قانون دریایی ایران مصوب 1343

قانون دریایی ایران مصوب 1343,06,29با اصلاحات و الحاقات بعدی

فصل اول – تابعیت و ثبت كشتی

قسمت اول – تابعیت

ماده 1) شرایط تابعیت كشتی
– هر كشتی دریاپیما (‌اعم از اینكه ساختمان آن پایان یافته و یا در دست ساختمان باشد) كه ظرفیت غیرخالص ثبت شده آن حداقل 25 تن و‌ واجد شرایط ذیل باشد میتواند بر طبق مقررات این قانون بثبت رسیده و تابعیت ایرانی و حق برافراشتن پـرچم جمهوری اسلامی ایران را داشته باشد.
الف [-] كشتی باشخاص تابع ایران (‌اعم از طبیعی و حقوقی) تعلق داشته باشد و در صورتیكه كشتی متعلق بشركت ایرانی باشد باید سهام آن با ‌نام بوده و حداقل 51 درصد سرمایه واقعی آن متعلق باتباع ایرانی باشد
ب [-] كشتی باید بر طبق مقررات این فصل بثبت برسد
2 – كشتیهای نفتی متعلق باشخاص (‌اعم از طبیعی یا حقوقی) كه بامر تولید و یا تصفیه و یا حمل و نقل نفت خام و یا گاز و یا محصولات‌ نفتی اشتغال دارند میتوانند بدون رعایت حد نصاب مقرر در این ماده بنا بدرخواست ذینفع و موافقت سازمان بنادر و كشتیرانی بثبت رسیده و ‌تابعیت ایران را تحصیل كنند

ماده 2) تابعیت فرمانده و افسران و كاركنان كشتی
فرمانده و افسران و كاركنان كشتی ممكنست در صورت لزوم از اتباع غیرایرانی باشند.
مالك كشتی باید بهزینه خود اتباع ایرانی را برای كار در كشتی تربیت كند و بتدریج آنانرا بجای كاركنان خارجی در كشتی بكار گمارد
‌برنامه كارآموزی توسط مالكین كشتی تنظیم و پس از تصویب سازمان بنادر و كشتیرانی توسط مالكین مذكور بمورد اجرا گذاشته میشود ولی در هر ‌حال میبایست در عرض چهار سال از تاریخ قبول تابعیت ایران لااقل نصف كاركنان كشتی از اتباع ایران باشند
‌مهندسین و افسران و كاركنان ایرانی كشتیرانی در مدتی كه جزو كاركنان كشتی باشند از پرداخت مالیات بر حقوق و مزایای دریافتی معاف خواهند بود

ماده 3) آموزشگاه دریائی
وزارت اقتصاد مكلفست ظرف مدت یكسال از تاریخ تصویب این قانون آموزشگاه تربیت كاركنان دریانوردی بازرگانی را در یكی از بنادر جنوب‌ تأسیس نماید

ماده 4) مرجع صدور گواهی تابعیت
مرجع صدور گواهی تابعیت كشتی سازمان بنادر و كشتیرانی می‌ باشد

ماده 5) كشتیهائی كه در ایران ساخته شده ‌اند
هر كشتی كه در ایران ساخته میشود و ظرفیت آن حداقل 25 تن باشد تا وقتی كه سازنده كشتی آن را تحویل نداده است كشتی ایرانی تلقی میشود

ماده 6) كشتیرانی ساحلی
كشتیرانی بقصد تجارت بین بنادر و جزایر ایران (‌كاپوتاژ) منحصراً متعلق بكشتیهای ایرانی است مگر آنكه در موارد لزوم بنا به پیشنهاد سازمان بنادر و‌ كشتیرانی اجازه مخصوص از طرف هیئت وزیران صادر گردد

ماده 7) تغییر تابعیت
مالكی كه كشتی او در ایران بثبت رسیده است میتواند تابعین [تابعیت] كشتی خود را تغییر دهد
‌مقررات مربوط بخروج از تابعیت در آئین ‌نامه این قانون تعیین خواهد گردید

قسمت دوم – ثبت كشتی

ماده 8) تأسیس اداره مركزی ثبت كشتیها
اداراه [اداره] مركزی ثبت كشتی ها در سازمان بنادر و كشتیرانی تأسیس میگردد.

ماده 9) درخواست ثبت
برای ثبت كشتی باید مالك كشتی و یا نماینده او تقاضای ثبت را بضمیمه اظهارنامه و گواهینامه‌ های فنی در دو نسخه تنظیم و بسازمان بنادر و‌ كشتیرانی تسلیم نماید.
مالك كشتی یا نماینده او باید قبل از تسلیم تقاضا نام اختیاری كشتی را باطلاع سازمان مذكور برساند و در صورت تأیید آنرا در دو سینه و پاشنه ‌كشتی بطور ثابت و نام بندر ثبت را نیز در پاشنه كشتی بر طبق مقررات مربوطه نقش و یا نصب نماید.
‌اداره ثبت كشتی های سازمان بنادر پس از اجرای مراتب مزبور با رعایت مقررات بثبت كشتی اقدام میكند.

ماده 10) اظهارنامه
مالك كشتی یا نماینده او باید بضمیمه تقاضانامه ثبت كشتی مستندات مالكیت با اظهارنامه ‌ای حاوی نكات زیر تسلیم نماید.
نام كشتی – توان قوه محركه – جنس بدنه كشتی – تاریخ و محل ساختمان – ابعاد و ظرفیتها – تعداد پلها و دكلها و دودكشها – نوع قوه محركه (‌بخار – ‌دیزل انرژی اتمی و غیره) علائم مشخصه نام و تابعیت و محل اقامت مالك یا مالكین و سهم هر یك از مالكین كشتی.

ماده 11) سند ثبت كشتی
سند ثبت كشتی گواهینامه ایست كه از طرف سازمان بنادر و كشتیرانی بر طبق نمونه مخصوص در دو نسخه بنام كشتی تنظیم و صادر میشود.
در سند ‌ثبت كشتی نكات زیر قید میگردد.
نام بندر ثبت كشتی – محل و تاریخ ساخت كشتی – طبقه ‌بندی تعداد پلها و دكلها – طول و عرض و آبخور كشتی – ظرفیت و نوع كشتی -‌ مشخصات قوه محركه و سایر مشخصات كشتی – نام مالك و شماره كشتی

ماده 12) امضاء سند ثبت كشتی – ترتیب ثبت و نگهداری آن
سند ثبت كشتی باید بامضاء مالك و یا نماینده او و همچنین سازمان بنادر و كشتیرانی برسد.
اسناد ثبت كشتی باید بترتیب ردیف در دفتر رسمی ثبت كشتیها قید گردد و یك نسخه آن در كشتی نگهداری شود.

حق الثبت
حق الثبت و سایر حقوقی كه برای ثبت اسناد و مدارك كشتی باید پرداخت شود به شرح زیر است:
الف ـ حق الثبت
برای كشتیهای كمتر از 500 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل بیست میلیون (000 /000 /20) ریال.
برای كشتیهای 501 تا 1000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل سی میلیون (000 /000 /30) ریال.
برای كشتیهای 1001 تا 1500 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل چهل میلیون (000 /000 /40) ریال.
برای كشتیهای 1501 تا 2000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل شصت میلیون (000 /000 /60) ریال.
برای كشتیهای 2001 تا 2500 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل هشتاد میلیون (000 /000 /80) ریال.
برای كشتیهای 2501 تا 3000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل یكصد میلیون (000 /000 /100) ریال.
برای كشتیهای 3001 تا 4000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل یكصد و بیست میلیون (000 /000 /120) ریال.
برای كشتیهای 4001 تا 5000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل یكصد و چهل میلیون (000 /000 /140) ریال.
برای كشتیهای 5001 تا 6000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل یكصد و شصت میلیون (000 /000 /160) ریال.
برای كشتیهای 6001 تا 7000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل یكصد و هشتاد میلیون (000 /000 /180) ریال.
برای كشتیهای 7001 تا 8000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل دویست میلیون (000 /000 /200) ریال.
برای كشتیهای 8001 تا 9000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل دویست و بیست میلیون (000 /000 /220) ریال.
برای كشتیهای 9001 تا 10000 تن ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل دویست و چهل میلیون (000 /000 /240) ریال.
برای كشتیهای از 10001 تن به بالا ظرفیت غیرخالص ثبت شده معادل سیصد میلیون (000 /000 /300) ریال.
ب ـ حق تجدید ثبت كشتیها به مأخذ پنجاه درصد (50 %) حق الثبت مندرج در بند (الف) است.
پ ـ هزینه ثبت تغییرات در گواهینامه ها مبلغ چهار میلیون (000 /000 /4) ریال برای هر تغییر در مشخصات یا خصوصیات كشتی یا اجزای آن می باشد.
ت ـ هزینه صدور المثنای گواهینامه ثبت كشتی به مأخذ سی درصد (30%) حق الثبت همان كشتی است.

ماده 14) تغییرات در ظرفیت كشتیها
هرگونه تغییری در ظرفیت مسافربری و یا باربری كشتی باید كتباً باطلاع سازمان بنادر و كشتیرانی برسد اینگونه تغییرات نیز باید در دفتر رسمی ثبت‌ كشتیها و در سند ثبت كشتی و نسخه دوم آن قید گردد.

ماده 15) گواهینامه‌ های فنی كشتی
كشتی در صورتی ممكن است در ایران به ثبت برسد كه گواهینامه‌ های فنی آن توسط سازمان بنادر و كشتیرانی و یا یكی از مراجع صلاحیتدار بین ‌المللی‌ كه صلاحیت آن مورد قبول سازمان بنادر و كشتیرانی است صادر شده باشد.

ماده 16) گواهینامه ثبت موقت
نمایندگان كنسولی ایران میتوانند با كسب اجازه از سازمان بنادر و كشتیرانی باستناد گواهینامه‌ های فنی صادره از طرف یكی از موسسات صلاحیتدار‌ بین ‌المللی مذكور در ماده فوق گواهینامه ثبت موقت جهت كشتیهائیكه در ایران به ثبت خواهند رسید صادر نماید. ‌اعتبار اینگونه گواهینامه ‌های ثبت موقت متناسب با مدت مسافرت كشتی بیكی از بنادر ایران جهت انجام تشریفات ثبت خواهد بود و نباید از ششماه تجاوز كند
‌رونوشت گواهینامه ثبت موقت باید باداره ثبت كشتیهای سازمان بنادر و كشتیرانی ارسال شود و اصل گواهی ثبت موقت باید بسازمان بنادر و‌ كشتیرانی تسلیم شود.

ماده 17) آثار عدم ثبت كشتی
در مورد ماده فوق چنانچه كشتی بموقع بثبت نرسد و یا اسناد قبلی بموقع تسلیم نگردد كشتی حق برافراشتن پـرچم جمهوری اسلامی ایران را نخواهد داشت و‌ مالك كشتی بر طبق مقررات ماده 190 این قانون بپرداخت جریمه محكوم و موظف به تسلیم باسناد كشتی می ‌باشد
مفاد این ماده در مورد اسناد مفقود ‌لازم ‌الرعایه نخواهد بود.

