن برحسب مورد بنحويكه كتباً از طرف فرستنده بار تعيين و تسليم شده است
ج – متصدي باربري يا فرمانده يا عامل متصدي باربري ملزم نيست كه در بارنامه دريائي علائم – تعداد مقدار يا وزني را قيد نمايد كه صحت آنها بجهات موجه مشكوك باشد و يا وسيله مناسب براي رسيدگي بصحت آنها را در اختيار نداشته باشد.
4) بارنامه دريائي صادر شده بشرح فوق مدرك دريافت كالا بوسيله متصدي باربري بشرح مندرج در بند 3 الف – ب – ج اينماده خواهد‌بود.
5) فرستنده بار نسبت بصحت علائم – تعداد – مقدار و وزن بار بنحويكه هنگام حمل اظهار داشته است در مقابل متصدي باربري مسئول شناخته مي شود و موظف است غرامت متصدي باربري را در مقابل هرگونه فقدان – خسارت و هزينه هاي ناشي از عدم صحت اظهارات مذكور بپردازد.
حق متصدي باربري بدريافت چنين غرامتي مسئوليت و تعهدات نامبرده را كه ناشي از قرارداد باربري است نسبت بهيچ كس غير از فرستنده بار محدود نخواهد كرد
6) در صورتيكه همزمان يا قبل از نقل مكان بار و تسليم آن بتحويل گيرنده اخطاريه اي حاكي از فقدان يا خسارت وارده به بار با شرح و كيفيت آن كتبا بمتصدي باربري يا نماينده او در بندر تخليه تسليم نگردد نقل مكان بار و دادن آن بكسي كه بر طبق قرارداد حمل بايد بار باو تسليم شود بمنزله تحويل بار مندرج در بارنامه دريائي از طرف متصدي باربري خواهد بود مگر آنكه خلاف آن ثابت شود
چنانچه فقدان يا خسارت وارده ببار آشكار نباشد اخطار مذكور بايد ظرف سه روز پس از تحويل بار تسليم شود
در صورتيكه در موقع دريافت وضع و حالت كالا مورد رسيدگي و بازديد طرفين قرار گرفته باشد تسليم اخطار كتبي ضروري نخواهد بود
ادعاي فقدان يا خسارت نسبت بمتصدي باربري و كشتي پس از گذشتن يكسال از تاريخ تحويل و در صورت عدم تحويل از تاريخي كه بار بايستي تحويل داده شده باشد مسموع نخواهد بود
متصدي باربري و تحويل گيرنده بار بايد همه گونه تسهيلات معقول جهت رسيدگي و تشخيص فقدان و خسارات واقعي و يا خساراتي كه تصور ميرود ببار وارد آمده فراهم كند
7 – بعد از بارگيري بتقاضاي فرستنده محموله بايد روي بارنامه ايكه براي او توسط متصدي باربري فرمانده كشتي و يا عامل متصدي باربري صادر شود جمله بارگيري شده قيد گردد مشروط بر اينكه اگر فرستنده بار قبلا سند يا مدركي دال بر تحويل بار دريافت داشته است آنرا مسترد دارد ولي به اختيار متصدي بار ممكن است در سند مذكور نام بندر بارگيري و نام كشتي يا كشتيهاي حامل بار و تاريخ يا تواريخ حمل بار توسط متصدي باربري و عامل او و يا فرمانده كشتي ذكر شود در اين صورت سند مزبور كه حاوي اين مشخصات است و مفاد بند 3 اين ماده در آن رعايت شده است «بارنامه دريائي بار بارگيري شده» محسوب ميگردد
8 – قيد هرگونه شرط يا توافق در قرارداد باربري بمنظور سلب مسئوليت متصدي باربري يا كشتي يا محدود كردن مسئوليت مزبور در مورد فقدان بار يا خسارات وارد بآن ناشي از غفلت و تقصير و يا تسامح در انجام وظائف و تعهدات مصرحه در اين فصل باطل و بلااثر خواهد بود
مزاياي بيمه يا شروط مشابه آن كه به نفع متصدي باربري منظور گردد نيز تابع حكم فوق خواهد بود
ماده 55) عدم مسئوليت متصدي باربري و كشتي
1 – كشتي و متصدي باربري هيچكدام مسئول فقدان يا خسارت ناشي از عدم قابليت دريانوردي نخواهد بود مگر آنكه از طرف آنها در آماده نمودن كشتي براي دريانوردي و تأمين احتياجات آن از نظر كاركنان و تجهيزات و تداركات كافي و مناسب كردن انبارها و سردخانه ها و كليه قسمتهاي ديگر كشتي كه كالا در آن حمل ميشود و همچنين مواظبت حمل طبق بند يك ماده 54 سعي و اهتمام كافي مبذول نشده باشد هرگاه فقدان و يا خسارت وارده در نتيجه عدم قابليت دريانوردي باشد متصدي باربري و يا اشخاص ديگريكه باستناد اين ماده ادعاي معافيت از‌مسئوليت مينمايند ملزم اند كه اعمال سعي و مراقبت را از ناحيه خود ثابت كنند
2 – كشتي و متصدي بار مسئول فقدان يا خسارت ناشي از علل مشروحه زير نخواهند بود
الف – غفلت و قصور و يا عمل فرمانده و كاركنان و راهنمايان و يا مأمور مجاز متصدي باربري هنگام دريانوردي و اداره امور كشتي
ب – آتش سوزي كه بسبب فعل و يا خطاي متصدي باربري نباشد
ج – خطرات و حوادث خطرناك و يا سوانح دريا و آبهاي قابل كشتيراني
د – بليات طبيعي
هـ – جنگ و نتايج آن
و – عمليات دشمنان جامعه
ز – بازداشت يا متوقف شدن كشتي در نتيجه اقدامات قهريه يا بسبب امر يا عمل حكام يا مردم يا مقامات قضائي
ح – محدوديت هاي قرنطينه
ط – فعل و يا ترك فعل فرستنده بار يا صاحب بار – عامل يا نماينده او
ي – اعتصاب و يا بستن كارگاهها و يا خودداري و يا جلوگيري از كار بطور كلي و جزئي به هر علتي كه باشد
ك – شورش و يا اغتشاش
ل – نجات و مجاهدت براي نجات جان افراد و يا اموال در دريا
م – كسر و كمبود وزن و حجم كالا و هر نوع خسارت ديگري كه از معايب مخفي – ماهيت و نقائص ذاتي كالا ناشي گردد
ن – نقائص بسته‌بندي كالا
س – نقائص و يا كامل نبودن علائم و مشخصات
ع – عيوب مخفي كه با دقت كافي قابل كشف نباشد
ف – هر علت ديگريكه از فعل و يا تقصير متصدي باربري و يا فعل و يا تقصير عامل يا مأمور مجاز او ناشي شده باشد ولي در اين مورد متصدي باربري و عامل و يا مأمور مجاز او بايد ثابت كند كه تقصير و فعل آنان تأثيري در فقدان و خسارات و زيان وارده نداشته است
3 – فرستنده بار در مورد فقدان يا خسارات وارده بمتصدي باربري و يا كشتي بهر سبب و علتي كه ناشي از عمل يا تقصير و يا غفلت فرستنده بار و يا عامل و يا مأمور مجاز او نباشد مسئول نخواهد بود
4 – هرگونه تغيير مسير كشتي در دريا براي نجات و مجاهدت در حفظ جان آدمي و اموال و يا هرگونه انحراف معقول كشتي نقض و تخلف از مقررات اين فصل و قرارداد باربري نيست و متصدي باربري مسئول فقدان و يا خسارت وارده ناشي از آن نخواهد بود.
5 – متصدي باربري و يا كشتي هيچكدام در مورد فقدان و يا خسارات وارده بكالا مسئوليتي زائد بر صد ليره استرلينگ براي هر بسته كالا و يا واحد آن نخواهد داشت مگر اينكه نوع و ارزش اينگونه بار قبل از حمل توسط فرستنده بار اظهار گرديده و در بارنامه دريائي نيز قيد شده باشد
چنانچه اظهار مذكور در بارنامه دريائي قيد شده باشد حمل بر صحت موضوع ميگردد مگر آنكه خلاف آن ثابت شود ولي متصدي باربري را مقيد نميكند و مشاراليه ميتواند نسبت بآن اعتراض نمايد.
متصدي باربري يا عامل او و يا فرمانده ميتوانند با فرستنده بار نسبت به تعيين حداكثر مبلغ ديگري غير از آنچه در بالا تعيين شده توافق نمايند مشروط بر اينكه از مبلغ فوق كمتر نباشد.
چنانچه فرستنده بار نوع يا ارزش جنس را عالماً و عامداً بر خلاف واقع در بارنامه دريائي قيد كند متصدي باربري و كشتي در مورد فقدان يا خسارات وارد ببار مسئول نخواهند بود.
6) هرگاه متصدي باربري فرمانده و يا عامل متصدي باربري اجناس قابل اشتعال و انفجار و يا خطرناك را بدون علم و اطلاع از كيفيت و نوع آن بارگيري نمايند و بعداً از نوع و كيفيت آنها بعللي آگاه شوند ميتوانند در هر موقع و قبل از تخليه در مقصد در هر محلي كه صلاح بدانند بدون پرداخت هيچگونه غرامت و يا هزينه ايكه ممكن است بطور مستقيم و يا غيرمستقيم از حمل چنين موادي ايجاد شود آنها را تخليه و يا نابود و يا بلااثر كنند.
چنانچه حمل اينگونه بار با علم و اطلاع صورت گيرد و بعداً وجود آن براي كشتي و يا بار آن ايجاد خطر كند متصدي باربري ميتواند آنرا بطريق مذكور در بالا در هر محلي كه صلاح بداند تخليه و يا نابود و يا بلااثر نمايد در اينصورت مسئوليتي متوجه متصدي باربري نخواهد بود مگر نسبت بخسارات مشترك دريائي كه ممكن است بوجود آيد.
ماده 56) اعراض از حقوق و افزايش مسئوليت و تعهدات
متصدي باربري مختار است از تمام يا قسمتي از حقوق و عدم مسئوليت هاي خود صرفنظر كند و يا مسئوليتي زائد بر آنچه در اين فصل پيش بيني شده است قبول كند. قيد اينگونه انصراف يا افزايش مسئوليت در بارنامه دريائي الزامي است.
مقررات اين فصل شامل قرارداد اجاره كشتي نمي شود ولي اگر بارنامه هاي دريائي براي كشتي ايكه در اجاره است صادر شود آن بارنامه تابع مقررات اين فصل خواهد بود. اين مقررات مانع از آن نيست كه در بارنامه درباره خسارات مشترك دريائي شرائطي مجاز قيد كنند.
ماده 57) تنظيم قرارداد با شرائط خاص
با وجود مقررات مذكور در مواد فوق متصدي باربري – فرمانده و يا عامل متصدي باربري و يا فرستنده بار مي توانند قراردادي با هر نوع شرط براي حمل بار مشخص و تقبل هرگونه مسئوليت و تعهد از طرف متصدي باربري و حقوق و مزاياي وي منعقد كنند و حتي ممكن است درباره مسئوليت متصدي باربري نسبت بقابليت دريانوردي كشتي شرائط خاصي كه مخالف نظم عمومي نباشد منظور دارند و هم چنين نسبت بمراقبت و مواظبت كاركنان يا عاملين متصدي باربري و يا مأمور مجاز او در مورد بارگيري – جابجا كردن – انبار كردن – حمل – محافظت – مواظبت و تخليه كالا شرايط خاص منظور دارند مشروط بر اينكه با انعقاد قراردادهاي مذكور بارنامه دريائي تنظيم نشود و همچنين شرايط قرارداد در قبض رسيدي كه غيرقابل انتقال خواهد بود ذكر و جمله «غيرقابل انتقال» در روي رسيد مذكور قيد شود.
هر قراردادي كه بطريق فوق منعقد شده باشد معتبر است
مفاد اين ماده ناظر بحمل كالاهاي بازرگاني معمولي كه در جريان عمليات عادي تجاري حمل و نقل ميشود نيست و فقط شامل باري است كه كيفيات خاص حمل آنها عرفا انعقاد قراردادي خاص را ايجاب ميكند.
ماده 58) قرارداد خاص راجع بخسارات وارده بكالا قبل از بارگيري و بعد از تخليه كشتي
هيچيك از مقررات اين فصل مانع از آن نيست كه متصدي باربري و فرستنده بار شرائط خاصي را در قرارداد پيش بيني كنند كه بر طبق آن مسئوليت و تعهدات متصدي باربري و كشتي در مورد فقدان يا خسارات مربوط بمحافظت و مواظبت و جابجا كردن بار قبل از بارگيري و بعد از تخليه كشتي بار تعيين گردد.
ماده 59) عدم تعميم مقررات فصل حاضر
مقررات اين فصل در حقوق و تعهدات متصدي بار مندرج در فصل پنجم قسمت دوم مربوط «بتحديد مسئوليت مالكين كشتي» تغييري نميدهد:
ماده 60) مشخصات بارنامه دريائي
الف – خصوصيات و مشخصات بارنامه دريائي بشرح زير است كه بايد در بارنامه قيد گردد.
1) نام كشتي
2) نام بندز [بندر] مبدأ و تاريخ بارگيري و نام بندر مقصد.
3) علامت و مشخصات و نوع بار و تعداد بسته و جمع آن
4) وزن خالص و غيرخالص و اندازه بار
5) نام و نشاني فرستنده بار – متصدي باربري – تحويل گيرنده
6) شرائط بارگيري و حمل بار و واحد نرخ
7) تعداد نسخ بارنامه
ماده 61) كيفيت حقوقي بارنامه دريائي
بارنامه دريائي ممكن است مانند چك بنام شخص معين يا حامل يا حواله كرد صادر گردد
در صورتيكه صادركننده بارنامه هنگام تنظيم بارنامه تاريخ آنرا مقدم بر تاريخ صدور بگذارد در مقابل تحويل گيرنده كالا مسئول كليه خسارات وارده بعلت اين تغيير تاريخ خواهد بود.
ماده 62) نسخ بارنامه دريائي
بارنامه دريائي لااقل بايد در چهار نسخه بشرح زير صادر شود.
نسخه اول كه اصلي است براي فرستنده بار
نسخه دوم براي شخصي كه بارنامه بنام او صادر شده است
نسخه سوم براي فرمانده كشتي
نسخه چهارم براي مالك كشتي و يا نماينده قانوني او
كليه نسخ بارنامه توسط فرمانده كشتي و يا كسي كه از طرف او براي اين منظور تعيين شده امضاء ميگردد
اگر نسخ متعددي براي بارنامه صادر گردد نسخ مزبور نمره گذاري شده و در هر يك تعداد نسخ صادره ذكر خواهد شد
ماده 63) مدت لازم براي صدور بارنامه
بارنامه دريائي بايد ظرف 24 ساعت پس از بارگيري تنظيم شده و به امضاء برسد
چنانچه فرمانده كشتي بعلت بطول انجاميدن بارگيري در مقابل دريافت هر قسمت از بار قبض رسيد و يا رسيد موقت صادر نمايد صاحب كالا يا فرستنده بار موظف است پس از دريافت بارنامه دريائي (با رعايت مفاد اين ماده از حيث مدت) قبض رسيد و يا رسيد موقت بار را بفرمانده مسترد دارد.
ماده 64) حقوق دارنده بارنامه – تحويل گيرنده
دارنده نسخه اصلي بارنامه دريائي حق دارد تحويل بار را از فرمانده كشتي خواستار گردد. تحويل بار با احراز هويت كامل و نشاني و سمت تحويل گيرنده صورت خواهد گرفت اگر در بارنامه وزن و مقدار و جنس كالا غيرقابل تشخيص ذكر گردد اثبات ارقام ادعائي بعهده فرستنده بار خواهد بود
ماده 65) تحويل بار قبل از رسيدن بمقصد
پس از صدور بارنامه دريائي نميتوان تحويل بار را قبل از رسيدن بمقصد مطالبه نمود مگر آنكه نسخه اصلي قابل انتقال بارنامه بفرمانده و يا متصدي باربري تسليم گردد در صورتيكه اين امر ممكن نباشد تحويل بار در قبال وثيقه كافي جهت جبران خسارت احتمالي صورت خواهد گرفت
ماده66) فساد بار
اگر بار در معرض تضييع و فساد سريع باشد فرمانده مي تواند در صورت امكان با كسب نظر مالك و در غير اينصورت با اطلاع دادستان محل در داخل كشور و يا كنسولگري هاي دولت جمهوري اسلامي ايران و يا مراجع رسمي و صلاحيتدار محل در خارج از كشور آن را بفروشد و مراتب را فوري به فرستنده و تحويل گيرنده بار اطلاع دهد.
ماده 67) بار بدون بسته بندي – تعيين وزن توسط شخص ثالث
هرگاه برحسب عرف تجاري وزن بار بدون بسته بندي از طرف كسي غير از متصدي باربري يا فرستنده بار اظهار و مراتب در بارنامه دريائي قيد گردد عليرغم آنچه در اين فصل گفته شده است بارنامه دريائي مذكور مدرك وصول بار بوزن تعيين شده از طرف اظهاركننده عليه متصدي باربري تلقي نخواهد شد.
ماده 68) حمل بار بدون اجازه مالك
فرمانده و كاركنان كشتي بهيچوجه حق ندارند بدون اجازه مالك كشتي و بحساب خود باري را حمل كنند. افراديكه بدون اجازه باري را حمل كرده اند مكلفند علاوه بر جبران خسارات دو برابر كرايه معمولي بار را بپردازند.
فصل پنجم – مالكين كشتي – حدود مسئوليت و تعهدات آنها
قسمت اول – مقررات كلي
ماده 69) مسئوليت مالك كشتي
مالك كشتي شخصاً مسئول اعمال و تعهدات و قصور و خطاهاي خود و نيز مسئول عمليات فرمانده و قراردادهائي استكه وي ضمن انجام وظائف خود منعقد ميكند مالك كشتي همچنين مسئول عمليات كاركنان كشتي و مأموران مجازيكه از طرف او بخدمت در كشتي گمارده شده اند خواهد بود.
ماده 70) مديرعامل – تجهيزكننده
الف – در مورديكه كشتي بچند شريك تعلق داشته باشد شركاء ميتوانند يكنفر را براي اداره امور كشتي بعنوان مديرعامل تعيين نمايند
ب – مالك يا شركاء كشتي ميتوانند يك يا چند نفر را براي تجهيز كردن كشتي (از قبيل تهيه كاركنان و تدارك خواربار – سوخت و كليه مايحتاج كشتي و غيره) بعنوان تجهيزكننده تعيين نمايند
ج – مديرعامل و تجهيزكننده ممكن است مالك كشتي نيز باشد.
د – تجهيزكننده ايكه خود نيز از جمله مالكين كشتي است و يا از طرف آنها سمت نمايندگي دارد ميتواند راجع بمسائل مربوط به تجهيزات و حركت كشتي بعنوان نماينده قانوني آنها در مراجع صلاحيتدار رسمي و دادگاهها حضور بهمرساند
ماده 71) اخذ تصميمات شركاء كشتي
در صورتيكه كشتي بچند نفر شريك تعلق داشته باشد تصميمات نسبت بمسائلي كه مربوط بمنافع مشترك مالكين است و همچنين نسبت به انتخاب مديرعامل و تجهيزكننده با رأي حداقل نصف بعلاوه يك مجموع سهام اتخاذ ميگردد
ماده 72) استرداد سهم مالكي كه فرمانده كشتي ميباشد.
چنانچه فرمانده كشتي در مالكيت كشتي شريك باشد و بخدمت او خاتمه داده شود حق دارد سهام و حقوق خود را واگذار كند و بهاي آنرا از ساير مالكين دريافت دارد در صورت اختلاف بها سهام وي از طرف كارشناسانيكه توسط طرفين و يا توسط دادگاه انتخاب شده اند معين خواهد گرديد
ماده 73) عزل فرمانده
در صورت نبودن قرارداد خاص مالك كشتي ميتواند در هر موقع بخدمت فرمانده خاتمه دهد
ماده 74) تعهدات مستأجر كشتي
در صورتيكه مستأجر كشتي هزينه كاركنان خواربار و اداره امور كشتي و دريانوردي را شخصاً بعهده گرفته باشد از نظر مسئوليت هاي مربوط بمالك كشتي در حكم مالك كشتي است.
قسمت دوم – تحديد مسئوليت مالكين كشتي
ماده 75) حدود مسئوليت
1) مالك كشتي درياپيما ميتواند در مورد مطالبات ناشي از هر يك از حوادث مذكور در ذيل مسئوليت خود را بميزان مقرر در مادۀ 77 اين قانون محدود كند مگر آنكه حوادثي كه موجب ايجاد چنين خساراتي شده بر اثر تقصير مالك كشتي بوجود آمده باشد
الف – تلفات جاني يا صدمات بدني بهر شخصيكه براي سفر در كشتي سوار شده است و نيز از بين رفتن و خسارات وارده بامواليكه در كشتي حمل ميشود
ب – تلفات جاني يا صدمات بدني وارده بهر شخص ديگر (خواه در خشكي خواه در آب) و همچنين فقدان يا خسارات وارده بهرگونه مال ديگر يا تضييع هرگونه حقي كه در نتيجه عمل يا خطا يا غفلت اشخاصيكه در كشتي يا خارج آن هستند و مالك كشتي مسئول عمل يا خطا يا غفلت چنين اشخاصي است بوجود آيد مشروط بر آنكه عمل يا خطا يا غفلت اشخاص اخير مربوط به عمليات ناشي از دريانوردي و يا اداره امور كشتي يا بارگيري يا حمل و يا تخليه بار و سوار كردن و حمل و پياده كردن مسافرين باشد.
2) خسارت بدني عبارت است از خسارت ناشي از تلفات جاني و صدمات بدني وارده به اشخاص و خسارت مالي عبارت است از هر يك از خسارات ديگري كه در بند (1) اين ماده ذكر شده است
3) در موارد مصرح در بند 1 اين ماده حق تحديد مسئوليت براي مالك كشتي محفوظ است ولو آنكه مسئوليت وي ناشي از مالكيت كشتي يا تصرف يا حفاظت يا نظارت بر آن باشد بدون اينكه اثبات خطاي او يا اشخاصيكه مسئوليت آنان را عهده دار است لازم باشد.
4) مقررات اين ماده شامل موارد ذيل نيست
الف – مطالبات مربوط به نجات كشتي و خسارات مشترك دريائي.
ب – مطالبات فرمانده يا كاركنان كشتي و يا هر يك از نمايندگان مالك كشتي كه در كشتي باشند و يا مأموران مجاز مالك كشتي كه وظائف آنها مربوط بكشتي است و همچنين مطالبات وراث يا نمايندگان يا اشخاصيكه تحت تكفل آنها هستند مشروط به اينكه بموجب قانونيكه ناظر بقرارداد استخدامي آنها با مالك كشتي است مالك كشتي مجاز نباشد مسئوليت خود را نسبت به اين قبيل دعاوي محدود نمايد و يا بموجب قانون مذكور فقط بتواند مسئوليت خود را تا ميزاني بيش از آنچه در ماده 77 اين فصل مقرر شده است محدود سازد.
5) هرگاه مالك كشتي محق باشد عليه مدعي نسبت بهمان حادثه اقامه دعوي نمايد دعاوي هر يك از طرفين بطور تهاتر حل و فصل خواهد شد و مقررات اين فصل فقط نسبت بمازاد احتمالي قابل اجراء خواهد بود
6) قانون دادگاه مرجع رسيدگي معين خواهد كرد چه كسي بايد ثابت كند كه علت حادثه موجد ادعا بر اثر فعل يا تقصير مالك كشتي بوده يا نبوده است.
7) استناد به تحديد مسئوليت دليل قبول اصل مسئوليت نيست
ماده 76) حساب مخصوص
1 – تحديد مسئوليت مقرر در ماده 77 اين فصل شامل مجموع مطالبات مربوط بخسارات بدني و مالي ناشي از يك حادثه بدون توجه بمطالبات ناشي از حادثه ديگر خواهد بود اعم از اينكه مطالبات اخير قبلا بوجود آمده و يا بعداً ايجاد گردد.
2 – چنانچه مجموع خسارات ناشي از يك حادثه معين از حدود مسئوليت مقرر در ماده 77 تجاوز نمايد تمام وجوهي كه بعلت تحديد مسئوليت بايد پرداخت گردد حساب مخصوصي را تشكيل خواهد داد
3 – وجوهي كه بدين ترتيب در حساب مخصوص منظور مي شود فقط براي پرداخت مطالباتي است كه در برابر آن مطالبات ميتوان بتحديد مسئوليت استناد كرد.
4 – بعد از تشكيل حساب مخصوص در صورتيكه عملا بتوان از وجوه اين حساب استفاده نمود هيچيك از طلبكارانيكه از اين حساب حق استفاده دارد نميتواند نسبت بساير دارائي هاي مالك كشتي براي وصول همان طلب اقامه دعوي نمايد.
ماده 77) ميزان مسئوليت
1 (اصلاحي 25ˏ03ˏ1367)– مالك كشتي مي تواند ميزان مسئوليت خود را بشرح مذكور در ماده 75 بمبالغ زير محدود نمايد:- در صورتيكه سانحه فقط منجر به خسارات مالي گردد جمعاً برحسب هر تن ظرفيت كشتي 81000 ريال
– در صورتيكه سانحه فقط منجر به خسارات بدني شود جمعاً برحسب هر تن ظرفيت كشتي 150000 ريال
– در صورتيكه سانحه فقط منجر به خسارات بدني و مالي گردد جمعاً برحسب هر تن ظرفيت كشتي 250000 ريال
كه از اين مبلغ 000 /169 ريال برحسب هر تن ظرفيت كشتي منحصراً براي پرداخت خسارات بدني و مبلغ 000 /81 ريال بقيه برحسب هر تن ظرفيت كشتي براي پرداخت خسارات مالي تخصيص مييابد.
2 – در هر قسمت از حساب مخصوص تقسيم وجوه بين طلبكاران بايد بنسبت طلب مسلم آنها صورت گيرد.