ماده 18) كشتیهای در دست ساختمان
كشتیهای در دست ساختمان (‌موضوع ماده 5 این قانون) باید موقتاً بثبت برسد و گواهینامه ثبت موقت جهت آنها صادر گردد.
‌كارخانه سازنده كشتی موظف است اظهارنامه ‌ای مشتمل بر شماره ردیف و مشخصات تفصیلی كشتی جهت ساختمان تهیه و به سازمان بنادر و‌ كشتیرانی تسلیم نماید ‌پس از اینكه كشتی در دست ساختمان آزمایش و تحویل مالك گردید گواهینامه ثبت موقت باطل و مسترد خواهد شد

ماده 19) تغییر در ساختمان كشتی
در صورت تغییر اساسی در ساختمان كشتی اظهارنامه جدیدی باید بسازمان بنادر و كشتیرانی یا نمایندگان كنسولی ایران تسلیم و توضیحات كافی فنی ‌راجع به ضرورت تغییرات مذكور در آن داده شود سازمان مزبور پس از رسیدگی بمدارك اظهارنامه اقدام باصلاح اسناد مربوطه خواهد نمود
‌در صورتیكه اظهارنامه مزبور بنمایندگان كنسولی ایران تسلیم شود مقامات مزبور مكلفند اظهارنامه را در اسرع وقت بسازمان بنادر و كشتیرانی ‌ارسال دارند.
‌هرگاه متقاضی اسنادی بتصدیق مقامات صلاحیتدار بین‌ المللی كه مورد تأیید سازمان بنادر و كشتیرانی باشد ارائه نماید اداره ثبت كشتی باستناد ‌اسناد مزبور اقدام باصلاح اسناد مربوطه خواهد نمود.

ماده 20) احكام و قرارهای قضائی
هرگونه قرار یا آراء لازم‌ الاجرا صادره از دادگاهها كه در حقوق عینی كشتی تغییری دهد (‌باستثنای حقوق ممتاز) باید در دفتر ثبت كشتی و اسناد آن ‌قید گردد
‌مأمورین مكلف بثبت و انعكاس دادن مراتب فوق اگر در انجام وظیفه در اینمورد تسامح نمایند بكیفر مقرر در ماده 190 این قانون محكوم خواهند‌ شد
‌هرگاه ثابت شود كه مأموری تعمداً از انجام دادن وظیفه مزبور خودداری نموده است مجازات او از ششماه تا سه سال حبس تأدیبی و پرداخت‌ خسارت ناشیه از این عمل خواهد بود

ماده 21) ابطال ثبت و سلب تابعیت كشتیهای ایرانی
در موارد ذیل ثبت كشتی باطل و تابعیت آن سلب میگردد
1)
در صورتیكه شرایط ثبت كشتی و حق برافراشتن پـرچم جمهوری اسلامی ایران از بین رفته باشد
2)
در صورتیكه كشتی مفقود و یا توسط دزدان دریائی و یا در نتیجه عملیات خصمانه تصرف شده باشد
3)
در صورتیكه كشتی متلاشی شده و از حیز انتفاع افتاده باشد
4)
در صورتیكه مالك كشتی را رها كرده باشد
تقاضای ابطال ثبت و سلب تابعیت كشتی باید توسط سازمان بنادر و كشتیرانی از دادگاه دریائی بعمل آید در موارد فوق سند ثبت و تابعیت كشتی باید‌ منتها ظرف سی روز به اداره ثبت كشتیهای سازمان بنادر و كشتیرانی یا نمایندگان كنسولی ایران مسترد گردد.

ماده 22) فقدان اسناد – صدور المثنی
در صورتیكه سند ثبت كشتی مفقود شده باشد مالك باید فورا مراتب را بسازمان بنادر و كشتیرانی اعلام و اظهارنامه ‌ای حاكی از این موضوع تسلیم ‌دارد ‌سازمان بنادر و كشتیرانی پس از رسیدگی المثنی سند ثبت كشتی را صادر خواهد نمود.

ماده 23) تغییر نام كشتی
نام كشتی ممكن است بنا بتقاضای مالك تغییر یابد و در اینمورد سازمان بنادر و كشتیرانی میتواند با تعویض نام كشتی موافقت كند و بهزینه‌ متقاضیان تغییر نام را در سه نوبت بفواصل یكماه در روزنامه رسمی كشور و یكی از روزنامه‌ های كثیرالانتشار مركز آگهی نماید
‌چنانچه كشتی در رهن باشد موافقت مرتهن در تغییر نام ضروری است و تغییر نام اثری در حقوق او و سایر اشخاص ذینفع نخواهد داشت

ماده 24) انتقالات و معاملات كشتی

الف (اصلاحی 07ˏ08ˏ1352)– ثبت كلیه انتقالات و معاملات و اقاله راجع بعین كشتیهای مشمول این قانون همچنین منافع آنها در صورتیكه مدت آن زائد بر دو سال باشد در ‌داخل كشور اجباری است و منحصراً وسیله دفاتر اسناد رسمی كه برای این كار از طرف سازمان ثبت اسناد و املاك كشور اجازه مخصوص دارند انجام ‌میشود و در صورتیكه معاملات مزبور در خارج از كشور صورت گیرد انجام معامله طبق مقررات كشور محل وقوع آن باید توسط نزدیكترین نماینده ‌كنسولی ایران بمحل معامله گواهی و مراتب در دفتر كنسولگری نیز منعكس و ظرف 15 روز به سازمان بنادر و كشتیرانی ایران اعلام شود.

ب – اداره كل ثبت اسناد و املاك نماینده‌ ای در سازمان بنادر و كشتیرانی خواهد داشت كه ثبت انتقالات و معاملات مزبور را در دفاتر خود منعكس خواهد نمود

ج – فروش و یا انتقال تمام و یا قسمتی از كشتی كه در ایران به ثبت رسیده است اعم از اینكه انتقال اداری یا قهری باشد تغییری در تابعیت كشتی‌ نمیدهد بشرط آنكه حد نصاب مندرج در بند الف ماده یك این قانون و شرائط دیگر رعایت شود

د – كلیه معاملات مربوط بفروش انتقال و رهن كشتی باید در اسناد ثبت و تابعیت كشتی هر دو قید گردد

هـ – مالك كشتی ایرانی كه كشتی خود را در ایران و یا خارج از كشور برهن گذاشته است نمیتواند قبل از فك رهن و یا بدون اجازه مرتهن یا ‌بدون تأمین حق مرتهن كشتی خود را بفروش رساند
‌در صورت تخلف از حكم مزبور معامله انجام شده نافذ نخواهد بود

و – دفاتر اسناد رسمی و یا مأمورین كنسولی ایران در خارج كه از مقررات این ماده تخلف ورزند علاوه بر مجازاتهای مقرره ‌مسئول پرداخت كلیه خسارات وارده نیز خواهند بود آئین ‌نامه اجرائی مربوط به این ماده بوسیله سازمان بنادر و كشتیرانی و وزارت دادگستری تنظیم ‌و بتصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

ماده 25) آگهی فروش كشتی
در مورد فروش كشتیهای تابع ایران سازمان بنادر و دریانوردی مكلف است انجام معامله را در روزنامه رسمی كشور و یكی از روزنامه های كثیرالانتشار مركز در سه نوبت و هر نوبت به فاصله ده روز آگهی نماید. هزینه آگهی ها توسط مرجع قانونی كه وقوع معامله را ثبت می كند در موقع انجام معامله از فروشنده دریافت می گردد.

ماده 26) حق بازرسی اسناد كشتی
مامورین مجاز دولت میتوانند در هر موقع به اسناد كشتی رسیدگی نمایند در صورتیكه فرمانده كشتی از ارائه اسناد خودداری نماید بر طبق مقررات‌ ماده 190 این قانون محكوم بپرداخت جریمه نقدی خواهد شد

ماده 27) اظهارات خلاف واقع
هرگاه مالك یا نماینده او در مورد ثبت كشتی اظهارات غلط و خلاف واقع بنماید دادگاه بر طبق مقررات ماده 190 این قانون با او رفتار خواهد كرد

ماده 28) ثبت كشتیها و شناورها
ثبت كشتیها و شناورهائیكه مشمول مقررات این قانون نیستند طبق مقرراتی كه از طرف هیئت وزیران تصویب و بمورد اجرا گذاشته میشود انجام‌ خواهد گرفت

فصل دوم – حقوق ممتاز

ماده 29) حقوق ممتاز
حقوق مشروحه ذیل نسبت بكشتی و نسبت بكرایه حمل در سفریكه این حقوق طی آن ایجاد شده و نسبت بملحقات كشتی و ملحقات كرایه‌ حمل (‌موضوع ماده 35) كه از شروع سفر ایجاد شده است ممتاز تلقی میشود.

1) هزینه‌ های دادرسی و مخارجی كه برای حفظ منافع مشترك طلبكاران بمنظور حفاظت كشتی یا فروش آن و تقسیم حاصل فروش بعمل ‌آمده و همچنین حقوق و عوارض بندری كه بر طبق فهرست سازمان بنادر و كشتیرانی قانوناً باید پرداخت گردد و سایر حقوق و عوارض عمومی مشابه و‌ همچنین هزینه حفاظت كشتی پس از ورود بآخرین بندر.

2) مطالبات ناشی از قرارداد استخدام فرمانده – ملوانان و سایر كاركنان كشتی.

3) اجرت و هرگونه پرداخت مربوط بنجات و كمك در دریا و آن قسمت از خسارات مشترك دریائی كه بعهده كشتی است.

4) خسارات ناشی از تصادم و سایر سوانح كشتیرانی همچنین خسارات وارده بتأسیسات بندری و كارگاههای تعمیر كشتی و راههای آبی قابل كشتیرانی و خسارات ناشی از صدمات بدنی وارد شده بمسافرین و كاركنان كشتی و خسارات فقدان یا آسیب دیدن كالای كشتی و اثاث مسافرین.

5) مطالبات ناشی از قراردادها و عملیاتی كه فرمانده در خارج از بندر پاپگاه [پایگاه] بر طبق اختیارات قانونی خود برای تأمین احتیاجات واقعی از نظر ‌حفظ كشتی یا امكان ادامه سفر انجام میدهد خواه فرمانده مالك كشتی باشد یا نباشد و خواه طلبكار فرمانده و یا تدارك‌ كننده مایحتاج كشتی یا ‌تعمیركننده كشتی یا وام دهنده و یا پیمانكار دیگری باشد.
اشخاصی كه احتیاجات مذكور در این بند را فراهم می ‌نمایند هرگاه اطلاع داشته باشند و یا بتوانند با توجه و دقت معمولی اطلاع حاصل كنند كه فرمانده‌ مجاز در اقدامات مزبور نبوده مطالبات آنها از حقوق ممتاز محسوب نخواهد شد

ماده 30) رجحان حقوق ممتاز
حقوق ممتاز مندرج در ماده قبل نسبت بحقوق ناشی از رهن كشتی و همچنین بر سایر حقوق ممتاز مندرج در قوانین دیگر رجحان دارد.

ماده 31) كیفیت مطالبه حقوق ممتاز
صاحبان حقوق ممتاز میتوانند در تقسیم حاصل فروش اموال و اشیاء موضوع حقوق ممتاز تمام مبلغ طلب خود را بدون توجه بمقررات تحدید ‌مسئولیت مالكین كشتی مذكور در فصل پنجم این قانون و بدون كسر هیچگونه مبلغی مطالبه نمایند ‌ولی در هر حال سهمی كه از حاصل فروش بآنها میرسد از آنچه در مقررات فصل مذكور مصرح است بیشتر نخواهد بود.