3 – اگر مالك كشتي قبل از تقسيم وجوه حساب مخصوص تمام يا قسمتي از بدهيهاي مذكور در بند يك ماده 75 را پرداخت نموده باشد نسبت بحساب مذكور قائم مقام قانوني طلبكار خواهد بود.
ولي حقوق مالك در اينمورد محدود بميزانيست كه طلبكار ميتوانسته بر طبق قوانين كشوريكه حساب مخصوص در آن ايجاد شده از او مطالبه نمايد.
4 – هنگامي كه مالك كشتي ملزم بپرداخت تمام يا قسمتي از بدهي هاي مندرج در بند يك ماده 75 اينقانون شود دادگاه ميتواند دستور دهد وجوه كافي بطور موقت كنار گذارده شود تا مالك كشتي بتواند بعدا حقوق خود را از محل حساب مخصوص بنحو مذكور در بند بالا استيفا نمايد
5) بمنظور تعيين حدود مسئوليت مالك كشتي طبق مقررات اين ماده هر كشتي كه ظرفيت آن كمتر از 300 تن باشد در حكم 300 تن خواهد بود.
6 – بمنظور اجراي مقررات اين فصل ظرفيت كشتي بشرح ذيل محاسبه ميشود.
در مورد كشتيهاي بخاري يا موتوري ظرفيت خالص باضافه مقدار حجمي كه از ظرفيت غيرخالص براي تعيين ظرفيت خالص بابت ماشين يا موتورخانه كسر ميشود.
در مورد ساير كشتي ها ظرفيت خالص.
ماده 78) تشكيل و تقسيم وجوه حساب مخصوص
مقررات مربوط بتشكيل و تقسيم وجوه (حساب مخصوص) بموجب آئيننامه اي خواهد بود كه بر طبق ماده 193 اين قانون تنظيم و تصويب خواهد شد.
ماده 79) اخذ تضمين يا تأمين
1 – در كليه موارديكه مالك مجاز است بموجب اين قانون مسئوليت خود را محدود كند و هنگاميكه كشتي يا هر كشتي و يا هر مال ديگر متعلق بمالك در قلمرو ايران توقيف شده است و يا براي احتراز از توقيف [،] تضمين يا تأمين ديگر داده شده است دادگاه يا هر مرجع صلاحيتدار ديگر ميتواند بر رفع توقيف از كشتي يا از مال ديگر و يا بفك تأمين دستور لازم را صادر نمايد مشروط بر اينكه مالك تضمين يا تأمين ديگري معادل با ميزان كامل مسئوليت خود بنحويكه اين قانون مقرر ميدارد داده باشد و در اينمورد تضمين و تأمين بايد طوري باشد كه عملا قابل استفاده بوده و تكافوي حقوق مدعي را بنمايد.
2 – در صورتيكه مطابق شرائط مذكور در بند يك اين ماده تضمين يا تأميني كافي در محلهاي ذيل داده شده باشد دادگاه يا مقام صالح ديگر بفك توقيف از كشتي يا رفع تضمين و يا تأمين رأي ميدهد.
الف – در بندريكه حادثه موجد طلب بوقوع پيوسته است.
ب – در نخستين بندر توقف پس از حادثه اگر حادثه در بندر روي نداده است.
ج – در بندر مقصد يا تخليه برحسب آنكه خسارت بدني يا مربوط بكالا باشد.
3 – در صورتيكه ميزان تضمين يا تأمين بحد ميزان مسئوليت مقرر در اين قانون نباشد احكام بند يك و دو در صورتي جاري خواهد شد كه تضمين يا تأمين كافي براي بقيه آن داده شود.
4 – هنگاميكه مالك مطابق مقررات اين قانون بميزان مبلغي كه معادل مسئوليت كامل او است تضمين يا تأميني ديگر داده است كليه مطالبات ناشي از يك حادثه كه مالك مسئوليت خود را نسبت بآن محدود نموده است از محل اين تضمين يا تأمين تأديه خواهد شد
ماده 80) مسئوليت كشتي مديرعامل – تجهيزكننده
1 – مسئوليت مالك كشتي در اين فصل شامل مسئوليت كشتي نيز ميباشد
2 – با رعايت مفاد بند 3 اين ماده مقررات اين فصل بهمان كيفيت كه شامل مالك كشتي ميگردد شامل مستأجر – مديرعامل و تجهيزكننده [-] فرمانده و كاركنان كشتي و همچنين مأموران مجاز آنها در طي خدمت ميگردد مشروط بر اينكه حدود مسئوليت مالك كشتي و كليه اشخاص مذكور در بالا در مورد خسارت مالي و بدني ناشي از يك حادثه مشخص دريائي از مبلغي كه بر طبق ماده 77 تعيين شده است تجاوز ننمايد
3 – چنانچه عليه فرمانده يا كاركنان كشتي اقامه دعوي شود اين اشخاص ميتوانند بمحدوديت مسئوليت خود استناد نمايند ولو اينكه حادثه موجد ادعاي خسارت ناشي از فعل يا قصور شخصي آنها باشد با اينوصف اگر فرمانده يا هر يك از كاركنان مالك تمام يا قسمتي از كشتي يا مستأجر يا مديرعامل و يا تجهيزكننده نيز باشد استناد بمقررات اين ماده فقط در صورتي جايز خواهد بود كه چنين شخصي بعنوان فرمانده يا يكي از كاركنان مسبب فعل يا قصور موجد مسئوليت بوده باشد
فصل ششم – وظايف، مسؤوليت ها و اختيارات فرمانده و كاركنان كشتي
ماده 81 ـ وظيفه و مسؤوليت فرمانده در تحويل گرفتن و حمل بار
فرمانده در مقابل باري كه به وي تحويل مي گردد ملزم به صدور بارنامه است. فرمانده از طرف مالك موظف به مراقبت از كالاهاي تحويلي، حمل و تحويل آنها طبق قرارداد، در بندر مقصد مي باشد.
ماده 81 مكرر ـ تخليه و بارگيري
فرمانده بايد از تحقق و صحت عمليات تخليه و بارگيري، مهار بار و انجام سفر دريايي با سرعت مقتضي اطمينان حاصل نمايد.
ماده 82) استخدام افراد
استخدام افراد و افسران با رعايت مقررات مربوطه توسط فرمانده و بنمايندگي از طرف مالك انجام ميگيرد. فرمانده موظف است در موقع انتخاب نسبت بصلاحيت افراد و افسران دقت لازم بعمل آورد و نظريات مالك كشتي يا نماينده او را در صورتيكه در محل حاضر باشد جلب كند.
ماده 83 ـ نگهداري دفاتر مخصوص بر روي كشتي
فرمانده كشتي مكلف است ضمن نگهداري دفتر رسمي ثبت وقايع كه متضمن هرگونه اطلاعات مربوط به كشتي و نمودار فعاليت و حوادثي است كه در كشتي رخ مي دهد و از لحاظ كشتيراني مؤثر بوده است، وقايع و اعمال مؤثر بر سفر دريايي و ملاحظات خاص از قبيل وضعيت هوا و دريا را با ذكر تاريخ و محل ثبت به صورت دقيق ثبت كند. اين دفتر بايد قبلاً توسط سازمان بنادر و دريانوردي ضمن درج نام كشتي، شماره گذاري، پلمب و گواهي شده باشد. نمونه دفتر ياد شده، حاوي امور و اطلاعاتي كه بايد در آن ذكر شود، توسط سازمان بنادر و دريانوردي تهيه مي شود و استفاده از اين نمونه براي كشتيها الزامي است. فرمانده بايد ساير دفاتر ثبت و گزارشهاي كشتي مانند دفتر ثبت گزارش موتورخانه و دفتر ثبت گزارش عرشه را در كشتي نگهداري كند. مدتي كه دفاتر مذكور بايد در كشتي نگهداري شوند توسط مالك تعيين و از سوي سازمان بنادر و دريانوردي تأييد مي گردد.
ماده 84 ـ نگهداري مدارك و اسناد كشتي
فرمانده موظف است هميشه اسناد و مدارك زيـر را در دفتر فرماندهـي كشتـي نگهداري كند:
1ـ سند مالكيت كشتي يا رونوشت مصدق آن
2ـ سند ثبت و تابعيت كشتي
3ـ فهرست كاركنان و خدمه كشتي
4ـ فهرست مسافران كشتي
5 ـ فهرست بار
6 ـ اسناد حمل
7ـ اجازه نامه حركت كشتي
8 ـ گواهينامه هاي مربوط به قرنطينه
9ـ گواهينامه هاي فني و قانوني
10ـ دفاتر موضوع ماده (83) اين قانون
11ـ گواهي ظرفيت
12ـ فهرست حقوق عيني كشتي
13ـ اسناد و گواهينامه هاي مربوط به معاهداتي كه دولت جمهوري اسلامـي ايران به آنها ملحق شده است.
تبصره ـ در مواردي كه سند الكترونيك مطمئن وجود داشته باشد، نگهداري نسخه الكترونيك كافي است.
ماده 85 ـ حركت و مانور كشتي
فرمانده موظف است در هنگام ورود كشتي به بنادر، لنگرگاهها، رودخانه ها، گذرگاههاي دريايي، تنگه ها و كانال ها و نيز حركت و مانور كشتي و خروج آن از اين مناطق، عمليات مذكور را حتي در صورت وجود راهنما بر روي كشتي، هدايت نمايد.
ماده 85 مكرر 1 ـ وظيفه فرمانده در حفظ و مراقبت از ايمني، امنيت و سلامت
فرمانده موظف است تمامي توان، تجربه و دانش خود را براي تأمين ايمني، امنيت، سلامت كشتي، سرنشينان و بار قبل و همزمان با شروع و طي سفر دريايي به كار گيرد و اقدامات متعارف را براي ايمني و امنيت و سلامتي كشتي و سرنشينان آن در تمامي مراحل مذكور انجام دهد و از انجام هر كاري كه كشتي، سرنشينان و بار را به مخاطره مي اندازد از جمله ورود به مناطق دريايي كه عرفاً احتمال دارد كشتي در آنها دچار سانحه شود، اجتناب نمايد.
ماده 85 مكرر 2 ـ وظيفه فرمانده در حفاظت از محيط زيست
فرمانده كشتي موظف است طبق قوانين و مقررات داخلي و معاهدات بين المللي مربوط كه جمهوري اسلامي ايران به آنها ملحق شده است، اقدامات لازم را براي پيشگيري، كاهش و رفع آلودگي ناشي از كشتي تحت تصدي خود به عمل آورد و جز در موارد اضطراري براي نجات جان افراد آن هم در حد ضرورت و طبق قوانين و مقررات مربوط، اقدامي ننمايد كه باعث آلودگي محيط زيست شود. فرمانده بايد در صورت نشت يا ريزش مواد آلوده كننده از كشتي تحت تصدي خود و يا مشاهده هرگونه آلودگي و يا آلوده كردن آبراهها و مناطق دريايي، بدون هيچ گونه تأخيري مراتب را به مقامات صلاحيتدار نزديكترين بندر و يا حسب مورد مقامات صلاحيتدار نزديكترين كشور ساحلي و كشور صاحب پرچم و مالك كشتي گزارش نمايد.
ماده 85 مكرر 3 ـ وظايف فرمانده در مقابله با دزدي و راهزني دريايي
فرمانده موظف است به منظور مراقبت از سلامت سرنشينان و حفاظت از آنان، كشتي و محموله آن، هنگام تردد كشتي از مناطقي كه توسط مالك و يا مراجع صلاحيتدار داخلي يا بين المللي مربوط به عنوان منطقه خطر دزدي و راهزني اعلام شده است با رعايت قوانين و مقررات مربوط و دستورالعمل هاي مالك كشتي، اقدامات احتياطي لازم را به عمل آورد تا كشتي و سرنشينان آن از گزند حملات احتمالي راهزنان دريايي مصون مانده و از تصرف كشتي توسط راهزنان جلوگيري شود. چنانچه به رغم تمهيدات و اقدامات انجام شده، كشتي به تصرف راهزنان دريايي درآيد، فرمانده بايد براي تأمين سلامت و حفاظت از جان سرنشينان كشتي با همه توان و تا حد امكان تلاش و مجاهدت نمايد.
ماده 85 مكرر 4 ـ وظيفه فرمانده در همكاري با بازرسان
فرمانده موظف است در مواردي كه بازرسي كشتي بر طبق قانون مجاز است، براي انجام بازرسي با مأموران صلاحيتدار همكاري كند.
ماده 85 مكرر 5 ـ وظيفه و اختيارات فرمانده در حفظ نظم و امنيت كشتي
فرمانده به منظور حفظ نظم و امنيت كشتي بر تمام سرنشينان كشتي نظارت دارد و مي تواند در چهارچوب اختيارات قانوني و عرف دريايي كه مغاير اخلاق حسنه نباشد آنها را به انجام عمل يا ترك عمل خاصي ملزم نمايد. فرمانده مي تواند در مواقع ضروري با رعايت قوانين و آيين نامه انضباطي مربوط به اعمال تنبيهات انضباطي در مورد افراد متخلف اقدام و مالك كشتي را از آن مطلع نمايد.
ماده 85 مكرر 6 ـ وظيفه فرمانده در پيشگيري از وقوع جرم و مواجهه با جرائم ارتكابي در كشتي
چنانچه در كشتي جرمي رخ دهد، فرمانده كشتي موظف است تا زماني كه مداخله مقامات صلاحيتدار ميسر شود، در مقام ضابط دادگستري و با رعايت قانون آيين دادرسي كيفري و ساير قوانين و مقررات مربوط بدون هرگونه تأخير اقدامات لازم را در جهت حفظ و جمع آوري دلايل و مدارك جرم انجام دهد و بي درنگ با استفاده از وسايل ارتباطي سريع، مراتب را به مقامات صلاحيتدار قضايي و بندري و حسب مورد نزديكترين نمايندگي كنسولي و ديپلماتيك ايران در خارج از كشور اعلام و كسب تكليف كند. فرمانده در صورت لزوم علاوه بر بازرسي مسافران و كاركنان و خدمه كشتي و ضبط اشيايي كه ممكن است دليل جرم باشند، مكلف است متهمان و مظنونان به ارتكاب جرم را تا زمان تسليم آنان به مراجع و مقامات صلاحيتدار، با رعايت اصل سي و دوم (32) قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران تحت نظر قرار دهد و در اولين فرصت گزارش جامعي از موضوع جرم و اقدامات انجام شده و نتايج آن تهيه و به همراه دلايل و مدارك به مراجع و مقامات صلاحيتدار تسليم نمايد.
ماده 85 مكرر 7 ـ وظيفه فرمانده در مورد مصدومان يا بيماران
هرگاه يكي از سرنشينان كشتي دچار بيماري يا مصدوميتي شود، فرمانده موظف به صدور دستورات لازم براي ارائه كمكهاي اوليه است. چنانچه بيمار در كشتي قابل مداوا نباشد و معالجه او فوريت داشته باشد، فرمانده موظف است در نزديكترين محل مناسبي كه امكان درمان وجود دارد، ضمن اطلاع به مالك يا نماينده او و هماهنگي لازم براي معالجه بيمار يا مصدوم، موجبات خروج وي را از كشتي جهت مداوا فراهم كند.
ماده 85 مكرر 8 ـ وظايف فرمانده در خصوص وقايع مربوط به سرنشينان
فرمانده موظف است وقايع ازدواج، تولد، وفات و مفقود شدن افراد در كشتي، پناهندگي و ورود مسافر غيرقانوني را گواهي نمايد و آن را در دفتر رسمي ثبت وقايع نيز درج كند. فرمانده بايد وقايع ياد شده را حسب مورد به مالك و مقامات كنسولي ايران در اولين يا نزديكترين بندري كه در آن توقف مي كند و همچنين پس از مراجعت كشتي به ايران، حسب مورد به مقامات صلاحيتدار در ايران نيز اطلاع دهد.
ماده 85 مكرر 9 ـ وظيفه فرمانده در مورد فوت سرنشينان
در صورتي كه يكي از سرنشينان كشتي فوت كند، فرمانده بايد در حضور دو نفر از كاركنان و خدمه كشتي به عنوان شاهد، ضمن تنظيم صورتمجلسي متضمن مواردي از جمله علت و زمان فوت و وضعيت جسد (در صورت امكان)، از اموال متوفي صورت برداري نمايد و از متوفي و اموال وي مواظبت كند و متوفي و اموالش را همراه با نسخه اي از صورتمجلس تنظيمي حسـب مورد به اشخاص يا مقامات صلاحيتدار تحويل دهد. در صورتي كه متوفي ايراني باشد و خارج از آبهاي ايران فوت كند، فرمانده بايد مراتب را به اولين يا نزديكترين نمايندگي كنسولي دولت جمهوري اسلامي ايران اطلاع دهد.
تبصره ـ در صورتي كه كشتي داراي پزشك مسؤول باشد، صورتمجلس تنظيمي موضوع اين ماده بايد از جهت علت فوت به وسيله پزشك كشتي گواهي شود.
ماده 85 مكرر 10 ـ ارائه گزارش در موارد بروز سوانح و حوادث غيرعادي
هرگاه در طي سفر دريايي، سانحه يا حادثه اي غيرعادي و فوق العاده براي كشتي، سرنشينان يا بار آن رخ دهد، نظير به گل نشستن كشتي و ورود خسارت به كشتي يا تلف آن، چنانچه حادثه در بندر رخ داده باشد، ظرف بيست و چهار ساعت بعد از وقوع حادثه و چنانچه حادثه در جاي ديگري اتفاق افتاده باشد، ظرف بيست و چهار ساعت پس از ورود به بندر، فرمانده بايد گزارشي كتبي در مورد حادثه تهيه و آن را به سازمان بنادر و دريانوردي و مالك كشتي تسليم نمايد. گزارش توسط سازمان ياد شده جهت انجام اقدامات مقتضي حسب مورد به مقامات قضايي يا ساير مراجع صلاحيتدار مربوط تسليم مي شود. فرمانده در گزارش كتبي خود از جمله موارد زير را درج مي نمايد:
الف ـ تابعيت كشتي (پرچم)
ب ـ نام كشتي، علامت خطاب و نام فرمانده
پ ـ بندر مبدأ حركت كشتي
ت ـ زمان و مسير حركت
ث ـ بندر مقصد
ج ـ خطراتي كه با آن مواجه شده و خسارات وارد شده و ميزان تقريبي خسارات با ذكر زمان و مكان دقيق حادثه و مشخصات فرد يا افراد سانحه ديده
چ ـ هر عامل مؤثر در بروز حادثه به طور مستقيم يا غيرمستقيم
ح ـ اقدامات انجام شده در رابطه با حادثه و سانحه
تبصره ـ در صورت ورود خسارت به بار، فرمانده تا قبل از تهيه گزارش حادثه و تسليم آن به سازمان بنادر و دريانوردي و مالك كشتي، نبايد شروع به تخليه بار كند، مگر در شرايط اضطراري كه بقاي تمام يا بخشي از كالا در كشتي موجب بروز خطر فوري براي كشتي يا سرنشينان آن گردد.
ماده 86 ـ تخلف در انجام وظايف
آيين نامه انضباطي تخلفات فرمانده، كاركنان و خدمه كشتي با رعايت قوانين مربوطه بنا به پيشنهاد وزارت راه و شهرسازي با همكاري وزارت دادگستري و معاونت حقوقي رئيس جمهور تهيه مي شود و ظرف سه ماه از تاريخ لازم الاجراء شدن اين قانون به تصويب هيأت وزيران مي رسد.
ماده 86 مكررـ اعمال مقررات در مورد جانشين مالك
در مواردي كه در اين قانون از مالك كشتي نام برده و احكامي براي وي پيش بيني شده است، احكام ياد شده حسب مورد بر اشخاصي كه وفق عرف كشتيراني در حكم مالك كشتي محسوب مي شوند مانند اجاره كننده كشتي به صورت تجهيز نشده نيز قابل اعمال مي باشد.
ماده 87) تداركات ضروري
فرمانده كشتي مكلفست براي خريد اشياء ضروري از مالك يا نماينده او در صورتي كه در بندر حاضر باشد كسب اجازه كند.
ماده 88) عدم پرداخت مخارج كشتي
در صورتيكه كشتي با رضايت مالكين به اجاره داده شده باشد و بعضي از آنها از پرداخت سهم خود نسبت بمخارج و لوازم كشتي خودداري نمايند فرمانده ميتواند 24 ساعت پس از ابلاغ راساً براي تأمين مخارج كشتي بهر نحويكه مقتضي بداند اقدام كند و حتي ميتواند با اطلاع بمقامات صلاحيتدار محلي و يا نماينده شركاء كشتي سهم متعلق بآنها را بوثيقه گذارد.
ماده 89) وثيقه گذاشتن بار جهت اخذ وام
اگر ضمن سفر جهت تعمير و يا تعويض بعضي از تأسيسات ضروري كشتي و يا مخارج فوري و لازم ديگر وجوه مورد احتياج در دسترس نباشد فرمانده ميتواند وجوه مذكور را در وهله اول با وثيقه گذاشتن كشتي و يا كرايه باربري و سپس با وثيقه گذاشتن بار كشتي و با رعايت شرايط ذيل قرض و يا در‌موارد ضروري و حياتي با فروش بار كشتي وجوه لازم را تحصيل نمايد.
1) براي اجراي منظور فوق فرمانده بايد ابتداء صورتمجلسي با ذكر موجبات قرضه تنظيم و آن را به امضاء افسران ارشد كشتي رسانده و مراتب را فورا بمالك كشتي اطلاع داده و كسب تكليف نمايد. در صورتيكه از طرف مالك كشتي وجوه لازم در اختيار فرمانده گذارده نشود فرمانده ميتواند در صورتيكه كشتي در بنادر خارجي باشد با ارائه صورتمجلس مذكور كسب اجازه از نماينده كنسولي ايران و در صورت عدم وجود نماينده كنسولي ايران در محل با اجازه مقامات صلاحيتدار محلي و در صورتيكه كشتي در بنادر ايران باشد با اجازه دادستان محل و يا نماينده قانوني او مبادرت به تحصيل وام كند.
2) مبلغ وام درخواستي نبايد از ميزان واقعي نيازمنديهاي مذكور تجاوز نمايد
ماده 90ـ امكان انتقال بار به كشتي ديگر
اگر كشتي قادر به حركت نباشد، فرمانده مي تواند با رعايت مفاد ماده (89) اين قانون بار را به كشتي ديگر انتقال دهد و كرايه بار و ساير هزينه ها را تا بندر مقصد تأمين و پرداخت نمايد.
ماده 91ـ تخليه بار به تقاضاي فرستندگان
مستأجر كشتي يا فرستندگان بار كه متفقاً مخالف وثيقه گذاشتن بار خود مي باشند، مي توانند بار خود را تخليه كنند، مشروط بر اينكه كرايه حمل مسافت طي شده را بپردازند. در صورت عدم توافق، فرستندگاني كه مايل به خروج بار خود هستند، ملزم به پرداخت تمام كرايه بار خود مي باشند.
ماده 92ـ پرداخت خسارات
در صورتي كه باركشتي بر طبق مفاد ماده (91) اين قانون تخليه گردد و خسارتي وارد شود، خسارات وارد شده بايد به نسبت سهم متقاضيان تخليه، جبران گردد.
ماده 93ـ فروش بار در موارد فوق العاده
در مواردي كه ضرورت حياتي ايجاب كند و راه حل ديگري نباشد، فرمانده كشتي مي تواند با رعايت شرايط مذكور در ماده (89) اين قانون به فروش بار كشتي جهت تأمين مخارج ضروري به منظور ادامه سفر كشتي و رسيدن آن به مقصد اقدام كند. فرمانده بايد در صورت امكان سعي نمايد در چنين مواردي قبلاً با فرستنده بار و مالك كشتي هماهنگي و موافقت آنان را تحصيل كند.
ماده 94ـ وثيقه و فروش غيرموجه
اگر فرمانده كشتي، اموال يا خود كشتي، كرايه يا بار آن را بدون علت موجه و يا بدون رعايت تشريفات مقرر در اين قانون به وثيقه بگذارد يا بفروشد، شخصاً مسؤول خسارات وارده مي باشد.
ماده 94 مكرر ـ مسؤوليت فرمانده در صورت تقصير
چنانچه فرمانده به سبـب تقصير در اجراي وظايف خود خساراتي به اشخاص ثالـث وارد نمايد، مسؤول است. فرمانده در قبال هرگونه تلف يا خسارت وارده به كالاهاي حمل شده بر روي عرشه نيز مسؤوليت دارد مگر آن كه فرستنده بار موافقت كتبي خود را با اين عمل اعلام كرده باشد يا عرف كشتيراني اين گونه حمل را مجاز تلقي نمايد.
ماده 95) فروش كشتي توسط فرمانده
جز در مورديكه عدم قابليت دريانوردي كشتي از طريق مراجع قانوني ثابت شود فرمانده كشتي نميتواند بدون اجازه مخصوص مالك يا مالكين كشتي آنرا بفروش رسانده و در غير اينصورت معامله باطل است.
ماده 96ـ وظيفه فرمانده در به پايان رساندن سفر
فرمانده بعد از شروع سفر دريايي نمي تواند بدون عذر موجه از ادامه آن خودداري كند. خودداري از ادامه سفر يا انجام ساير وظايف محوله حتي به دليل بروز اختلاف بين وي و مالك كشتي نيز مجاز نيست. در غير اين صورت فرمانده حسب مورد مسؤول جبران خسارت وارده به مالكان و مستأجران كشتي است.
ماده 96 مكرر 1 ـ نمايندگي فرمانده از طرف مالك كشتي
فرمانده در غياب مالك، نماينده قانوني مالك كشتي محسوب مي شود و در حدود اختيارات تفويض شده از سوي وي و الزامات قانوني و عرف كشتيراني، اقدامات لازم را براي حفظ كشتي و سفر دريايي انجام مي دهد. ايجاد محدوديت در اين نمايندگي در برابر اشخاص ثالثي كه با حسن نيت اقدام نموده اند، قابل استناد نيست. فرمانده بايد در طول سفر دريايي اقدامات لازم را در جهت صرفه و صلاح مالك و اشخاص ثالث در اين قانون در ارتباط با كشتي، مسافر و بار انجام دهد.