ماده 32) آثار عدم پرداخت حقوق ممتاز
در صورت عدم پرداخت حقوق ممتاز ذینفع میتواند بوسیله دادگاه حقوق خود را مطالبه و استیفای حقوق خود را از فروش اموال یا كشتی كه نسبت ‌بآن حقوق ممتاز وجود دارد درخواست نماید.
دادگاه درخواست و مدارك آنرا بخوانده ابلاغ و بعلاوه بمنظور اطلاع اشخاص ذینفع خلاصه آنرا در ظرف 15 روز از تاریخ ابلاغ (‌هر 5 روز یكبار [)] در روزنامه رسمی و یكی از جراید كثیرالانتشار مركز آگهی مینماید.
‌پس از انقضای 15 روز از تاریخ آخرین آگهی دادگاه بدادخواست و اعتراضات واصله رسیدگی و حكم مقتضی صادر می ‌نماید و در صورت احراز‌ صحت دعوی هرگاه استیفای طلب از سایر اموال سهل‌ البیع محكوم علیه میسر نباشد دادگاه دستور بفروش اموالیكه نسبت بآن حقوق ممتاز وجود ‌دارد خواهد داد
رأی دادگاه بجز فروش كشتی قطعی است.
‌در صورتیكه دادگاه دستور بفروش كشتی صادر نماید این دستور سه نوبت متوالی در روزنامه رسمی و یكی از جراید كثیرالانتشار مركز منتشر خواهد ‌شد
محكوم علیه و هر متضرر دیگری از این دستور ظرف یكماه از تاریخ انتشار آخرین آگهی در صورتیكه معادل محكوم به وجه نقد در صندوق ‌دادگستری یا تضمین بانكی بسپارد می‌ تواند برأی مزبور اعتراض نماید در اینصورت اجرای حكم دادگاه تا پایان رسیدگی باعتراض متوقف خواهد ‌شد و رائیكه پس از رسیدگی باعتراض صادر میشود قطعی است.
‌رسیدگی در هر دو مرحله بطور فوق ‌العاده و خارج از نوبت انجام میشود

ماده 33) كیفیت پرداخت در صورت وجود رهن
در صورتیكه نسبت بكشتی علاوه از حقوق ممتاز حقوق عینی هم موجود باشد ابلاغ دادخواست بدارندگان حقوق مزبور نیز لازمست.
هرگاه پس ‌از صدور حكم بین اشخاصی كه ذیحق شناخته شده‌ اند ظرف یكماه مقرر در ماده 32 نسبت بفروش و تقسیم وجوه حاصل از آن توافق نشود با‌ رعایت مواد 36 و 37 بدوا حق دارندگان حقوق ممتاز و بعدا حقوق سایرین تأدیه خواهد شد
‌در صورت عدم دسترسی بهر یك از دارندگان حق وجوه مربوطه بنام آنها در صندوق ثبت اسناد و املاك تودیع خواهد شد

ماده 34) مطالبات ممتاز مؤسسات دولتی
مطالبات ممتاز مربوط بموسسات دولتی آنچه مربوط باعمال تصدی دولت است طبق مقررات این قانون و آنچه مربوط باعمال حاكمیت دولت‌ است طبق مقررات مربوط بوصول مالیاتها وصول خواهد شد.

ماده 35) ملحقات كشتی و ملحقات كرایه حمل
ملحقات كشتی و ملحقات كرایه حمل مندرج در ماده 29 عبارتست از:
1) غرامت قابل مطالبه مالك بابت خسارات مادی وارده بكشتی كه جبران نشده باشد و یا خسارات از دست دادن كرایه حمل كه بكشتی تعلق ‌میگرفته است.
2 – سهم مالك كشتی بابت خسارات مشترك دریائی ناشی از زیانهای مادی وارده بكشتی كه جبران نشده یا خسارات از دست دادن كرایه‌ حمل كه بكشتی تعلق میگرفته است.
3) حق‌ الزحمه مالك كشتی بابت كمك یا نجات در دریا تا پایان سفر پس از كسر وجوهی كه باید در اینمورد بفرمانده و سایر اشخاصی كه در ‌خدمت كشتی هستند پرداخت شود
‌وجوه پرداختی بابت حمل و احیاناً وجوهی كه بر طبق مقررات مذكور در فصل پنجم این قانون قابل پرداخت باشد نیز در حكم كرایه حمل است: وجوه‌ متعلقه بمالك كشتی بابت قراردادهای بیمه و جوائز و كمكهای دولتی و سایر كمكهای ملی جزء ملحقات كشتی یا ملحقات كرایه حمل محسوب نمی ‌شود.
‌حقوق ممتاز پیش‌ بینی شده بنفع اشخاصی كه در خدمت كشتی هستند بدون رعایت مفاد بند 2 از ماده 29 شامل تمام كرایه حمل ناشی از كلیه‌ سفرهائی است كه كشتی در مدت اعتبار همان قرارداد استخدام انجام داده است

ماده 36) حق تقدم مطالبات
مطالبات مختلف مربوط بیك واقعه همزمان فرض می‌ شود
‌مطالبات ممتاز ناشی از آخرین سفر مقدم بر مطالبات سفرهای قبلی است ولی مطالبات ناشی از یك قرارداد استخدامی كه برای چندین سفر منعقد شده‌ باشد با مطالبات مربوط بآخرین سفر از حیث امتیاز مساوی خواهد بود.
‌مطالبات مذكور در بندهای ماده 29 كه در یك ردیف هستند دارای حقوق ممتاز متساوی میباشند و در صورت عدم كفایت برای تأدیه وجوه مطالبات‌ به نسبت طلب بین بستانكاران تقسیم خواهد شد
‌مطالبات مربوط بیك سفر بترتیب مندرج در ماده 29 مشمول حق ممتاز خواهد بود
‌مالیات مندرج در هر یك از بندهای 3 و 5 ماده 29 بترتیب عكس تاریخ ایجاد پرداخت خواهد شد

ماده 37) حق ممتاز در مورد هزینه انتقال بقایای كشتی
در مواردیكه كشتی یا شناورهای مغروق یا مصدوم و یا بقایای آنها موجب مزاحمت كشتیرانی گردند و مالك از انتقال آنها و رفع موانع خودداری نماید ‌سازمان بنادر و كشتیرانی میتواند آنها را بهزینه خود محل مناسبی انتقال داده و در صورت عدم پرداخت هزینه‌ های مربوطه از طرف مالك آنها را‌ توقیف و بفروش رسانیده و مطالبات خود را با رعایت مفاد مواد 29 و 36 این قانون و مقدم بر سایر طلبكاران از حاصل فروش تأمین نماید.

ماده 38) آثار انتقال مالكیت
انتقال مالكیت كشتی تأثیری در حقوق ممتاز نخواهد داشت.

ماده 39) مدت مرور زمان

الف – دارنده حقوق ممتاز چنانچه ظرف مدت یكسال در مقام استیفاء حقوق ممتاز برنیاید حق امتیاز خود را از دست خواهد داد در مورد‌ مطالبات ناشی از تهیه مایحتاج كشتی مندرج در بند 5 ماده 29 مدت مزبور شش ماه است.

ب – شروع مدت مذكور بترتیب ذیل است
1) در مورد حق ‌الزحمه مربوط بكمك و نجات در دریا از روزیست كه عملیات مربوط بآن خاتمه مییابد
2) در مورد خسارات ناشی از تصادم و سایر سوانح و آسیب جسمانی از روزیستكه خسارت وارد شده است
3) در مورد فقدان یا خسارات محمولات و اثاث از روزی استكه محمولات یا اثاث تحویل داده شده و یا بایستی تحویل داده شده باشد
4) در مورد تعمیر و تهیه مایحتاج كشتی و سایر موارد پیش ‌بینی شده در بند 5 ماده 29 از روزیست كه طلب ایجاد شده است
5) در سایر موارد از روزی استكه دین از لحاظ مدت و جهات دیگر قابل مطالبه باشد

ج) تقاضای مساعده یا وجوه علی‌ الحساب از طرف كاركنان كشتی مندرج در بند 2 ماده 29 تابع حكم این ماده نیست و قابل مطالبه تلقی نمیشود

د – هرگاه توقیف كشتی در دریای ساحلی كشوریكه اقامتگاه یا مركز عملیات مدعیست مقدور نباشد دادگاه میتواند مهلت ‌های فوق را از روز ‌ایجاد طلب حداكثر برای مدت سه سال تمدید نماید

ه – حق رجحان نسبت بكرایه حمل كشتی تا زمانی ممكن استكه كرایه وصول نشده یا وجوه آن در ید فرمانده یا نمایندگان مالك كشتی باشد نسبت بملحقات كرایه حمل نیز بهمین ترتیب عمل خواهد شد

ماده 40) تعمیم مقررات
مقررات مذكور در این فصل در مورد كشتیهائیكه توسط شخصی غیر از مالك اداره و بهره ‌برداری شده و یا وسیله مستأجر اصلی مورد بهره ‌برداری قرار ‌گیرد نیز لازم ‌الاجرا است باستثنای مواردیكه از مالك بطور غیرقانونی خلع ید شده و یا طلبكار حسن نیت نداشته باشد

ماده 41) حق رجوع بفروشنده
دارندگان حقوق ممتاز ظرف سه ماه از تاریخ آخرین آگهی فروش كشتی موضوع ماده 25 حق رجوع بفروشنده را خواهند داشت

فصل سوم – رهن كشتی

ماده 42) رهن كشتی
كشتی مال منقول و رهن آن تابع احكام این قانون است رهن كشتی در حال ساختمان و یا كشتی آماده برای بهره‌ برداری نیز وسیله سند رسمی باید‌ صورت گیرد و قبض شرط صحت رهن نیست.
‌در صورتیكه كشتی در اسناد رهن توصیف نشده باشد منظور از كشتی بدنه – دكلها – دوارها – لنگرها – سكانها [-] موتورها و كلیه وسائلی خواهد بود ‌كه برای تحرك و دریانوردی بكار برده می ‌شود

ماده 43) سند رهن
در سند رهن باید نام راهن و مرتهن و مشخصات كشتی و مبلغ رهن و سررسید آن صراحتاً قید گردد

ماده 44) حق رهن
حق رهن شامل اصل مبلغ و بهره آن خواهد بود.

ماده 45) ماهیت حق رهن
حق رهن از حقوق عینی است و با فروش و انتقال كشتی از بین نمیرود مگر در مواردیكه بموجب این قانون پیش ‌بینی شده است

ماده 46) حق رجحان بستانكاران مقدم
چنانچه كشتی بیش از یك مورد در رهن باشد بستانكاران مقدم بر بستانكاران موخر حق رجحان خواهند داشت، در موقع تنظیم سند باید كلیه‌ خصوصیات معاملات قبلی در متن سند تصریح گردد و راهن باید وجود هرگونه رهن قبلی و همچنین تعهد و بدهی مربوط بكشتی مورد رهن را كه از ‌آن اطلاع دارد كتباً بمرتهنین اعلام دارد. چنانچه راهن بقصد تقلب از رعایت مقررات این ماده تخلف ورزد بر طبق مقررات ماده 190 محكوم بپرداخت جریمه خواهد شد و بدهی راهن بلافاصله حال و بدرخواست مرتهن از اموال راهن استیفاء میشود

ماده 47) مرهونه متعدد
در صورتیكه موضوع رهن شامل بیش از یك كشتی و در سند رهن هم تصریح شده باشد كه در مقابل پرداخت قسمت معینی از دین كشتی مرهونه ‌مشخص مربوط بآن دین بطور جداگانه آزاد خواهد شد مبلغ مربوط بهر كشتی باید در سند آن كشتی قید شود.

ماده 48) ثبت معاملات رهن كشتی
ثبت معاملات رهن كشتی و فك آن بموجب ماده 24 این قانون صورت خواهد گرفت.