ماده 96 مكرر 2 ـ اختيارات فرمانده در خصوص صدور اعلاميه و گواهي
فرمانده مي تواند نسبت به صدور اعلاميه ها و گواهي هاي لازم در ارتباط با كشتي و امور و فعاليت هاي مربوط به آن مانند اعلاميه ورود كشتي اقدام كند.
ماده 96 مكرر 3 ـ تبعيت فرمانده از مالك در امور تجاري
فرمانده در امورمربوط به وظايف تجاري محوله بايد از دستور مالك پيروي كند و در حدود عرف معمول كشتيراني وي را در جريان امور مربوط به كشتي، بار و مسافر قرار دهد.
ماده 97) وظيفه فرمانده هنگام مراجعت ببندر پايگاه
هنگاميكه فرمانده از آخرين بندر خارجي بطرف بندر پايگاه رهسپار گردد بايد تلگرافي وضعيت كشتي و مقدار و نوع و قيمت بار و قروض كشتي را كه بين راه ايجاد شده است و اسامي و محل اقامت اشخاص وام دهنده را باطلاع مالك و در صورتكه كشتي در اجاره باشد باطلاع مستاجر برساند و پس از رسيدن كشتي ببندر پايگاه فرمانده موظف است كليه حسابهاي مربوط بمسافرت انجام شده را در اسرع وقت تصفيه نمايد.
ماده 98ـ حمل بار به حساب فرمانده
فرمانده و كاركنان كشتي به هيچ وجه حق ندارند بدون اجازه مالك كشتي و به حساب خود باري را حمل كنند. فرمانده اي كه كشتي را براي منافع ديگران اداره مي كند، نمي تواند به هيچ وجه باري را به سود خود حمل كند مگر آنكه از مالك براي اين كار اجازه كتبي داشته يا قراردادي در اين مورد با وي منعقد كرده باشد.
تبصره ـ در صورت حمل بار و كالاي غيرمجاز بدون اطلاع و اذن مالك كليه مسؤوليت هاي قانوني حسب مورد متوجه فرمانده كشتي و يا شخص متخلف است.
ماده 99ـ ترك اجباري كشتي در طي سفر
در صورتي كه فرمانده ناچار شود كشتي را به علت وقوع پيش آمد يا سانحه اي براي كشتي ترك نمايد، اين عمل بايد با مشورت افسران ارشد كشتي صورت گيرد. در اين حالت فرمانده مكلف است هنگام ترك كشتي علاوه بر حصول اطمينان از خروج تمامي افراد از كشتي، وجوه نقد و قيمتي ترين اموال و اسناد مهم كشتي را با خود نجات دهد؛ مگر اينكه نجات وجوه و اموال و اسناد ياد شده خارج از قدرت وي باشد. در صورت تخلف از مقررات اين ماده، فرمانده مسؤول شناخته مي شود.
ماده 100) وظيفه فرمانده در نجات كشتي
در موارد وقوع پيش آمدهاي غيرمترقب [غيرمترقبه] فرمانده موظف است تا آخرين لحظه ايكه اميد باقيست در نجات كشتي و محموله و كاركنان آ [آن] نهايت اهتمام را مبذول دارد. در اين نوع حوادث فرمانده بايد آخرين نفري باشد كه كشتي را ترك ميكند.
ماده 101ـ گزارش از بين رفتن كشتي
فرمانده اي كه از كشتي غرق شده يا دچار حوادث مشابه گرديده نجات يافته باشد بايد گزارش كتبي واقعه را كه به گواهي اكثر نجات يافتگان همراه وي نيز رسيده باشد به نزديكترين مقام صلاحيتدار ساحلي تسليم نمايد. در صورتي كه فرمانده كشتي غرق شود يا نجات يافتگان ديگر اطلاعي از وي نداشته باشند اين وظيفه را افسر اول و در غـياب وي افسر دوم يا ارشد افسران يا كاركنان و خدمه نجات يافته كشتي انجام مي دهند.
ماده 101 مكرر ـ قلمرو اعمال
احكام مذكور در اين فصل جز در مورد كشتي هاي نظامي و انتظامي و كشتي هاي ماهيگيري، حسب مورد بر كشتي ها و شناورهايي كه شخصي تحت هر عنوان در سمت فرمانده در آنها فعاليت مي كند يا قانوناً بايد فعاليت نمايد، از قبيل انواع كشتي هاي تجاري و خدماتي قابل اعمال مي باشد.
ماده 80 مكرر 1 ـ در اين فصل اصطلاحات زير در معاني مشروح مربوط به كار مي روند:
الف ـ فرمانده: فردي كه به عنوان عالي ترين مقام كشتي محسوب مي شود و بر طبق مقررات اين فصل مسؤوليت اداره امور و هدايت كشتي را از جهات مختلف فني، دريانوردي، كاركنان و خدمه بار و مسافر و انجام ساير وظايف قانوني بر عهده دارد.
ب ـ كاركنان و خدمه كشتي: هر فردي كه براي انجام وظايفي در كشتي در ارتباط با كار يا خدمات كشتي براي سفر دريايي استخدام شده و نام او در فهرست خدمه كشتي ذكر شده است.
پ ـ مالك: هر شخص حقيقي يا حقوقي كه نام او به عنوان مالك در دفتر ثبت كشتيها در سازمان بنادر و دريانوردي ثبت شده است، مگر در مواردي كه خلاف اين امر به اثبات برسد.
ت ـ افسر اول و دوم: افراد واجد شرايطي كه از طرف مالك با رعايت قوانين و مقررات مربوط، به عنوان افسر اول يا دوم به اين سمت گمارده مي شوند.
ث ـ افسر ارشد: فرد واجد شرايطي كه بر اساس دستورالعمل مالك و در صورت نبودن دستورالعمل بر اساس عرف دريانوردي تعيين مي شود.
ج ـ ارشد افسران يا كاركنان: فرد واجد شرايطي در بين افسران و كاركنان و خدمه كشتي كه بر اساس دستورالعمل مالك و در صورت نبودن دستورالعمل بر اساس عرف دريانوردي با توجه به شرايط و اوضاع و احوال بالاترين مقام كشتي بعد از فرمانده محسوب مي شوند.
ماده 80 مكرر 2ـ فرماندهي كشتي
الف ـ فرمانـدهي كشـتي بر عهده فردي است كه از طـرف مالك به اين سمت گمارده مي شود.
ب ـ فرمانده بايد همواره در كشتي حاضر باشد و به اعمال فرماندهي بپردازد مگر در موارد ضروري و مواقعي كه كشتي در حال توقف در بندر يا لنگرگاه ايمن است.
پ ـ در صورت فوت يا بيماري فرمانده و يا بروز ساير عوامل خارج از اراده وي كه مانع از ادامه فرماندهي گردد و در مواردي كه فرمانده، كشتي را به هر علتي ترك كند يا از اجراي وظايف خويش امتناع ورزد، افسر اول كشتي به طور موقت و تا تعيين و حضور فرمانده جديد مسؤول فرماندهي كشتي مي باشد. در چنين شرايطي افسر اول مراتب را بلافاصله به اطلاع مالك مي رساند و در اين شرايط، وظايف، مسؤوليت ها و اختيارات افسر اول عيناً همان وظايف، مسؤوليت ها و اختيارات فرمانده است.
ماده 80 مكرر 3 ـ ناوبري و مديريت كشتي
فرمانده، مسؤول ناوبري و مديريت كشتي است و بايد كشتي را با مهارت لازم و طبق فنون كشتيراني و با رعايت قوانين و مقررات داخلي و معاهدات بين المللي كه جمهوري اسلامي ايران در آنها عضويت دارد و همچنين عرف كشتيراني مورد قبول در سطح بين الملل هدايت نمايد. فرمانده بايد قبل از ورود به آبها و بنادر ساير كشورها تا حد ممكن و ضرورت، با نظامات و مقررات لازم الاجراي اين كشورها در زمينه كشتيراني آشنا شود.
ماده 80 مكرر 4 ـ كسب اطمينان از قابليت دريانوردي كشتي
فرمانده قبل از شروع سفر بايد از قابليت دريانوردي كشتي به خصوص از جهات كافي و مناسب بودن تجهيزات فني، كاركنان و خدمه واجد صلاحيت، معتبر بودن گواهينامه هاي قانوني، وجود اقلام مورد نياز در كشتي و شرايط مناسب جهت تحويل، حمل و نگهداري كالا در كشتي اطمينان حاصل نمايد. فرمانده همچنين بايد از چيده شدن مناسب كالاهاي تحويلي، مهار بار، عدم بارگيري اضافي و حصول تعادل و ثبات لازم در كشتي، سوخت كافي و حسب مورد بسته بودن درهاي انبار و همه منفذهاي روي عرشه اطمينان يابد. در صورت عدم اطمينان از هر يك از موارد ياد شده فرمانده موظف است از حركت كشتي جلوگيري نمايد و موضوع را به اطلاع مالك برساند. فرمانده بايد در طول مدت سفر، اقدامات لازم را جهت استمرار قابليت دريانوردي كشتي به عمل آورد.
فصل هفتم – وثيقه دادن بار و اخذ وام
ماده 102) اخذ وام
اخذ وام در مقابل وثيقه دادن تمام يا قسمتي از بار تنها بوسيله فرمانده كشتي مجاز است مشروط بر اينكه وام براي تعمير يا ساير مخارج فوق العاده كشتي يا بار آن و يا براي تعويض اشيائي باشد كه بر اثر يك حادثه دريائي از بين رفته است و نيز منحصرا براي تعقيب سفر كشتي ببندر مقصد باشد.
باري كه بكشتي تحويل نشده نميتواند براي تأمين مخارج مزبور در وثيقه قرار گيرد هزينه هاي جاري كشتي جزو مخارج فوق العاده كشتي نخواهد بود.
تشريفات تحصيل وام بموجب مقررات مذكور در ماده 89 انجام ميگيرد.
ماده 103) ممنوعيت تحصيل وام باعتبار منافع احتمالي
تحصيل وام باعتبار منافع احتمالي از فروش كالا ممنوعست و وام دهنده فقط حق دريافت اصل وام را بدون حق مطالبه سود خواهد داشت.
ماده 104) حق تقدم
اگر دو يا چند وام باعتبار وثيقه دادن يك كالا تحصيل شود وامي كه در تاريخ موخر دريافت شده بر آنكه تاريخش مقدم است برتري دارد
وامهائي كه در يك بندر ضمن توقف واحدي اخذ مي شوند در رديف هم قرار خواهند گرفت.
ماده 105) حق ممتاز وام دهنده
وام دهنده نسبت بكالا و اشياء مورد وثيقه تا ميزان اصل مبلغ و بهره وام داراي حقوق ممتاز است.
ماده 106) واگذاري سند وام
سند وام اگر بحواله كرد صادر شده باشد بوسيله ظهرنويسي قابل انتقال است.
ظهرنويسي مذكور مشمول مقررات ظهرنويسي بروات و سفته هاست
ماده 107) از بين رفتن كالا
اگر كالاي مورد وثيقه در زمان و محل وقوع حادثه و بر اثر حوادث غيرمترقبه و يا فعل يا تقصير فرمانده يا كاركنان كشتي كلا تلف شود وام دهنده حق استيفاي طلب نخواهد داشت.
وام گيرنده مكلف است كليه اقدامات لازم را جهت جلوگيري از وقوع خسارت يا تعديل آثار آن معمول دارد
ماده 108) نجات قسمتي از كالاي مورد وثيقه
اگر اشياء مورد وثيقه در دريا غرق شوند و قسمتي از آن نجات يابد استرداد وام تا حدود مبلغي كه از فروش كالاي نجات يافته بدست آيد پس از وضع مخارج نجات پرداخت خواهد گرديد.
ماده 109) بدريا ريختن كالا
چنانچه هنگام طوفاني بودن دريا بمنظور نجات كشتي و كاركنان كشتي و مسافران اشياء مورد وثيقه بدريا ريخته شوند وام دهنده فقط نسبت بآن قسمت از اشياء مورد وثيقه كه باقيمانده باشد داراي حقوق ممتاز خواهد بود.
ماده 110) شركت در پرداخت خسارات مشترك دريائي
وام دهنده در پرداخت خسارات خاص سهيم نخواهد بود ولي در پرداخت خسارات مشترك دريائي كه پس از دادن وام بوجود آيد سهيم است مشروط باينكه در سند وام شرط ديگري ذكر نشده باشد.
فصل هشتم – حمل مسافر
قسمت اول – حدود مسئوليت متصدي حمل
ماده 111) تعاريف
اصطلاحاتيكه در اين فصل بكار رفته داراي معاني ذيل است.
الف – متصدي حمل – متصدي حمل عبارتست از مالك يا مستأجر و يا تجهيزكننده كشتي كه طرف قرارداد حمل واقع شود.
ب – قرارداد حمل – باستثناء قرارداد اجاره كشتي قرارداد حمل قراردادي است كه از طرف متصدي حمل و يا بحساب او براي حمل مسافر منعقد گردد.