ماده 49 ـ حق الثبت معاملات مربوط به كشتی به شرح زیر تعیین می شود:
تا 500 تن ظرفیت خالص/ پانزده میلیون (000 /000 /15) ریال
از 501 تن تا 1000 تن ظرفیت خالص/ بیست میلیون (000 /000 /20) ریال
از 1001 تن تا 5000 تن ظرفیت خالص/ بیست و پنج میلیون (000 /000 /25) ریال
از 5001 تن تا 10000 تن ظرفیت خالص/ سی میلیون (000 /000 /30) ریال
از 10001 تن به بالا ظرفیت خالص/ سی و پنج میلیون (000 /000 /35) ریال
تبصره 1 ـ مبالغ مندرج در این ماده بر مبنای نرخ تورم سالانه اعلامی بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران با پیشنهاد وزیر راه و شهرسازی و تصویب هیأت وزیران در هر سال یك بار قابل تعدیل است.
تبصره 2 ـ سی درصد (30 %) از منابع حاصله از اخذ مبالغ فوق به طور مساوی به توسعه و تجهیز حمل و نقل دریایی، هوایی و زمینی اختصاص می یابد. دولت مكلف است هر ساله آنها را در قوانین بودجه سنواتی در ردیف اعتبارات وزارتخانه های ذی ربط پیش بینی نماید.

ماده 50) تقاضای فروش كشتی بعلت عدم پرداخت دین
چنانچه مدت رهنی كه از نظر تاریخ ثبت مقدم بر دیگرانست سررسید و دین مربوطه بآن پرداخت نگردد ذینفع می‌ تواند از دادگاه تقاضای فروش‌ كشتی را بنماید. دادگاه دادخواست را بطرف و سایر بستانكاران ابلاغ و خلاصه آنرا ظرف 15 روز از تاریخ ابلاغ (‌هر 5 روز یكبار) در روزنامه‌ رسمی و یكی از جراید كثیرالانتشار مركز آگهی مینماید.
چنانچه ظرف 15 روز از تاریخ آخرین آگهی بدهكار حاضر بپرداخت دین خود نشود و سایر طلبكاران نیز با فروش عین مرهونه موافقت ننمایند دادگاه‌ در وقت فوق ‌العاده بدادخواست رسیدگی نموده پس از احراز صحت مدارك خواهان حكم فروش صادر مینماید.

ماده 51) كیفیت فروش كشتی
هرگاه حكم فروش كشتی بتوسط دادگاه صادر گردد كیفیت فروش كشتی بدینقرار خواهد بود كه میزان مزایده از مبلغ بدهی باضافه كلیه مطالبات‌ ممتاز مندرج در ماده 29 و حق مرتهنین كه بموقع مطالبه شده است شروع میگردد. چنانچه كشتی بفروش نرسد مرتهن میتواند با پرداخت مطالبات ممتاز و حقوقی كه بموقع مطالبه شده است با رعایت مفاد ماده 36 تقاضای انتقال عین مرهونه را بخود بنماید مگر آنكه سایر طلبكاران با پرداخت ‌مطالبات ممتاز و حق مرتهن تقاضای انتقال كشتی را بخود بنمایند.
در صورتیكه عین مرهونه بمبلغ بیشتری بفروش رسد از محل وجوه حاصله اول حقوق ممتاز و سپس حق مرتهن مقدم پرداخت میشود و حقوق‌ بستانكاران دیگر با در نظر گرفتن تقدم رهن تأدیه یا بنام آنها به حساب صندوق ثبت در بانكملی تودیع خواهد شد.

فصل چهارم – باربری دریائی

ماده 52) تعاریف
اصطلاحاتی كه در این فصل بكار رفته دارای معانی زیر است:

1) متصدی باربری – متصدی باربری بطور كلی بمالك یا اجاره ‌كننده كشتی كه با فرستنده بار قرارداد باربری منعقد كرده است اطلاق می‌ شود.

2) قرارداد باربری – قرارداد باربری فقط قراردادی است كه بر اساس بارنامه دریائی یا اسناد مشابه دیگری كه برای حمل و نقل كالا از طریق دریا‌ است منعقد شود و نیز هر بارنامه دریائی یا اسناد مشابه دیگری كه باستناد قرارداد اجاره كشتی رابطه بین متصدی باربری و دارنده بارنامه یا سند ‌مذكور را از زمان صدور تعیین نماید قرارداد باربری تلقی میگردد.

3) بار – بار شامل هرگونه محموله اعم از اموال و اشیاء و هر كالای دیگر میباشد باستثناء حیوانات زنده و بارهائیكه بر طبق مفاد قرارداد ‌باربری باید روی عرشه كشتی حمل شود و عملا هم بدینترتیب حمل شده باشد.

4) كشتی – كشتی بهر وسیله ‌ای اطلاق میشود كه برای حمل بار در دریا بكار رود.

5) فرستنده بار – فرستنده بار شخصی است كه با متصدی باربری قرارداد باربری تنظیم مینماید و بار را برای حمل بكشتی تحویل میدهد.

6) تحویل گیرنده – تحویل گیرنده شخصی است كه بموجب بارنامه حق دریافت بار را دارد.

7) بارنامه دریائی – بارنامه دریائی سندیست كه مشخصات كامل بار در آن قید و توسط فرمانده كشتی یا كسی كه از طرف او برای این منظور‌ تعیین شده امضاء گردد و بموجب آن تعهد شود بار توسط كشتی بمقصد حمل و بتحویل گیرنده داده شود.
بارنامه دریائی یا اسناد مشابه آن بمنزله ‌رسید دریافت بار است.

8) مدت حمل – از زمانیكه بار در كشتی بارگیری شده تا زمانیكه از كشتی تخلیه گردد مدت حمل محسوب میشود.

9) بارگیری و تخلیه – بارگیری بطور معمول از زمانی شروع میشود كه چنگال جرثقیل باری را كه فرستنده آماده بارگیری كرده است بمنظور‌ بارگیری در كشتی از اسكله یا بارانداز یا وسائل باربری كه بدین منظور مورد استفاده قرار گیرد گرفته و بلند نماید و تخلیه زمانی خاتمه‌ می ‌یابد كه چنگال جرثقیل بار را در اسكله و یا بارانداز یا وسایل باربری كه بدین منظور مورد استفاده قرار گرفته فرود آورد.

ماده 53) مسئولیت و وظائف متصدی باربری
با توجه بمفاد ماده 57 در هر قرارداد باربری مسئولیت تعهدات حقوق و معافیت از مسئولیت های متصدی باربری در مورد بارگیری – جابجا كردن – انبار‌كردن – باربری – محافظت – مواظبت و تخلیه بار بشرح مواد مندرج در این فصل خواهد بود

ماده 54) وظایف متصدی باربری

1) متصدی باربری مكلف است قبل از هر سفر و در شروع آن مراقبت های لازم را بشرح ذیل بعمل آورد
الف – كشتی را برای دربانوردی [دریانوردی] آماده كند
ب – كاركنان و تجهیزات و تداركات كشتی را بطور شایسته تهیه و فراهم آورد
ج – انبارها و سردخانه‌ ها و كلیه قسمتهای دیگر كشتی را كه برای حمل كالا مورد استفاده قرار می ‌گیرد مرتب و آماده كند.

2) با توجه بمفاد ماده 55 متصدی باربری موظف است با كمال دقت و بنحو مطلوب محمولات را بارگیری – جابجا – حمل – محافظت -‌ مواظبت و تخلیه نماید

3) پس از وصول و قبول مسئولیت كالا متصدی باربری یا فرمانده كشتی و یا عامل متصدی باربری برحسب تقاضای فرستنده‌ بار موظف است بارنامه دریائیكه در آن مشخصات ذیل درج شده است صادر نماید
‌الف – علائم مشخصه‌ ایكه جهت شناسائی بار ضروری است همان علائمی استكه توسط فرستنده بار قبل از شروع بارگیری كتباً تسلیم شده ‌است مشروط بر اینكه در مورد بار بدون روپوش علائم مذكور بر روی بار نقش شده و یا بطور وضوح نشان داده شده باشد اگر بار در صندوق قرار‌ گرفته و یا دارای پوشش باشد علائم باید بطوری نقش شود كه تا پایان سفر خوانا بماند
ب – تعداد بسته ‌ها یا قطعات یا مقدار یا وزن برحسب مورد بنحویكه كتباً از طرف فرستنده بار تعیین و تسلیم شده است
ج – متصدی باربری یا فرمانده یا عامل متصدی باربری ملزم نیست كه در بارنامه دریائی علائم – تعداد مقدار یا وزنی را قید نماید كه صحت آنها بجهات موجه مشكوك باشد و یا وسیله مناسب برای رسیدگی بصحت آنها را در اختیار نداشته باشد.

4) بارنامه دریائی صادر شده بشرح فوق مدرك دریافت كالا بوسیله متصدی باربری بشرح مندرج در بند 3 الف – ب – ج اینماده خواهد‌بود.

5) فرستنده بار نسبت بصحت علائم – تعداد – مقدار و وزن بار بنحویكه هنگام حمل اظهار داشته است در مقابل متصدی باربری مسئول ‌شناخته می‌ شود و موظف است غرامت متصدی باربری را در مقابل هرگونه فقدان – خسارت و هزینه‌ های ناشی از عدم صحت اظهارات مذكور بپردازد.
حق متصدی باربری بدریافت چنین غرامتی مسئولیت و تعهدات نامبرده را كه ناشی از قرارداد باربری است نسبت بهیچ كس غیر از فرستنده بار‌ محدود نخواهد كرد

6) در صورتیكه همزمان یا قبل از نقل مكان بار و تسلیم آن بتحویل گیرنده اخطاریه ‌ای حاكی از فقدان یا خسارت وارده به بار با شرح و كیفیت ‌آن كتبا بمتصدی باربری یا نماینده او در بندر تخلیه تسلیم نگردد نقل مكان بار و دادن آن بكسی كه بر طبق قرارداد حمل باید بار باو تسلیم شود بمنزله تحویل بار مندرج در بارنامه دریائی از طرف متصدی باربری خواهد بود مگر آنكه خلاف آن ثابت شود
‌چنانچه فقدان یا خسارت وارده ببار آشكار نباشد اخطار مذكور باید ظرف سه روز پس از تحویل بار تسلیم شود
در صورتیكه در موقع دریافت وضع و حالت كالا مورد رسیدگی و بازدید طرفین قرار گرفته باشد تسلیم اخطار كتبی ضروری نخواهد بود
‌ادعای فقدان یا خسارت نسبت بمتصدی باربری و كشتی پس از گذشتن یكسال از تاریخ تحویل و در صورت عدم تحویل از تاریخی كه بار بایستی ‌تحویل داده شده باشد مسموع نخواهد بود
‌متصدی باربری و تحویل گیرنده بار باید همه گونه تسهیلات معقول جهت رسیدگی و تشخیص فقدان و خسارات واقعی و یا خساراتی كه تصور میرود ‌ببار وارد آمده فراهم كند

– بعد از بارگیری بتقاضای فرستنده محموله باید روی بارنامه ‌ایكه برای او توسط متصدی باربری فرمانده كشتی و یا عامل متصدی باربری‌ صادر شود جمله ‌بارگیری شده قید گردد مشروط بر اینكه اگر فرستنده بار قبلا سند یا مدركی دال بر تحویل بار دریافت داشته است آنرا مسترد دارد ‌ولی به اختیار متصدی بار ممكن است در سند مذكور نام بندر بارگیری و نام كشتی یا كشتیهای حامل بار و تاریخ یا تواریخ حمل بار توسط متصدی ‌باربری و عامل او و یا فرمانده كشتی ذكر شود در این صورت سند مزبور كه حاوی این مشخصات است و مفاد بند 3 این ماده در آن رعایت شده است «‌بارنامه دریائی بار بارگیری شده» محسوب میگردد

– قید هرگونه شرط یا توافق در قرارداد باربری بمنظور سلب مسئولیت متصدی باربری یا كشتی یا محدود كردن مسئولیت مزبور در مورد فقدان ‌بار یا خسارات وارد بآن ناشی از غفلت و تقصیر و یا تسامح در انجام وظائف و تعهدات مصرحه در این فصل باطل و بلااثر خواهد بود
‌مزایای بیمه یا شروط مشابه آن كه به نفع متصدی باربری منظور گردد نیز تابع حكم فوق خواهد بود

ماده 55) عدم مسئولیت متصدی باربری و كشتی

– كشتی و متصدی باربری هیچكدام مسئول فقدان یا خسارت ناشی از عدم قابلیت دریانوردی نخواهد بود مگر آنكه از طرف آنها در آماده نمودن ‌كشتی برای دریانوردی و تأمین احتیاجات آن از نظر كاركنان و تجهیزات و تداركات كافی و مناسب كردن انبارها و سردخانه ‌ها و كلیه قسمتهای دیگر ‌كشتی كه كالا در آن حمل میشود و همچنین مواظبت حمل طبق بند یك ماده 54 سعی و اهتمام كافی مبذول نشده باشد ‌هرگاه فقدان و یا خسارت وارده در نتیجه عدم قابلیت دریانوردی باشد متصدی باربری و یا اشخاص دیگریكه باستناد این ماده ادعای معافیت از‌مسئولیت مینمایند ملزم اند كه اعمال سعی و مراقبت را از ناحیه خود ثابت كنند

– كشتی و متصدی بار مسئول فقدان یا خسارت ناشی از علل مشروحه زیر نخواهند بود
الف – غفلت و قصور و یا عمل فرمانده و كاركنان و راهنمایان و یا مأمور مجاز متصدی باربری هنگام دریانوردی و اداره امور كشتی
ب – آتش‌ سوزی كه بسبب فعل و یا خطای متصدی باربری نباشد
ج – خطرات و حوادث خطرناك و یا سوانح دریا و آبهای قابل كشتیرانی
د – بلیات طبیعی
هـ – جنگ و نتایج آن
و – عملیات دشمنان جامعه
ز – بازداشت یا متوقف شدن كشتی در نتیجه اقدامات قهریه یا بسبب امر یا عمل حكام یا مردم یا مقامات قضائی
ح – محدودیت ‌های قرنطینه
ط – فعل و یا ترك فعل فرستنده بار یا صاحب بار – عامل یا نماینده او
ی – اعتصاب و یا بستن كارگاهها و یا خودداری و یا جلوگیری از كار بطور كلی و جزئی به هر علتی كه باشد
ك – شورش و یا اغتشاش
ل – نجات و مجاهدت برای نجات جان افراد و یا اموال در دریا
م – كسر و كمبود وزن و حجم كالا و هر نوع خسارت دیگری كه از معایب مخفی – ماهیت و نقائص ذاتی كالا ناشی گردد
ن – نقائص بسته‌بندی كالا
س – نقائص و یا كامل نبودن علائم و مشخصات
ع – عیوب مخفی كه با دقت كافی قابل كشف نباشد
ف – هر علت دیگریكه از فعل و یا تقصیر متصدی باربری و یا فعل و یا تقصیر عامل یا مأمور مجاز او ناشی شده باشد ولی در این مورد متصدی‌ باربری و عامل و یا مأمور مجاز او باید ثابت كند كه تقصیر و فعل آنان تأثیری در فقدان و خسارات و زیان وارده نداشته است

– فرستنده بار در مورد فقدان یا خسارات وارده بمتصدی باربری و یا كشتی بهر سبب و علتی كه ناشی از عمل یا تقصیر و یا غفلت فرستنده ‌بار و یا عامل و یا مأمور مجاز او نباشد مسئول نخواهد بود

– هرگونه تغییر مسیر كشتی در دریا برای نجات و مجاهدت در حفظ جان آدمی و اموال و یا هرگونه انحراف معقول كشتی نقض و تخلف از‌ مقررات این فصل و قرارداد باربری نیست و متصدی باربری مسئول فقدان و یا خسارت وارده ناشی از آن نخواهد بود.

– متصدی باربری و یا كشتی هیچكدام در مورد فقدان و یا خسارات وارده بكالا مسئولیتی زائد بر صد لیره استرلینگ برای هر بسته كالا و یا ‌واحد آن نخواهد داشت مگر اینكه نوع و ارزش اینگونه بار قبل از حمل توسط فرستنده بار اظهار گردیده و در بارنامه دریائی نیز قید شده باشد
‌چنانچه اظهار مذكور در بارنامه دریائی قید شده باشد حمل بر صحت موضوع میگردد مگر آنكه خلاف آن ثابت شود ولی متصدی باربری را مقید ‌نمیكند و مشارالیه میتواند نسبت بآن اعتراض نماید.
متصدی باربری یا عامل او و یا فرمانده میتوانند با فرستنده بار نسبت به تعیین حداكثر مبلغ دیگری غیر از آنچه در بالا تعیین شده توافق نمایند مشروط‌ بر اینكه از مبلغ فوق كمتر نباشد.
‌چنانچه فرستنده بار نوع یا ارزش جنس را عالماً و عامداً بر خلاف واقع در بارنامه دریائی قید كند متصدی باربری و كشتی در مورد فقدان یا خسارات‌ وارد ببار مسئول نخواهند بود.

6) هرگاه متصدی باربری فرمانده و یا عامل متصدی باربری اجناس قابل اشتعال و انفجار و یا خطرناك را بدون علم و اطلاع از كیفیت و نوع آن ‌بارگیری نمایند و بعداً از نوع و كیفیت آنها بعللی آگاه شوند میتوانند در هر موقع و قبل از تخلیه در مقصد در هر محلی كه صلاح بدانند بدون پرداخت ‌هیچگونه غرامت و یا هزینه‌ ایكه ممكن است بطور مستقیم و یا غیرمستقیم از حمل چنین موادی ایجاد شود آنها را تخلیه و یا نابود و یا بلااثر كنند.
چنانچه حمل اینگونه بار با علم و اطلاع صورت گیرد و بعداً وجود آن برای كشتی و یا بار آن ایجاد خطر كند متصدی باربری میتواند آنرا بطریق ‌مذكور در بالا در هر محلی كه صلاح بداند تخلیه و یا نابود و یا بلااثر نماید در اینصورت مسئولیتی متوجه متصدی باربری نخواهد بود مگر نسبت بخسارات مشترك دریائی كه ممكن است بوجود آید.

ماده 56) اعراض از حقوق و افزایش مسئولیت و تعهدات
متصدی باربری مختار است از تمام یا قسمتی از حقوق و عدم مسئولیت های خود صرفنظر كند و یا مسئولیتی زائد بر آنچه در این فصل پیش ‌بینی شده ‌است قبول كند. قید اینگونه انصراف یا افزایش مسئولیت در بارنامه دریائی الزامی است.
مقررات این فصل شامل قرارداد اجاره كشتی نمی ‌شود ولی اگر بارنامه ‌های دریائی برای كشتی‌ ایكه در اجاره است صادر شود آن بارنامه تابع مقررات این‌ فصل خواهد بود. این مقررات مانع از آن نیست كه در بارنامه درباره خسارات مشترك دریائی شرائطی مجاز قید كنند.

ماده 57) تنظیم قرارداد با شرائط خاص
با وجود مقررات مذكور در مواد فوق متصدی باربری – فرمانده و یا عامل متصدی باربری و یا فرستنده بار می ‌توانند قراردادی با هر نوع شرط برای حمل ‌بار مشخص و تقبل هرگونه مسئولیت و تعهد از طرف متصدی باربری و حقوق و مزایای وی منعقد كنند و حتی ممكن است درباره مسئولیت متصدی ‌باربری نسبت بقابلیت دریانوردی كشتی شرائط خاصی كه مخالف نظم عمومی نباشد منظور دارند و هم چنین نسبت بمراقبت و مواظبت كاركنان یا‌ عاملین متصدی باربری و یا مأمور مجاز او در مورد بارگیری – جابجا كردن – انبار كردن – حمل – محافظت – مواظبت و تخلیه كالا شرایط خاص ‌منظور دارند مشروط بر اینكه با انعقاد قراردادهای مذكور بارنامه دریائی تنظیم نشود و همچنین شرایط قرارداد در قبض رسیدی كه غیرقابل انتقال‌ خواهد بود ذكر و جمله «‌غیرقابل انتقال» در روی رسید مذكور قید شود.
هر قراردادی كه بطریق فوق منعقد شده باشد معتبر است
مفاد این ماده ناظر‌ بحمل كالاهای بازرگانی معمولی كه در جریان عملیات عادی تجاری حمل و نقل میشود نیست و فقط شامل باری است كه كیفیات خاص حمل آنها‌ عرفا انعقاد قراردادی خاص را ایجاب میكند.

ماده 58) قرارداد خاص راجع بخسارات وارده بكالا قبل از بارگیری و بعد از تخلیه كشتی
هیچیك از مقررات این فصل مانع از آن نیست كه متصدی باربری و فرستنده بار شرائط خاصی را در قرارداد پیش‌ بینی كنند كه بر طبق آن مسئولیت و ‌تعهدات متصدی باربری و كشتی در مورد فقدان یا خسارات مربوط بمحافظت و مواظبت و جابجا كردن بار قبل از بارگیری و بعد از تخلیه كشتی بار‌ تعیین گردد.

ماده 59) عدم تعمیم مقررات فصل حاضر
مقررات این فصل در حقوق و تعهدات متصدی بار مندرج در فصل پنجم قسمت دوم مربوط «‌بتحدید مسئولیت مالكین كشتی» تغییری نمیدهد:

ماده 60) مشخصات بارنامه دریائی
الف – خصوصیات و مشخصات بارنامه دریائی بشرح زیر است كه باید در بارنامه قید گردد.
1) نام كشتی
2) نام بندز [بندر] مبدأ و تاریخ بارگیری و نام بندر مقصد.
3) علامت و مشخصات و نوع بار و تعداد بسته و جمع آن
4) وزن خالص و غیرخالص و اندازه بار
5) نام و نشانی فرستنده بار – متصدی باربری – تحویل گیرنده
6) شرائط بارگیری و حمل بار و واحد نرخ
7) تعداد نسخ بارنامه

ماده 61) كیفیت حقوقی بارنامه دریائی
بارنامه دریائی ممكن است مانند چك بنام شخص معین یا حامل یا حواله كرد صادر گردد
‌در صورتیكه صادركننده بارنامه هنگام تنظیم بارنامه تاریخ آنرا مقدم بر تاریخ صدور بگذارد در مقابل تحویل گیرنده كالا مسئول كلیه خسارات وارده بعلت این تغییر تاریخ خواهد بود.

ماده 62) نسخ بارنامه دریائی
بارنامه دریائی لااقل باید در چهار نسخه بشرح زیر صادر شود.
نسخه اول كه اصلی است برای فرستنده بار
نسخه دوم برای شخصی كه بارنامه بنام او صادر شده است
نسخه سوم برای فرمانده كشتی
نسخه چهارم برای مالك كشتی و یا نماینده قانونی او
كلیه نسخ بارنامه توسط فرمانده كشتی و یا كسی كه از طرف او برای این منظور تعیین شده امضاء میگردد
اگر نسخ متعددی برای بارنامه صادر گردد ‌نسخ مزبور نمره گذاری شده و در هر یك تعداد نسخ صادره ذكر خواهد شد

ماده 63) مدت لازم برای صدور بارنامه
بارنامه دریائی باید ظرف 24 ساعت پس از بارگیری تنظیم شده و به امضاء برسد
چنانچه فرمانده كشتی بعلت بطول انجامیدن بارگیری در مقابل دریافت هر قسمت از بار قبض رسید و یا رسید موقت صادر نماید صاحب كالا یا‌ فرستنده بار موظف است پس از دریافت بارنامه دریائی (‌با رعایت مفاد این ماده از حیث مدت) قبض رسید و یا رسید موقت بار را بفرمانده مسترد ‌دارد.