ج – مسافر – مسافر فقط بكسي اطلاق ميشود كه بر طبق قرارداد حمل با كشتي سفر نمايد.
د – كشتي – منظور از كشتي فقط كشتي هاي درياپيماست.
هـ – مدت حمل – مدت حمل مدتي است كه مسافر در كشتي است و يا در حال سوار شدن و يا پياده شدن از آن باشد ولي اين مدت شامل زماني كه مسافر در ايستگاه دريائي و يا روي اسكله و يا تأسيسات ديگر بندري توقف نمايد نخواهد بود. بعلاوه مدت حمل شامل زماني است كه مسافر از طريق آب يا از خشكي بكشتي و يا بالعكس حمل شود مشروط بر آنكه قيمت اين حمل در بهاي بليط منظور شده باشد و يا وسيله بكار برده شده براي حمل اضافي از طرف متصدي حمل در اختيار مسافر قرار گرفته باشد.
و – حمل و نقل بين المللي – حمل و نقل بين المللي عبارت از هر حمل و نقلي است كه بموجب قرارداد حمل مبداء و مقصد در يك كشور تعيين و بندر عرض راهي كه كشتي در آن توقف ميكند در كشور ديگر و يا مبداء و مقصد در دو كشور مختلف قرار گرفته باشند.
ماده 112) وظايف متصدي حمل
1 – در صورتيكه متصدي حمل خود مالك كشتي باشد موظف است سعي و اهتمام كافي معمول دارد و مسئوليت اعمال مأموران مجاز خود را حين انجام وظيفه از ابتداء سفر و در تمام مدت حمل در مورد آماده كردن كشتي براي دريانوردي – تهيه كاركنان و تدارك خواربار و تجهيز كشتي و تأمين جاني مسافرين را از هر حيث بعهده بگيرد.
2 – در صورتيكه متصدي حمل مالك كشتي نباشد برحسب مورد مسئول اعمال مالك كشتي يا تجهيزكننده و مأموران مجاز آنها حين انجام وظيفه خواهد بود تا نامبردگان در انجام وظائف محوله مذكور در بند 1 اين ماده سعي و اهتمام كافي معمول دارند.
ماده 113) فوت يا صدمات بدني بر اثر خطاي متصدي حمل
1 – متصدي حمل مسئول خسارات ناشي از فوت يا صدمات بدني مسافر است مشروط بر آنكه حادثه ايكه منجر به ايجاد خسارت گرديده در جريان مسافرت و بر اثر غفلت و تقصير متصدي حمل يا مأموران مجاز وي حين انجام وظيفه پيش آمده باشد.
2 – در صورتيكه فوت يا صدمات بدني ناشي از تصادم يا بگل نشستن يا انفجار يا حريق و يا غرق شدن كشتي باشد فرض اينستكه حادثه بر اثر تقصير و يا غفلت متصدي حمل و يا مأموران مجاز او اتفاق افتاده است مگر آنكه خلاف آن اثبات گردد.
3 – باستثناء بند 2 اين ماده اثبات تقصير و يا غفلت متصدي حمل يا مأموران مجاز او بعهده مدعي است.
ماده 114) فوت يا صدمات بدني بر اثر خطاي مسافر
در صورتيكه متصدي حمل ثابت نمايد فوت يا صدمات بدني بر اثر تقصير و يا غفلت خود مسافر بوده و يا عمل مسافر در وقوع آن تأثير داشته دادگاه برحسب مورد متصدي حمل را كلا و يا جزئاً از مسئوليت بري خواهد كرد.
ماده 115) حدود مسئوليت متصدي حمل
1 ـ مسؤوليت متصدي حمل در مورد فوت و يا صدمات بدني وارد به مسافر در حمل و نقل داخلي به ميزان مقرر در قانون مجازات اسلامي است.
2 – در صورتيكه بر طبق قوانين مربوطه پرداخت خسارات بصورت درآمد مرتب و مستمر و يا بصورت اقساط صورت گيرد مبلغ كل پرداختي نبايد از ميزان تعيين شده در فوق تجاوز نمايد.
3 – متصدي حمل و مسافر ميتوانند بر طبق قرارداد خصوصي مسئوليتهاي بيشتري را تعيين نمايند
4 – هزينه هاي دادرسي كه در دعوي خسارات بوسيله دادگاه معين ميشود جزء مبالغ مذكور در اين ماده منظور نخواهد شد.
خواسته كليه دعاوي در يك حادثه مشخص كه از طرف مسافر و يا از طرف نماينده قانوني او (و يا از طرف وراث و يا اشخاصي كه تحت تكفل وي هستند) ممكن است اقامه شود نميتواند زائد بر حداكثر مسئوليت مقرر در اين ماده باشد.
ماده 116) محروميت از حق استفاده از تحديد مسئوليت
هرگاه ثابت شود علت خسارت فعل يا ترك فعلي باشد كه متصدي حمل عامداً يا با علم بر احتمال وقوع خسارت انجام داده در اينصورت از تحديد مسئوليت مقرر در ماده 115 نميتواند استفاده نمايد.
ماده 117) آثار ناشي از اجراي اين فصل
مقررات اين فصل بهيچوجه در حقوق و تعهدات و تحديد مسئوليت متصدي حمل مذكور در فصل پنجم تأثيري نخواهد داشت.
ماده 118) آثار ناشي از شرايط خاص
در صورتيكه قبل از وقوع حادثه موجد خسارات در قرارداد شروطي بمنظور بري ساختن متصدي حمل در مقابل مسافر (نماينده او و وارث و يا اشخاصي كه تحت تكفل او هستند) شده باشد و يا در مورد تحديد مسئوليت مبلغي كمتر از آنچه در اين فصل ذكر گرديده تعيين شود و يا در مواردي كه اثبات امر بعهده متصدي حمل باشد تغييري داده شود و يا آنكه شرط شود كه اختلافات بداوري يا دادگاه مخصوص ارجاع گردد شرائط مذكور باطل است ولي مبطل خود قرارداد كه تابع اين فصل است نخواهد بود.
ماده 119) طرح دعوي
1 – اقامه و طرح هرگونه دعاوي مربوط بخسارات ناشي از حمل و نقل بهر نحوي كه ايجاد شده باشد تابع شرايط و حدود مسئوليت هاي پيش بيني شده در اين فصل خواهد بود
2 – دعاوي خسارات ناشي از صدمات بدني بمسافر بوسيله شخص مسافر و يا بنمايندگي از طرف او اقامه خواهد گرديد.
3 – در مورد فوت مسافر خسارات بايد فقط بوسيله نمايندگان قانوني او يا وراث يا اشخاصي كه تحت تكفل او بودند اقامه گردد.
مشروط بر اينكه اشخاص مذكور مطابق قانون دادگاه رسيدگي كننده حق مطالبه داشته باشند.
ماده 120) مرور زمان
1 – در مورديكه بمسافر صدمات بدني وارد شود بايد ظرف 15 روز از تاريخ پياده شدن اخطار كتبي بمتصدي حمل دائر بوقوع صدمات بدني تسليم نمايد. در غير اينصورت فرض اين است كه مسافر سالم پياده شده است مگر اينكه خلاف آن ثابت شود.
2 – دعاوي جبران خسارات ناشيه از فوت و صدمات بدني بمسافر پس از دو سال مشمول مرور زمان ميگردد.
3 – مرور زمان در دعاوي مربوط بصدمات بدني از روز پياده شدن مسافر از كشتي شروع مي شود.
4 – در مورد فوتيكه ضمن سفر پيش مي آيد مرور زمان از زماني كه مسافر بايستي از كشتي پياده مي شد شروع مي شود.
5 – در صورتيكه صدمات بدني در طي سفر ايجاد شده و پس از پياده شدن مسافر منجر بفوت او گردد مرور زمان از تاريخ فوت وي محاسبه مي شود مشروط بر اينكه از تاريخ پياده شدن تا فوت مسافر بيش از سه سال نگذشته باشد
ماده 121) تحديد مسئوليت نمايندگان مجاز از طرف متصدي حمل
1 – چنانچه عليه مأمور مجاز از طرف متصدي حمل اقامه دعوي شود و دعوي مربوط بخسارات مذكور در اين فصل باشد و مشاراليه ثابت نمايد كه عمل وي در نتيجه اجراي وظائف محوله صورت گرفته است در اينصورت نامبرده مي تواند از معافيت ها و محدوديت هاي مربوط بمسئوليت مندرج در اين فصل استفاده نمايد.
2 – مجموع مبلغي كه ممكن است از متصدي حمل و مأموران مجاز او دريافت دارند از حدود معافيت هاي متصدي حمل و نقل مذكور در اين قانون تجاوز نخواهد كرد
3 – در صورتيكه مأمور مجاز متصدي حمل در ايجاد خسارت عامد باشد و يا با علم باحتمال وقوع خسارت مرتكب فعل يا ترك فعلي شود نميتواند ببند يك و دو استناد كند.
ماده 122 [)] حمل و نقل دريائي توسط دولت
مقررات اين فصل شامل حمل و نقل هاي تجاري مذكور در ماده 111 كه بوسيله دولت و يا موسسات عمومي انجام مي گردد نيز خواهد بود.
قسمت دوم – حقوق مسافرين
ماده 123) غيرقابل انتقال بودن بليط كشتي
مسافر نميتواند بدون موافقت فرمانده كشتي و يا عاملين مجاز فروشنده بليط حقوق اختصاصي مربوط ببليط خود را به ديگري واگذار نمايد.
ماده 124) هزينه غذا – كرايه
كرايه مسافر شامل هزينه غذا نيز هست و چنانچه قرار ديگري در بين باشد فرمانده موظف است غذاي مورد نياز را بقيمت عادله در اختيار مسافر بگذارد.
ماده 125) توشه
مسافر نسبت بتوشه اي كه همراه خود در كشتي دارد فرستنده بار تلقي ميشود.
چنانچه بتوشه ايكه مسافر نزد خود نگاهداري ميكند خسارتي وارد شود مسئوليتي متوجه فرمانده نخواهد بود مگر اينكه خسارت در نتيجه عمل فرمانده يا كاركنان كشتي باشد.
ماده 126) رعايت مقررات
مسافر بايد دستورهاي فرمانده را درباره حفظ نظم در كشتي رعايت نمايد.
ماده 127) وثيقه توشه در قبال بدهي
توشه مسافر كشتي وثيقه پرداخت كرايه و ساير هزينه هاي او است
ماده 128) مواظبت از توشه متوفي
فرمانده موظف است توشه مسافري را كه در بين راه در گذشه [در گذشته] است تا ورود بمقصد حفظ نمايد.
ماده 129) الزام به تعقيب مسير
فرمانده موظف است مستقيماً مسير خود را تعقيب و بسوي مقصد مسافرت حركت كند مگر آنكه قرارداد خاصي موجود و يا انحراف مسير براي نجات و حفظ اموال و جان اشخاص باشد در صورت تخلف مسافر حق دارد قرارداد را فسخ و خسارات خود را مطالبه نمايد.
ماده 130) تأخير حركت كشتي
هرگاه كشتي در روز معين بعلت مسامحه يا تقصير فرمانده كشتي حركت نكند مسافر حق مطالبه خسارات وارده و فسخ قرارداد را دارد
ماده 131) عدم حركت كشتي
هرگاه كشتي نتواند بعلت ممنوع بودن تجارت با بندر مقصد و يا محاصره اقتصادي بندر مقصد و يا بعلت قوه قهريه حركت كند قرارداد مسافرت كان لم يكن تلقي ميگردد و هيچيك از طرفين حق مطالبه خسارت از طرف ديگر را نخواهد داشت.
ماده 132) ادامه ندادن سفر
در صورتيكه در بين راه مسافري بميل خود از كشتي پياده شود بايد تمام كرايه سفر را بپردازد اگر مسافر فوت و يا بعلت بيماري مجبور به ترك كشتي شود كرايه سفر فقط بنسبت راه پيموده شده پرداخت خواهد گرديد
ماده 133) نرسيدن بمقصد
هرگاه كشتي بعلت ضبط يا غرق شدن و يا اعلام عدم قابليت دريانوردي بمقصد نرسد فرمانده فقط حق مطالبه هزينه غذاي مسافر را خواهد داشت
ماده 134) حقوق مسافرهنگام تعمير كشتي
هرگاه فرمانده مجبور شود در ضمن سفر كشتي را تعمير نمايد مدت انتظار مسافر در حدود متعارف خواهد بود والا حق دارد از فرمانده بخواهد كه موجبات ادامه سفر وي را در يك كشتي هم پايه ديگري فراهم نمايد
در تمام مدت تعمير حق مسكن و غذاي مسافر مجاني و متناسب با درجه بليط او خواهد بود مسافريكه در مدت متعارف صبر ننمايد حق دريافت وجهي از بابت بليط خود ندارد
فصل نهم – اجاره كشتي
ماده 135) قرارداد اجاره
قرارداد اجاره كشتي سندي است كتبي كه بين مالك كشتي (يا نماينده مجاز او) و مستأجر منعقد ميگردد و شرايط اجاره كشتي را براي مدت معين و يا براي يك يا چند سفر بين بنادر مشخص تعيين ميكند
ماده 136) كيفيت اجاره
تمام يا قسمتي از كشتي را براي مدت معين و يا براي يك يا چند سفر ميتوان اجاره كرد
ماده 137) اجاره كامل كشتي
در صورتيكه كشتي تماما اجاره شده باشد مورد اجاره شامل اطاق فرمانده يا مسكن كاركنان نخواهد بود. فرمانده نميتواند بدون موافقت مستأجر از محلهاي مذكور براي حمل بار استفاده كند
ماده 138) شروع اجاره
اگر كشتي در مقابل مبلغ و مدت معيني اجاره شده باشد شروع اجاره از زمان حركت كشتي از بندر خواهد بود مگر آنكه خلاف آن در قرارداد قيد شده باشد
ماده 139) تحويل كشتي مورد اجاره
اجاره دهنده كشتي موظف است كشتي را بهمان نحو و بر طبق همان شرايطي كه در سند اجاره كشتي قيد شده است در اختيار مستأجر قرار دهد
ماده 140) عدم كفايت بار
اگر تمام ظرفيت كشتي اجاره شده باشد و مستأجر بار كافي براي تمام كشتي نداشته باشد فرمانده نميتواند بدون موافقت مستأجر كالاي ديگري را حمل كند.