ماده 64) حقوق دارنده بارنامه – تحویل گیرنده
دارنده نسخه اصلی بارنامه دریائی حق دارد تحویل بار را از فرمانده كشتی خواستار گردد. تحویل بار با احراز هویت كامل و نشانی و سمت تحویل ‌گیرنده صورت خواهد گرفت اگر در بارنامه وزن و مقدار و جنس كالا غیرقابل تشخیص ذكر گردد اثبات ارقام ادعائی بعهده فرستنده بار خواهد بود

ماده 65) تحویل بار قبل از رسیدن بمقصد
پس از صدور بارنامه دریائی نمیتوان تحویل بار را قبل از رسیدن بمقصد مطالبه نمود مگر آنكه نسخه اصلی قابل انتقال بارنامه بفرمانده و یا متصدی ‌باربری تسلیم گردد در صورتیكه این امر ممكن نباشد تحویل بار در قبال وثیقه كافی جهت جبران خسارت احتمالی صورت خواهد گرفت

ماده66) فساد بار
اگر بار در معرض تضییع و فساد سریع باشد فرمانده می تواند در صورت امكان با كسب نظر مالك و در غیر اینصورت با اطلاع دادستان محل در داخل كشور و یا كنسولگری های دولت جمهوری اسلامی ایران و یا مراجع رسمی و صلاحیتدار محل در خارج از كشور آن را بفروشد و مراتب را فوری به فرستنده و تحویل گیرنده بار اطلاع دهد.

ماده 67) بار بدون بسته‌ بندی – تعیین وزن توسط شخص ثالث
هرگاه برحسب عرف تجاری وزن بار بدون بسته‌ بندی از طرف كسی غیر از متصدی باربری یا فرستنده بار اظهار و مراتب در بارنامه دریائی قید گردد‌ علیرغم آنچه در این فصل گفته شده است بارنامه دریائی مذكور مدرك وصول بار بوزن تعیین شده از طرف اظهاركننده علیه متصدی باربری تلقی ‌نخواهد شد.

ماده 68) حمل بار بدون اجازه مالك
فرمانده و كاركنان كشتی بهیچوجه حق ندارند بدون اجازه مالك كشتی و بحساب خود باری را حمل كنند. افرادیكه بدون اجازه باری را حمل ‌كرده ‌اند مكلفند علاوه بر جبران خسارات دو برابر كرایه معمولی بار را بپردازند.

فصل پنجم – مالكین كشتی – حدود مسئولیت و تعهدات آنها

قسمت اول – مقررات كلی

ماده 69) مسئولیت مالك كشتی
مالك كشتی شخصاً مسئول اعمال و تعهدات و قصور و خطاهای خود و نیز مسئول عملیات فرمانده و قراردادهائی استكه وی ضمن انجام وظائف‌ خود منعقد میكند ‌مالك كشتی همچنین مسئول عملیات كاركنان كشتی و مأموران مجازیكه از طرف او بخدمت در كشتی گمارده شده ‌اند خواهد بود.

ماده 70) مدیرعامل – تجهیزكننده
الف – در موردیكه كشتی بچند شریك تعلق داشته باشد شركاء میتوانند یكنفر را برای اداره امور كشتی بعنوان مدیرعامل تعیین نمایند
ب – مالك یا شركاء كشتی میتوانند یك یا چند نفر را برای تجهیز كردن كشتی (‌از قبیل تهیه كاركنان و تدارك خواربار – سوخت و كلیه مایحتاج ‌كشتی و غیره) بعنوان تجهیزكننده تعیین نمایند
ج – مدیرعامل و تجهیزكننده ممكن است مالك كشتی نیز باشد.
د – تجهیزكننده ‌ایكه خود نیز از جمله مالكین كشتی است و یا از طرف آنها سمت نمایندگی دارد میتواند راجع بمسائل مربوط به تجهیزات و‌ حركت كشتی بعنوان نماینده قانونی آنها در مراجع صلاحیتدار رسمی و دادگاهها حضور بهمرساند

ماده 71) اخذ تصمیمات شركاء كشتی
در صورتیكه كشتی بچند نفر شریك تعلق داشته باشد تصمیمات نسبت بمسائلی كه مربوط بمنافع مشترك مالكین است و همچنین نسبت به‌ انتخاب مدیرعامل و تجهیزكننده با رأی حداقل نصف بعلاوه یك مجموع سهام اتخاذ میگردد

ماده 72) استرداد سهم مالكی كه فرمانده كشتی میباشد.
چنانچه فرمانده كشتی در مالكیت كشتی شریك باشد و بخدمت او خاتمه داده شود حق دارد سهام و حقوق خود را واگذار كند و بهای آنرا از سایر‌ مالكین دریافت دارد در صورت اختلاف بها سهام وی از طرف كارشناسانیكه توسط طرفین و یا توسط دادگاه انتخاب شده ‌اند معین خواهد گردید

ماده 73) عزل فرمانده
در صورت نبودن قرارداد خاص مالك كشتی میتواند در هر موقع بخدمت فرمانده خاتمه دهد

ماده 74) تعهدات مستأجر كشتی
در صورتیكه مستأجر كشتی هزینه كاركنان خواربار و اداره امور كشتی و دریانوردی را شخصاً بعهده گرفته باشد از نظر مسئولیت‌ های مربوط بمالك كشتی در حكم مالك كشتی است.

قسمت دوم – تحدید مسئولیت مالكین كشتی

ماده 75) حدود مسئولیت

1) مالك كشتی دریاپیما میتواند در مورد مطالبات ناشی از هر یك از حوادث مذكور در ذیل مسئولیت خود را بمیزان مقرر در مادۀ 77 این‌ قانون محدود كند مگر آنكه حوادثی كه موجب ایجاد چنین خساراتی شده بر اثر تقصیر مالك كشتی بوجود آمده باشد
الف – تلفات جانی یا صدمات بدنی بهر شخصیكه برای سفر در كشتی سوار شده است و نیز از بین رفتن و خسارات وارده باموالیكه در كشتی‌ حمل میشود
ب – تلفات جانی یا صدمات بدنی وارده بهر شخص دیگر (‌خواه در خشكی خواه در آب) و همچنین فقدان یا خسارات وارده بهرگونه مال دیگر یا تضییع هرگونه حقی كه در نتیجه عمل یا خطا یا غفلت اشخاصیكه در كشتی یا خارج آن هستند و مالك كشتی مسئول عمل یا خطا یا غفلت ‌چنین اشخاصی است بوجود آید مشروط بر آنكه عمل یا خطا یا غفلت اشخاص اخیر مربوط به عملیات ناشی از دریانوردی و یا اداره امور كشتی یا‌ بارگیری یا حمل و یا تخلیه بار و سوار كردن و حمل و پیاده كردن مسافرین باشد.

2) ‌خسارت بدنی عبارت است از خسارت ناشی از تلفات جانی و صدمات بدنی وارده به اشخاص و ‌خسارت مالی عبارت است از هر یك از‌ خسارات دیگری كه در بند (1) این ماده ذكر شده است

3) در موارد مصرح در بند 1 این ماده حق تحدید مسئولیت برای مالك كشتی محفوظ است ولو آنكه مسئولیت وی ناشی از مالكیت كشتی یا‌ تصرف یا حفاظت یا نظارت بر آن باشد بدون اینكه اثبات خطای او یا اشخاصیكه مسئولیت آنان را عهده ‌دار است لازم باشد.

4) مقررات این ماده شامل موارد ذیل نیست
الف – مطالبات مربوط به نجات كشتی و خسارات مشترك دریائی.
ب – مطالبات فرمانده یا كاركنان كشتی و یا هر یك از نمایندگان مالك كشتی كه در كشتی باشند و یا مأموران مجاز مالك كشتی كه وظائف آنها‌ مربوط بكشتی است و همچنین مطالبات وراث یا نمایندگان یا اشخاصیكه تحت تكفل آنها هستند مشروط به اینكه بموجب قانونیكه ناظر بقرار‌داد استخدامی آنها با مالك كشتی است مالك كشتی مجاز نباشد مسئولیت خود را نسبت به این قبیل دعاوی محدود نماید و یا بموجب قانون مذكور ‌فقط بتواند مسئولیت خود را تا میزانی بیش از آنچه در ماده 77 این فصل مقرر شده است محدود سازد.

5) هرگاه مالك كشتی محق باشد علیه مدعی نسبت بهمان حادثه اقامه دعوی نماید دعاوی هر یك از طرفین بطور تهاتر حل و فصل خواهد ‌شد و مقررات این فصل فقط نسبت بمازاد احتمالی قابل اجراء خواهد بود

6) قانون دادگاه مرجع رسیدگی معین خواهد كرد چه كسی باید ثابت كند كه علت حادثه موجد ادعا بر اثر فعل یا تقصیر مالك كشتی بوده یا نبوده‌ است.

7) استناد به تحدید مسئولیت دلیل قبول اصل مسئولیت نیست

ماده 76) حساب مخصوص
1 – تحدید مسئولیت مقرر در ماده 77 این فصل شامل مجموع مطالبات مربوط بخسارات بدنی و مالی ناشی از یك حادثه بدون توجه بمطالبات ناشی از حادثه دیگر خواهد بود اعم از اینكه مطالبات اخیر قبلا بوجود آمده و یا بعداً ایجاد گردد.
2 – چنانچه مجموع خسارات ناشی از یك حادثه معین از حدود مسئولیت مقرر در ماده 77 تجاوز نماید تمام وجوهی كه بعلت تحدید‌ مسئولیت باید پرداخت گردد حساب مخصوصی را تشكیل خواهد داد
3 – وجوهی كه بدین ترتیب در حساب مخصوص منظور می‌ شود فقط برای پرداخت مطالباتی است كه در برابر آن مطالبات میتوان بتحدید‌ مسئولیت استناد كرد.
4 – بعد از تشكیل حساب مخصوص در صورتیكه عملا بتوان از وجوه این حساب استفاده نمود هیچیك از طلبكارانیكه از این حساب حق ‌استفاده دارد نمیتواند نسبت بسایر دارائی های مالك كشتی برای وصول همان طلب اقامه دعوی نماید.

ماده 77) میزان مسئولیت

1 (اصلاحی 25ˏ03ˏ1367)– مالك كشتی می‌ تواند میزان مسئولیت خود را بشرح مذكور در ماده 75 بمبالغ زیر محدود نماید:- در صورتیكه سانحه فقط منجر به خسارات مالی ‌گردد جمعاً برحسب هر تن ظرفیت كشتی 81000 ریال
– در صورتیكه سانحه فقط منجر به خسارات بدنی ‌شود جمعاً برحسب هر تن ظرفیت كشتی 150000 ریال
– در صورتیكه سانحه فقط منجر به خسارات بدنی و مالی ‌گردد جمعاً برحسب هر تن ظرفیت كشتی 250000 ریال
كه از این مبلغ 000 /169 ریال برحسب هر تن ظرفیت كشتی منحصراً برای پرداخت خسارات بدنی و مبلغ 000 /81 ریال بقیه برحسب هر تن ظرفیت ‌كشتی برای پرداخت خسارات مالی تخصیص مییابد.

– در هر قسمت از حساب مخصوص تقسیم وجوه بین طلبكاران باید بنسبت طلب مسلم آنها صورت گیرد.

– اگر مالك كشتی قبل از تقسیم وجوه حساب مخصوص تمام یا قسمتی از بدهیهای مذكور در بند یك ماده 75 را پرداخت نموده باشد نسبت ‌بحساب مذكور قائم مقام قانونی طلبكار خواهد بود.
ولی حقوق مالك در اینمورد محدود بمیزانیست كه طلبكار میتوانسته بر طبق قوانین ‌كشوریكه حساب مخصوص در آن ایجاد شده از او مطالبه نماید.

– هنگامی كه مالك كشتی ملزم بپرداخت تمام یا قسمتی از بدهی‌ های مندرج در بند یك ماده 75 اینقانون شود دادگاه میتواند دستور دهد‌ وجوه كافی بطور موقت كنار گذارده شود تا مالك كشتی بتواند بعدا حقوق خود را از محل حساب مخصوص بنحو مذكور در بند بالا استیفا نماید

5) بمنظور تعیین حدود مسئولیت مالك كشتی طبق مقررات این ماده هر كشتی كه ظرفیت آن كمتر از 300 تن باشد در حكم 300 تن خواهد ‌بود.

– بمنظور اجرای مقررات این فصل ظرفیت كشتی بشرح ذیل محاسبه میشود.
در مورد كشتیهای بخاری یا موتوری ظرفیت خالص باضافه مقدار حجمی كه از ظرفیت غیرخالص برای تعیین ظرفیت خالص بابت ماشین یا‌ موتورخانه كسر میشود.
در مورد سایر كشتی ‌ها ظرفیت خالص.

ماده 78) تشكیل و تقسیم وجوه حساب مخصوص
مقررات مربوط بتشكیل و تقسیم وجوه (‌حساب مخصوص) بموجب آئیننامه ‌ای خواهد بود كه بر طبق ماده 193 این قانون تنظیم و تصویب خواهد ‌شد.

ماده 79) اخذ تضمین یا تأمین

– در كلیه مواردیكه مالك مجاز است بموجب این قانون مسئولیت خود را محدود كند و هنگامیكه كشتی یا هر كشتی و یا هر مال دیگر‌ متعلق بمالك در قلمرو ایران توقیف شده است و یا برای احتراز از توقیف [،] تضمین یا تأمین دیگر داده شده است دادگاه یا هر مرجع صلاحیتدار دیگر‌ میتواند بر رفع توقیف از كشتی یا از مال دیگر و یا بفك تأمین دستور لازم را صادر نماید مشروط بر اینكه مالك تضمین یا تأمین دیگری معادل با‌ میزان كامل مسئولیت خود بنحویكه این قانون مقرر میدارد داده باشد و در اینمورد تضمین و تأمین باید طوری باشد كه عملا قابل استفاده بوده و ‌تكافوی حقوق مدعی را بنماید.

– در صورتیكه مطابق شرائط مذكور در بند یك این ماده تضمین یا تأمینی كافی در محلهای ذیل داده شده باشد دادگاه یا مقام صالح دیگر بفك‌ توقیف از كشتی یا رفع تضمین و یا تأمین رأی میدهد.
الف – در بندریكه حادثه موجد طلب بوقوع پیوسته است.
ب – در نخستین بندر توقف پس از حادثه اگر حادثه در بندر روی نداده است.
ج – در بندر مقصد یا تخلیه برحسب آنكه خسارت بدنی یا مربوط بكالا باشد.

– در صورتیكه میزان تضمین یا تأمین بحد میزان مسئولیت مقرر در این قانون نباشد احكام بند یك و دو در صورتی جاری خواهد شد كه ‌تضمین یا تأمین كافی برای بقیه آن داده شود.

– هنگامیكه مالك مطابق مقررات این قانون بمیزان مبلغی كه معادل مسئولیت كامل او است تضمین یا تأمینی دیگر داده است كلیه مطالبات ‌ناشی از یك حادثه كه مالك مسئولیت خود را نسبت بآن محدود نموده است از محل این تضمین یا تأمین تأدیه خواهد شد

ماده 80) مسئولیت كشتی مدیرعامل – تجهیزكننده
1 – مسئولیت مالك كشتی در این فصل شامل مسئولیت كشتی نیز میباشد
2 – با رعایت مفاد بند 3 این ماده مقررات این فصل بهمان كیفیت كه شامل مالك كشتی میگردد شامل مستأجر – مدیرعامل و تجهیزكننده‌ [-] فرمانده و كاركنان كشتی و همچنین مأموران مجاز آنها در طی خدمت میگردد مشروط بر اینكه حدود مسئولیت مالك كشتی و كلیه اشخاص مذكور ‌در بالا در مورد خسارت مالی و بدنی ناشی از یك حادثه مشخص دریائی از مبلغی كه بر طبق ماده 77 تعیین شده است تجاوز ننماید
3 – چنانچه علیه فرمانده یا كاركنان كشتی اقامه دعوی شود این اشخاص میتوانند بمحدودیت مسئولیت خود استناد نمایند ولو اینكه حادثه ‌موجد ادعای خسارت ناشی از فعل یا قصور شخصی آنها باشد با اینوصف اگر فرمانده یا هر یك از كاركنان مالك تمام یا قسمتی از كشتی یا مستأجر ‌یا مدیرعامل و یا تجهیزكننده نیز باشد استناد بمقررات این ماده فقط در صورتی جایز خواهد بود كه چنین شخصی بعنوان فرمانده یا یكی از كاركنان ‌مسبب فعل یا قصور موجد مسئولیت بوده باشد

فصل ششم – وظایف، مسؤولیت ها و اختیارات فرمانده و كاركنان كشتی

ماده 81 ـ وظیفه و مسؤولیت فرمانده در تحویل گرفتن و حمل بار
فرمانده در مقابل باری كه به وی تحویل می گردد ملزم به صدور بارنامه است. فرمانده از طرف مالك موظف به مراقبت از كالاهای تحویلی، حمل و تحویل آنها طبق قرارداد، در بندر مقصد می باشد.

ماده 81 مكرر ـ تخلیه و بارگیری
فرمانده باید از تحقق و صحت عملیات تخلیه و بارگیری، مهار بار و انجام سفر دریایی با سرعت مقتضی اطمینان حاصل نماید.

ماده 82) استخدام افراد
‌استخدام افراد و افسران با رعایت مقررات مربوطه توسط فرمانده و بنمایندگی از طرف مالك انجام میگیرد. فرمانده موظف است در موقع انتخاب‌ نسبت بصلاحیت افراد و افسران دقت لازم بعمل آورد و نظریات مالك كشتی یا نماینده او را در صورتیكه در محل حاضر باشد جلب كند.

ماده 83 ـ نگهداری دفاتر مخصوص بر روی كشتی
فرمانده كشتی مكلف است ضمن نگهداری دفتر رسمی ثبت وقایع كه متضمن هرگونه اطلاعات مربوط به كشتی و نمودار فعالیت و حوادثی است كه در كشتی رخ می دهد و از لحاظ كشتیرانی مؤثر بوده است، وقایع و اعمال مؤثر بر سفر دریایی و ملاحظات خاص از قبیل وضعیت هوا و دریا را با ذكر تاریخ و محل ثبت به صورت دقیق ثبت كند. این دفتر باید قبلاً توسط سازمان بنادر و دریانوردی ضمن درج نام كشتی، شماره گذاری، پلمب و گواهی شده باشد. نمونه دفتر یاد شده، حاوی امور و اطلاعاتی كه باید در آن ذكر شود، توسط سازمان بنادر و دریانوردی تهیه می شود و استفاده از این نمونه برای كشتیها الزامی است. فرمانده باید سایر دفاتر ثبت و گزارشهای كشتی مانند دفتر ثبت گزارش موتورخانه و دفتر ثبت گزارش عرشه را در كشتی نگهداری كند. مدتی كه دفاتر مذكور باید در كشتی نگهداری شوند توسط مالك تعیین و از سوی سازمان بنادر و دریانوردی تأیید می گردد.

ماده 84 ـ نگهداری مدارك و اسناد كشتی
فرمانده موظف است همیشه اسناد و مدارك زیـر را در دفتر فرماندهـی كشتـی نگهداری كند:
1ـ سند مالكیت كشتی یا رونوشت مصدق آن
2ـ سند ثبت و تابعیت كشتی
3ـ فهرست كاركنان و خدمه كشتی
4ـ فهرست مسافران كشتی
5 ـ فهرست بار
6 ـ اسناد حمل
7ـ اجازه نامه حركت كشتی
8 ـ گواهینامه های مربوط به قرنطینه
9ـ گواهینامه های فنی و قانونی
10ـ دفاتر موضوع ماده (83) این قانون
11ـ گواهی ظرفیت
12ـ فهرست حقوق عینی كشتی
13ـ اسناد و گواهینامه های مربوط به معاهداتی كه دولت جمهوری اسلامـی ایران به آنها ملحق شده است.

تبصره ـ در مواردی كه سند الكترونیك مطمئن وجود داشته باشد، نگهداری نسخه الكترونیك كافی است.

ماده 85 ـ حركت و مانور كشتی
فرمانده موظف است در هنگام ورود كشتی به بنادر، لنگرگاهها، رودخانه ها، گذرگاههای دریایی، تنگه ها و كانال ها و نیز حركت و مانور كشتی و خروج آن از این مناطق، عملیات مذكور را حتی در صورت وجود راهنما بر روی كشتی، هدایت نماید.

ماده 85 مكرر 1 ـ وظیفه فرمانده در حفظ و مراقبت از ایمنی، امنیت و سلامت
فرمانده موظف است تمامی توان، تجربه و دانش خود را برای تأمین ایمنی، امنیت، سلامت كشتی، سرنشینان و بار قبل و همزمان با شروع و طی سفر دریایی به كار گیرد و اقدامات متعارف را برای ایمنی و امنیت و سلامتی كشتی و سرنشینان آن در تمامی مراحل مذكور انجام دهد و از انجام هر كاری كه كشتی، سرنشینان و بار را به مخاطره می اندازد از جمله ورود به مناطق دریایی كه عرفاً احتمال دارد كشتی در آنها دچار سانحه شود، اجتناب نماید.

ماده 85 مكرر 2 ـ وظیفه فرمانده در حفاظت از محیط زیست
فرمانده كشتی موظف است طبق قوانین و مقررات داخلی و معاهدات بین المللی مربوط كه جمهوری اسلامی ایران به آنها ملحق شده است، اقدامات لازم را برای پیشگیری، كاهش و رفع آلودگی ناشی از كشتی تحت تصدی خود به عمل آورد و جز در موارد اضطراری برای نجات جان افراد آن هم در حد ضرورت و طبق قوانین و مقررات مربوط، اقدامی ننماید كه باعث آلودگی محیط زیست شود. فرمانده باید در صورت نشت یا ریزش مواد آلوده كننده از كشتی تحت تصدی خود و یا مشاهده هرگونه آلودگی و یا آلوده كردن آبراهها و مناطق دریایی، بدون هیچ گونه تأخیری مراتب را به مقامات صلاحیتدار نزدیكترین بندر و یا حسب مورد مقامات صلاحیتدار نزدیكترین كشور ساحلی و كشور صاحب پرچم و مالك كشتی گزارش نماید.

ماده 85 مكرر 3 ـ وظایف فرمانده در مقابله با دزدی و راهزنی دریایی
فرمانده موظف است به منظور مراقبت از سلامت سرنشینان و حفاظت از آنان، كشتی و محموله آن، هنگام تردد كشتی از مناطقی كه توسط مالك و یا مراجع صلاحیتدار داخلی یا بین المللی مربوط به عنوان منطقه خطر دزدی و راهزنی اعلام شده است با رعایت قوانین و مقررات مربوط و دستورالعمل های مالك كشتی، اقدامات احتیاطی لازم را به عمل آورد تا كشتی و سرنشینان آن از گزند حملات احتمالی راهزنان دریایی مصون مانده و از تصرف كشتی توسط راهزنان جلوگیری شود. چنانچه به رغم تمهیدات و اقدامات انجام شده، كشتی به تصرف راهزنان دریایی درآید، فرمانده باید برای تأمین سلامت و حفاظت از جان سرنشینان كشتی با همه توان و تا حد امكان تلاش و مجاهدت نماید.