ماده 141) اظهار خلاف واقع در مورد ظرفيت كشتي
اگر مالك كشتي يا نماينده مجاز او و يا فرمانده ظرفيت كشتي را بيش از ميزان واقعي بمستأجر اظهار كند مسئول جبران هرگونه خسارت خواهد بود
ماده 142) اشتباه در اعلام ظرفيت كشتي
اگر ظرفيت كشتي بر طبق گواهينامه هاي فني كشتي اعلام شده باشد و اشتباهي حداكثر تا يك چهلم ظرفيت كشتي رخ دهد اشتباه مزبور مسئوليتي براي فرمانده ايجاد نخواهد كرد.
ماده 143) تعهدات مستأجر
مستأجر كشتي موظف است.
1) كشتي را مطابق قرارداد اجاره بارگيري نمايد.
2) مال الاجاره را مطابق قرارداد اجاره بپردازد.
ماده 144) ميزان بارگيري
مستأجر موظف است در صورتيكه كشتي را كمتر از ميزان مندرج در قرارداد بارگيري نمايد تمام مال الاجاره را طبق قرارداد بپردازد و در صورتيكه كشتي را بيش از ميزان مندرج در قرارداد بارگيري نمايد موظف است بهمان نسبت كرايه را افزايش دهد
ماده 145) عدم انجام قراردداد [قرارداد] اجاره
مستأجر موظف است در صورتيكه قبل از حركت كشتي و عدم بارگيري بدون دليل از انجام قرارداد اجاره خودداري نمايد نصف مال الاجاره مندرج در قرارداد اجاره را بمالك كشتي بپردازد
ماده 146) حق ممتاز
فرمانده تا 25 روز از تاريخ تحويل كالا براي وصول كرايه بار و خسارات وارده نسبت ببار در برابر ساير طلبكاران داراي حق ممتاز است مشروط بر اينكه كالاي مذكور به شخص ثالث تحويل نشده باشد
ماده 147) حق تقدم
اگر قبل از انقضاي 25 روز از تاريخ تحويل مالك يا فرستنده بار ورشكست شود طلب فرماند [فرمانده] موضوع ماده قبل مقدم بر ساير طلبكاران پرداخت خواهد شد
مادۀ 148) تأخير
در صورتيكه كشتي هنگام حركت يا در بين راه يا در محل تخليه كالا بعللي كه ناشي از عمل اجاره دهنده كشتي باشد توقيف شود مخارج مدت مزبور بعهده اجاره دهنده است.
اگر قرارداد اجاره كشتي براي رفت و برگشت تنظيم شده باشد و كشتي هنگام بازگشت بتمام ظرفيت بارگيري نشود مستأجر موظف است تمام مال الاجاره را بپردازد.
مادۀ 149) قصور فرمانده
چنانچه كشتي هنگام حركت يا در بين راه يا در محل تخليه كالا بعلتيكه ناشي از عمل فرمانده باشد بازداشت شود و يا تأخير كند فرمانده موظف است خسارات وارده را برحسب مورد بمالك و يا بمستأجر بپردازد
ماده 150) آثار قوه قهريه (فرس ماژور)
الف – در صورتيكه كشتي نتواند بعلت قوه قهريه از بندر خارج شود قرارداد اجاره براي مدت متعارف بقوت خود باقي ميماند و خسارات ناشي از تأخير در حركت كشتي قابل مطالبه نخواهد بود.
ب – در صورتيكه كشتي براي مدتي معلوم و يا براي سفر معيني بمبلغ مشخص اجاره شده باشد و ضمن مسافرت بعلت قوه قهريه متوقف شود هيچگونه مال الاجاره اضافي نسبت بمدتي كه كشتي متوقف شده است تعلق نخواهد گرفت.
در زمان توقف غذا و مسكن كاركنان كشتي جز و خسارات وارده محسوب ميگردد.
ماده 151) تخليه كالا در مدت توقف كشتي
فرستنده بار ميتواند در مدت توقف كشتي كالاهاي بارگيري شده را بخرج خود تخليه نمايد مشروط بر اينكه يا آنها را مجدداً براي بارگيري بكشتي عودت دهد و يا خسارات وارده را بفرمانده بپردازد.
ماده 152) تخليه بار غيرمجاز
فرمانده ميتواند باري را كه بدون اطلاع و اجازه او بكشتي بار شده است در بندر بارگيري تخليه و يا با اخذ كرايه بمأخذ بالاترين نرخي كه براي كالاي مشابه وجود دارد حمل نمايد.
ماده 153) تخليه كالا قبل از ورود بمقصد
اگر فرستنده بار تقاضا كند كالاي او در بين راه تخليه گردد موظف است تمام كرايه را باضافه هزينه جابجا شدن ساير كالاها بپردازد و در صورتيكه كالا بعلت فعل يا تقصير فرمانده تخليه شده باشد فرمانده مسئول مخارج مربوطه خواهد بود.
ماده 154) منع تجارت
الف – اگر قبل از حركت كشتي تجارت با كشوريكه كالا بمقصد آن بارگيري شده ممنوع شود قراردادهاي مربوطه بدون پرداخت خسارات فسخ ميگردد ولي فرستنده محموله مسئول تأديه هزينه بارگيري و تخليه كالا خواهد بود.
ب – چنانچه تجارت با كشوري كه كالا بسوي آن حمل ميشود ضمن مسافرت ممنوع گردد و فرمانده مجبور بمراجعت شود فقط حق مطالبه كرايه مسير طي شده بطرف مقصد را خواهد داشت ولو اينكه كشتي بر طبق قرارداد براي رفت و برگشت اجاره شده باشد.
ماده 155) محاصره دريائي
هرگاه بعلت محاصره بندر يا هر قوة قهريه ديگر ورود به بندر مقصد ممكن نباشد فرمانده مكلف است در صورت عدم دريافت دستور يا دريافت دستور غيرقابل اجرا كالا را با توجه بحفظ منافع فرستنده بنحو احسن در نزديكترين بمدر [بندر] تخليه نمايد و يا به بندر مبداء عودت دهد.
ماده 156) فروش بار در مواقع ضروري
در صورتيكه فرمانده مجبور شود بر طبق ماده 89 بار را براي تأمين آذوقه و مخارج تعمير كشتي بفروش رساند بكالاهاي فروخته شده كرايه تعلق خواهد گرفت و بايد وجوه حاصله به حساب فرستنده بار منظور گردد و در چنين موارد قيمت اجناس فروخته شده بقيمت روز همان اجناس يا اجناس مشابه در بندر مقصد احتساب ميشود.
عمل فرمانده در مورد فروش كالا فقط هنگاميكه ضرورت حياتي ايجاب كند مجاز خواهد بود.
ماده 157) تأخير بعلت تعمير كشتي
اگر فرمانده مجبور شود در ضمن مسافرت كشتي را تعمير كند مستأجر موظف است بحد متعارف صبر كند و يا بار را در مقابل پرداخت تمام مال الاجاره تخليه نمايد.
فرمانده نيز مكلف است در صورتيكه ادامه سفر در مدت متعارف ممكن نباشد كشتي ديگري جهت حمل بار كرايه كند والا مسئول پرداخت خسارات خواهد بود.
ماده 158) عدم پرداخت مال الاجاره
در صورتيكه مستأجر ثابت نمايد كشتي هنگام حركت با وجود دارا بودن گواهينامه هاي لازم قابليت دريانوردي نداشته است مال الاجاره كشتي بفرمانده پرداخت نخواهد شد و حتي فرمانده مسئول خسارات وارده نيز خواهد بود.
ماده 159) بدريا ريختن بار كشتي
در صورتيكه فرمانده ناگزير گردد براي سلامت و حفظ جان اشخاص و يا اموالي كه در كشتي است تمام يا قسمتي از بار كشتي را بدريا بريزد كرايه بار مزبور بر طبق مقررات فصل مربوط بخسارات مشترك دريائي قابل پرداخت است.
ماده 160) كرايه بار از بين رفته
به باري كه در نتيجه غرق شدن و بگل نشستن كشتي و غارت دزدان دريائي يا بر اثر ضبط از طرف دشمن از بين برود كرايه تعلق نخواهد گرفت در اين موارد فرمانده موظف است كرايه بار را اگر قبلا دريافت نموده مسترد دارد ولي چنانچه در اين قبيل موارد بين طرفين قرارداد جداگانه اي بوده و يا در بارنامه دريائي شرط ديگري شده باشد طرفين بايد بر طبق آن قرارداد يا شرط رفتار نمايند. بكالا و اشيائي كه به مقصد نرسيده يا بعلت غرق شدن يا عدم قابليت دريانوردي كشتي در مقصد تحويل نگرديده است كرايه تعلق نخواهد گرفت.
چنانچه كرايه بار كشتي ثاني كه كالاي كشتي غرق شده يا از كارافتاده را حمل مينمايد كمتر از كرايه بار كشتي غرق شده يا از كارافتاده باشد تفاوت دو قيمت بفرمانده كشتي غرق شده يا از كارافتاده پرداخت نخواهد شد ولي اگر كرايه بار بيشتر باشد تفاوت بايد توسط مستأجر پرداخت شود.
ماده 161) قرارداد اجاره و شرايط استثنائي
مقررات مواد 141 تا 160 فقط در صورتي قابل اجرا است كه مفاد قرارداد اجاره كشتي خلاف آنرا پيش بيني ننموده باشد.
فصل دهم – تصادم در دريا
ماده 162) موارد تصادم
الف [)] در صورت تصادم بين كشتيرهاي [كشتي هاي] درياپيما يا بين كشتيهاي درياپيما و كشتي هاي مخصوص كشتيراني در آبهاي داخلي جبران خسارات وارد بكشتيها يا اشياء و اشخاص داخل آنها بودن توجه بمحل تصادم طبق مقررات اين فصل بعمل خواهد آمد
ب – مقررات مربوط بتصادم بين كشتيهاي مخصوص كشتي راني در آبهاي داخلي و يا درياي ساحلي بموجب آئين نامه جداگانه تعيين خواهد شد.
ماده 163) تصادم
اگر تصادم ناشي از حوادث غيرمترقب [غيرمترقبه] و يا ناشي از قوه قهريه باشد و يا علل تصادم مورد ترديد باشد خسارت ديده حق مطالبه زيان وارده را ندارد ولو آنكه كشتي ها يا يكي از آنها حين تصادم در لنگر باشند.
ماده 164) جبران خسارت
اگر تصادم در نتيجه خطاي يكي از كشتيها باشد جبران خسارات بعهده طرفي است كه مرتكب خطا شده است.
ماده 165) تناسب خسارات
الف – اگر دو يا چند كشتي مرتكب خطا شوند مسئوليت هر يك از كشتيها متناسب با اهميت تقصيري است كه از آن كشتي سرزده است.
معذلك اگر تشخيص اهميت تقصير يا شواهد و قرائن ممكن نباشد و يا تقصير طرفين بنظر يكسان برسد طرفين بنسبت متساوي مسئول خواهند بود.
ب – خسارات وارد بكشتيها – بار آنها – اشياء و اموال متعلق بكاركنان كشتي و مسافران و اشخاص ديگري كه در كشتي باشند بنسبت مذكور در بند الف اين ماده بعهده كشتيهائي است كه تقصير متوجه آنها است و كشتي نسبت بجبران خسارات اشخاص ثالث بيش از نسبت فوق مسئول نخواهد بود.
ج – كشتيهاي مقصر نسبت بخسارات ناشي از فوت و صدمات بدني در مقابل اشخاص ثالث منفرداً و متضامناً مسئول هستند و بايد خسارات وارده را جبران نمايند. اگر مبلغ پرداختي هر يك از مسئولان بيش از مبلغي باشد كه بسهم مسئوليت او تعلق ميگيرد نسبت بمبلغ اضافه حق مراجعه بمسئول يا مسئولان ديگر را خواهد داشت.
ماده 166) تصادم بعلت خطاي راهنما
حكم مسئوليت هاي مقرر در مواد پيش در مواردي نيز جاري است كه تصادم بعلت خطاي راهنما اتفاق افتد ولو آنكه استفاده از راهنما قانوناً الزامي باشد.
ماده 167) دعاوي مربوط بخسارات
حق مطالبه خسارت ناشي از تصادم منوط باعتراض قبلي يا انجام تشريفات خاصي نيست.
نفس تصادم بين دو يا چند كشتي بتنهايي مثبت تقصير‌نيست مگر اينكه تقصير مسبب تصادم اثبات گردد.
ماده 168) طرف دعوي مربوط بخسارات
دعاوي مربوط بجبران خسارات عليه آن كشتي كه موجب تصادم شده است بطرفيت فرمانده و يا مالكين كشتي اقامه خواهد شد
فرمانده در صورتي مسئول است كه مرتكب غفلت يا خطائي شده باشد.
ماده 169) اقدام فرمانده يا مالك بنمايندگي خسارت ديدگان
فرمانده يا مالك كشتي مصدوم ميتواند بنفع كاركنان و مسافرين و فرستنده بار و ساير اشخاصي كه بر اثر تصادم خسارت ديده اند اقدامات قانوني بعمل آورد. اقدام فرمانده يا مالك كشتي در اينمورد حقوق ساير اشخاص ذينفع را از بين نخواهد برد
ماده 170) مرور زمان
الف – مرور زمان دعاوي مربوط بجبران خسارات مذكور در اين فصل دو سال از تاريخ وقوع تصادم ميباشد.
ب – كسيكه بموجب بند (ج) ماده 165 بيش از سهم مسئوليت خود خساراتي را پرداخته است تا يكسال از تاريخ پرداخت حق مطالبه مبلغ اضافي را از مسئول متضامن دارد.
ماده 171 [)] وظايف فرمانده
فرماندهان هر يك از كشتيها كه با يكديگر تصادم نموده اند متقابلا موظف هستند پس از تصادم بدون آنكه خطر شديدي متوجه كشتي يا كاركنان و يا مسافران آن بشود در مورد كمك بكشتي ديگر و كاركنان و مسافران آن مجاهدت بعمل آورند.
همچنين هر يك از آنها بايد تا حدود امكان نام كشتي و بندر ثبت و نيز نام بندري را كه ترك كرده و بندر بعدي را باطلاع يكديگر برسانند.
در صورت عدم رعايت مقررات اين ماده از طرف فرمانده مالك مسئول نخواهد بود.
ماده 172 [)] تعميم مقررات
مقررات اين فصل شامل جبران خساراتي نيز خواهد بود كه يك كشتي بر اثر انجام يا عدم انجام عمليات (مانور) معين يا عدم رعايت مقررات بكشتي ديگر يا محمولات و اشخاص داخل در هر كشتي وارد ميكند ولو اينكه تصادمي بين دو كشتي ايجاد نشده باشد.
فصل يازدهم – كمك و نجات در دريا
ماده 173) كمك و نجات
كمك بكشتيهاي درياپيمائي كه در معرض خطر هستند و نجات آنها و همچنين نجات اشياء موجود در آنها و كرايه بار و مسافر و نيز خدمات مشابهي كه كشتيهاي درياپيما و كشتيهاي مخصوص كشتيراني در آبهاي داخلي نسبت بيكديگر انجام ميدهند بدون توجه بنوع خدمات و محل و وقوع آن تابع مقررات اين فصل ميباشد.
ماده 174) اجرت كمك و نجات
بهر نوع عمل كمك و نجات كه داراي نتيجه مفيد باشد اجرت عادلانه تعلق خواهد گرفت. اگر عمل كمك يا نجات نتيجه مفيد نداشته باشد هيچگونه اجرتي بآن تعلق نخواهد گرفت و در هيچ مورد مبلغ پرداختي بيش از ارزش اشياء نجات يافته نخواهد بود.
ماده 175) عدم استحقاق اجرت
در صورتيكه كشتي مصدوم صريحاً و بطور موجه اشخاصي را از شركت در عمليات نجات منع نمايد اشخاص مزبور حق دريافت هيچگونه اجرت را نخواهند داشت.
ماده 176) اجرت يدك كش
يدك كش حق دريافت اجرت براي كمك و يا نجات كشتي و بار آنرا كه يدك ميكشد ندارد مگر در موارد انجام خدمات استثنائي كه جزء تعهدات مربوط بقرارداد يدك كشي منظور نشده باشد
ماده 177) كمك كشتيهاي متعلق بيك مالك
حق دريافت اجرت كمك و نجات نيز بكشتيهائي كه متعلق بيك مالك باشد تعلق خواهد گرفت.
ماده 178) ميزان اجرت
ميزان اجرت كمك و نجات بر طبق قراردادي كه بين طرفين منعقد شده است پرداخت ميگردد و در صورت نبودن قرارداد بوسيله دادگاه تعيين خواهد شد. اين حكم نيز شامل طرز تقسيم اجرت مزبور بين نجات دهندگان و همچنين بين مالك و فرمانده و ساير اشخاصي كه در خدمت كشتيهاي نجات دهنده ميباشند خواهد بود
ماده 179) امكان تغيير يا فسخ قرارداد و كمك و نجات
هر قرارداد كمك و نجات كه در حين خطر و تحت تأثير آن منعقد شده و شرائط آن بتشخيص دادگاه غيرعادلانه باشد ممكن است بتقاضاي هر يك از طرفين بوسيله دادگاه باطل و يا تغيير داده شود.
در كليه موارد چنانچه ثابت شود رضايت يكي از طرفين قرارداد بر اثر حيله يا خدعه يا اغفال جلب شده است و يا اجرت مذكور در قرارداد ذكر شده به نسبت خدمت انجام يافته فوق العاده زياد و يا كم است دادگاه ميتواند به تقاضاي يكي از طرفين قرارداد را تغيير داده و يا بطلان آنرا اعلام نمايد
ماده 180) اساس تعيين اجرت
دادگاه با توجه باوضاع و احوال هر مورد و ملاحظات ذيل ميزان اجرت را تعيين خواهد نمود
اولا – نتيجه موفقيت حاصله – مساعي و استحقاق كمك كنندگان اهميت خطريكه متوجه كشتي نجات يافته و مسافران و كاركنان و بار آن و نجات دهندگان و كشتي نجات دهنده گرديده مدتيكه براي عمليات نجات و كمك صرف شده هزينه و خسارات وارده و عواقب مسئوليت و ساير مخاطراتيكه متوجه نجات دهندگان گرديده ارزش وسائل و لوازميكه براي نجات بكار رفته و بالاخره تغييراتيكه احياناً در كشتي براي نجات افراد و اموال صورت گرفته است
ثانياً – ميزان ارزش اشياء نجات يافته
در مورد تقسيم اجرت پيش بيني شده در ماده 178 نيز بهمين ترتيب عمل خواهد شد.
در صورتيكه تقصير يا خطاي نجات دهندگان موجد عمليات نجات يا كمك شده باشد و يا نجات دهندگان مرتكب دزدي يا اخفاء اموال و يا اعمال مزورانه ديگر گرديده باشند دادگاه ميتواند نجات دهندگان يا كمك كنندگان را از اجرت محروم نمايد و يا اجرت را تقليل دهد ولي حكم مربوط باين ماده رافع ساير مسئوليت هاي آنان نخواهد بود
ماده 181) اجرت نجات اشخاص
اشخاصيكه جان آنها نجات يافته است ملزم بپرداخت هيچگونه اجرت نخواهند بود
نجات دهندگانيكه در عمليات كمك يا نجات مربوط بيك حادثه خدماتي براي نجات اشخاص انجام داده اند مستحق دريافت سهم متناسبي از اجرت پرداختي بنجات دهندگان كشتي و بار و ساير متعلقات آن هستند.
ماده 182ـ وظيفه امدادرساني
فرمانده موظف است در حد امكان و در صورتي كه خطري جدي متوجه كشتي و سرنشينان آن نشود، براي ارائه كمكهاي ضروري به هر شخصي كه در دريا در خطر و يا در معرض تهديد خطر قرار دارد اقدامات ممكن را انجام دهد.
ماده 183) مرور زمان
مدت مرور زمان دعاوي مربوط باين فصل دو سال است و شروع آن از تاريخ پايان عمل كمك و يا نجات محسوب مي شود.
فصل دوازدهم – خسارات دريائي
ماده 184) انواع خسارات دريائي
خسارات دريائي بر دو نوع است: خسارات مشترك و خسارات خاص
ماده 185) خسارات مشترك دريائي
خسارات مشترك دريائي عبارت است از مخارج فوق العاده و خساراتيكه بطور ارادي براي حفظ و سلامت كشتي و مسافر و بار آن بوجود آمده است
ماده 186) خسارات خاص
خسارات دريائيكه در ماده 185 تصريح نشده خسارات خاص است.
اين خسارات بحساب كشتي و آن قسمت از كالا يا ساير اموال روي كشتي كه خسارت ديده و يا ايجاد هزينه نموده است منظور ميگردد.
ماده 187) نحوه تقسيم خسارات مشترك دريائي
موارد خسارات مشترك دريائي و ترتيب تعيين و تسهيم نسبي خسارات و طرز محاسبه آن بموجب قراردادهاي خاص و در صورت نبودن قرارداد طبق آئين نامه اي خواهد بود كه بر اساس مقررات و عرف بين المللي تنظيم و تصويب خواهد شد.
فصل سيزدهم – دادگاه دريائي
ماده 188) دادگاه دريائي
وزارت دادگستري مكلف است ظرف 3 ماه از تاريخ تصويب اين قانون لايحه قانوني مربوطه به تشكيل دادگاههاي دريائي و حدود صلاحيت آنها و طرز رسيدگي به تخلفات و اختلافات و كليه دعاوي ناشي از اجزاي اين قانون را تنظيم و پس از تصويب كميسيون مشترك دادگستري مجلسين بموقع اجرا بگذارد
ماده 189) كارشناسان امور دريائي
كارشناسان امور دريائي از بين كسانيكه داراي مدرك علمي اختصاصي و تجارب كافي باشند و صلاحيت فني آنها از طرف سازمان بنادر و كشتيراني گواهي شود انتخاب ميگردند.
سازمان اشخاص واجد شرايط را به اداره فني وزارت دادگستري معرفي ميكند و اداره مزبور پس از تشخيص صلاحيت آنها كارت كارشناسي رسمي صادر خواهد نمود.
فصل چهاردهم – مقررات متفرقه
ماده 190 ـ جرائم
در صورت تخلف از مواد (2)، (7)، (14)، (17)، (19) و قسمت اول ماده (20)، (21)، (24)، (25)، (26)، (27)، (46) و (146) دادگاه حسب مورد متخلف را به پرداخت جزاي نقدي از پنجاه ميليون (000 /000 /50) ريال تا پانصد ميليون (000 /000 /500) ريال محكوم مي نمايد و اگر عمل متخلف مشمول قانون جزايي ديگر باشد تعقيب او طبق قانون مزبور صورت مي گيرد.
ماده 191) بيمه دريائي
دولت مكلف است طرح قانون بيمه دريائي را تنظيم و بمجلسين تقديم نمايد.
ماده 192) مرجع صدور گواهينامه و اسناد مربوط بكشتي
صدور هرگونه سند و گواهي و پروانه مربوط بكشتي و فرمانده و افسران و كاركنان كشتي و همچنين صدور هرگونه سند و گواهي ديگريكه بمناسبت اجراي اين قانون ضرورت داشته باشد در صلاحيت سازمان بنادر و كشتيراني خواهد بود
ماده 193) آئين نامه هاي اجرائي
كليه آئين نامه هاي اجرائي اين قانون از طرف وزارتخانه هاي مربوطه تهيه و پس از تصويب هيئت وزيران بموقع اجرا گذارده مي شود:
تبصره ـ آيين نامه هاي اجرايي موضوع مواد الحاقي و اصلاحي ظرف سه ماه از تاريخ لازم الاجراء شدن اين قانون به وسيله وزارتخانه هاي راه و شهرسازي و دادگستري تهيه مي شود و به تصويب هيأت وزيران مي رسد.
ماده 194) موارد پيش بيني نشده
در موارديكه در اين قانون و يا ساير قوانين مملكتي پيش بيني نشده است ملاك اصول و عرف بين المللي خواهد بود
لايحه قانوني فوق راجع به قانون دريايي ايران مشتمل بر چهارده فصل و يكصد و نود و چهار ماده كه به موجب ماده واحده مصوبه بيستم آذرماه 1342 به مجلس شوراي ملي تقديم و به كميسيون مشترك مجلسين ارجاع شده بود در تاريخ روز يكشنبه 29 شهريورماه 1343 با اصلاحاتي بتصويب كميسيون مزبور رسيد بنا به مدلول ماده واحده مذكور در فوق متن مصوب كميسيون مشترك مجلسين كه نسخه اي از آن ضميمه است تا تصويب نهايي مجلسين قابل اجرا مي باشد.
رئيس مجلس شوراي ملي – مهندس عبدالله رياضي رئيس مجلس سنا – مهندس شريف امامي