ماده 85 مكرر 4 ـ وظیفه فرمانده در همكاری با بازرسان
فرمانده موظف است در مواردی كه بازرسی كشتی بر طبق قانون مجاز است، برای انجام بازرسی با مأموران صلاحیتدار همكاری كند.

ماده 85 مكرر 5 ـ وظیفه و اختیارات فرمانده در حفظ نظم و امنیت كشتی
فرمانده به منظور حفظ نظم و امنیت كشتی بر تمام سرنشینان كشتی نظارت دارد و می تواند در چهارچوب اختیارات قانونی و عرف دریایی كه مغایر اخلاق حسنه نباشد آنها را به انجام عمل یا ترك عمل خاصی ملزم نماید. فرمانده می تواند در مواقع ضروری با رعایت قوانین و آیین نامه انضباطی مربوط به اعمال تنبیهات انضباطی در مورد افراد متخلف اقدام و مالك كشتی را از آن مطلع نماید.

ماده 85 مكرر 6 ـ وظیفه فرمانده در پیشگیری از وقوع جرم و مواجهه با جرائم ارتكابی در كشتی
چنانچه در كشتی جرمی رخ دهد، فرمانده كشتی موظف است تا زمانی كه مداخله مقامات صلاحیتدار میسر شود، در مقام ضابط دادگستری و با رعایت قانون آیین دادرسی كیفری و سایر قوانین و مقررات مربوط بدون هرگونه تأخیر اقدامات لازم را در جهت حفظ و جمع آوری دلایل و مدارك جرم انجام دهد و بی درنگ با استفاده از وسایل ارتباطی سریع، مراتب را به مقامات صلاحیتدار قضایی و بندری و حسب مورد نزدیكترین نمایندگی كنسولی و دیپلماتیك ایران در خارج از كشور اعلام و كسب تكلیف كند. فرمانده در صورت لزوم علاوه بر بازرسی مسافران و كاركنان و خدمه كشتی و ضبط اشیایی كه ممكن است دلیل جرم باشند، مكلف است متهمان و مظنونان به ارتكاب جرم را تا زمان تسلیم آنان به مراجع و مقامات صلاحیتدار، با رعایت اصل سی و دوم (32) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تحت نظر قرار دهد و در اولین فرصت گزارش جامعی از موضوع جرم و اقدامات انجام شده و نتایج آن تهیه و به همراه دلایل و مدارك به مراجع و مقامات صلاحیتدار تسلیم نماید.

ماده 85 مكرر 7 ـ وظیفه فرمانده در مورد مصدومان یا بیماران
هرگاه یكی از سرنشینان كشتی دچار بیماری یا مصدومیتی شود، فرمانده موظف به صدور دستورات لازم برای ارائه كمكهای اولیه است. چنانچه بیمار در كشتی قابل مداوا نباشد و معالجه او فوریت داشته باشد، فرمانده موظف است در نزدیكترین محل مناسبی كه امكان درمان وجود دارد، ضمن اطلاع به مالك یا نماینده او و هماهنگی لازم برای معالجه بیمار یا مصدوم، موجبات خروج وی را از كشتی جهت مداوا فراهم كند.

ماده 85 مكرر 8 ـ وظایف فرمانده در خصوص وقایع مربوط به سرنشینان
فرمانده موظف است وقایع ازدواج، تولد، وفات و مفقود شدن افراد در كشتی، پناهندگی و ورود مسافر غیرقانونی را گواهی نماید و آن را در دفتر رسمی ثبت وقایع نیز درج كند. فرمانده باید وقایع یاد شده را حسب مورد به مالك و مقامات كنسولی ایران در اولین یا نزدیكترین بندری كه در آن توقف می كند و همچنین پس از مراجعت كشتی به ایران، حسب مورد به مقامات صلاحیتدار در ایران نیز اطلاع دهد.

ماده 85 مكرر 9 ـ وظیفه فرمانده در مورد فوت سرنشینان
در صورتی كه یكی از سرنشینان كشتی فوت كند، فرمانده باید در حضور دو نفر از كاركنان و خدمه كشتی به عنوان شاهد، ضمن تنظیم صورتمجلسی متضمن مواردی از جمله علت و زمان فوت و وضعیت جسد (در صورت امكان)، از اموال متوفی صورت برداری نماید و از متوفی و اموال وی مواظبت كند و متوفی و اموالش را همراه با نسخه ای از صورتمجلس تنظیمی حسـب مورد به اشخاص یا مقامات صلاحیتدار تحویل دهد. در صورتی كه متوفی ایرانی باشد و خارج از آبهای ایران فوت كند، فرمانده باید مراتب را به اولین یا نزدیكترین نمایندگی كنسولی دولت جمهوری اسلامی ایران اطلاع دهد.

تبصره ـ در صورتی كه كشتی دارای پزشك مسؤول باشد، صورتمجلس تنظیمی موضوع این ماده باید از جهت علت فوت به وسیله پزشك كشتی گواهی شود.

ماده 85 مكرر 10 ـ ارائه گزارش در موارد بروز سوانح و حوادث غیرعادی
هرگاه در طی سفر دریایی، سانحه یا حادثه ای غیرعادی و فوق العاده برای كشتی، سرنشینان یا بار آن رخ دهد، نظیر به گل نشستن كشتی و ورود خسارت به كشتی یا تلف آن، چنانچه حادثه در بندر رخ داده باشد، ظرف بیست و چهار ساعت بعد از وقوع حادثه و چنانچه حادثه در جای دیگری اتفاق افتاده باشد، ظرف بیست و چهار ساعت پس از ورود به بندر، فرمانده باید گزارشی كتبی در مورد حادثه تهیه و آن را به سازمان بنادر و دریانوردی و مالك كشتی تسلیم نماید. گزارش توسط سازمان یاد شده جهت انجام اقدامات مقتضی حسب مورد به مقامات قضایی یا سایر مراجع صلاحیتدار مربوط تسلیم می شود. فرمانده در گزارش كتبی خود از جمله موارد زیر را درج می نماید:
الف ـ تابعیت كشتی (پرچم)
ب ـ نام كشتی، علامت خطاب و نام فرمانده
پ ـ بندر مبدأ حركت كشتی
ت ـ زمان و مسیر حركت
ث ـ بندر مقصد
ج ـ خطراتی كه با آن مواجه شده و خسارات وارد شده و میزان تقریبی خسارات با ذكر زمان و مكان دقیق حادثه و مشخصات فرد یا افراد سانحه دیده
چ ـ هر عامل مؤثر در بروز حادثه به طور مستقیم یا غیرمستقیم
ح ـ اقدامات انجام شده در رابطه با حادثه و سانحه

تبصره ـ در صورت ورود خسارت به بار، فرمانده تا قبل از تهیه گزارش حادثه و تسلیم آن به سازمان بنادر و دریانوردی و مالك كشتی، نباید شروع به تخلیه بار كند، مگر در شرایط اضطراری كه بقای تمام یا بخشی از كالا در كشتی موجب بروز خطر فوری برای كشتی یا سرنشینان آن گردد.

ماده 86 ـ تخلف در انجام وظایف
آیین نامه انضباطی تخلفات فرمانده، كاركنان و خدمه كشتی با رعایت قوانین مربوطه بنا به پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی با همكاری وزارت دادگستری و معاونت حقوقی رئیس جمهور تهیه می شود و ظرف سه ماه از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون به تصویب هیأت وزیران می رسد.

ماده 86 مكررـ اعمال مقررات در مورد جانشین مالك
در مواردی كه در این قانون از مالك كشتی نام برده و احكامی برای وی پیش بینی شده است، احكام یاد شده حسب مورد بر اشخاصی كه وفق عرف كشتیرانی در حكم مالك كشتی محسوب می شوند مانند اجاره كننده كشتی به صورت تجهیز نشده نیز قابل اعمال می باشد.

ماده 87) تداركات ضروری
فرمانده كشتی مكلفست برای خرید اشیاء ضروری از مالك یا نماینده او در صورتی كه در بندر حاضر باشد كسب اجازه كند.

ماده 88) عدم پرداخت مخارج كشتی
در صورتیكه كشتی با رضایت مالكین به اجاره داده شده باشد و بعضی از آنها از پرداخت سهم خود نسبت بمخارج و لوازم كشتی خودداری نمایند ‌فرمانده میتواند 24 ساعت پس از ابلاغ راساً برای تأمین مخارج كشتی بهر نحویكه مقتضی بداند اقدام كند و حتی ‌میتواند با اطلاع بمقامات‌ صلاحیتدار محلی و یا نماینده شركاء كشتی سهم متعلق بآنها را بوثیقه گذارد.

ماده 89) وثیقه گذاشتن بار جهت اخذ وام
اگر ضمن سفر جهت تعمیر و یا تعویض بعضی از تأسیسات ضروری كشتی و یا مخارج فوری و لازم دیگر وجوه مورد احتیاج در دسترس نباشد فرمانده‌ میتواند وجوه مذكور را در وهله اول با وثیقه گذاشتن كشتی و یا كرایه باربری و سپس با وثیقه گذاشتن بار كشتی و با رعایت شرایط ذیل قرض و یا در‌موارد ضروری و حیاتی با فروش بار كشتی وجوه لازم را تحصیل نماید.
1) برای اجرای منظور فوق فرمانده باید ابتداء صورتمجلسی با ذكر موجبات قرضه تنظیم و آن را به امضاء افسران ارشد كشتی رسانده و مراتب را‌ فورا بمالك كشتی اطلاع داده و كسب تكلیف نماید. در صورتیكه از طرف مالك كشتی وجوه لازم در اختیار فرمانده گذارده نشود فرمانده میتواند در ‌صورتیكه كشتی در بنادر خارجی باشد با ارائه صورتمجلس مذكور كسب اجازه از نماینده كنسولی ایران و در صورت عدم وجود نماینده كنسولی ‌ایران در محل با اجازه مقامات صلاحیتدار محلی و در صورتیكه كشتی در بنادر ایران باشد با اجازه دادستان محل و یا نماینده قانونی او مبادرت به‌ تحصیل وام كند.
2) مبلغ وام درخواستی نباید از میزان واقعی نیازمندیهای مذكور تجاوز نماید

ماده 90ـ امكان انتقال بار به كشتی دیگر
اگر كشتی قادر به حركت نباشد، فرمانده می تواند با رعایت مفاد ماده (89) این قانون بار را به كشتی دیگر انتقال دهد و كرایه بار و سایر هزینه ها را تا بندر مقصد تأمین و پرداخت نماید.

ماده 91ـ تخلیه بار به تقاضای فرستندگان
مستأجر كشتی یا فرستندگان بار كه متفقاً مخالف وثیقه گذاشتن بار خود می باشند، می توانند بار خود را تخلیه كنند، مشروط بر اینكه كرایه حمل مسافت طی شده را بپردازند. در صورت عدم توافق، فرستندگانی كه مایل به خروج بار خود هستند، ملزم به پرداخت تمام كرایه بار خود می باشند.

ماده 92ـ پرداخت خسارات
در صورتی كه باركشتی بر طبق مفاد ماده (91) این قانون تخلیه گردد و خسارتی وارد شود، خسارات وارد شده باید به نسبت سهم متقاضیان تخلیه، جبران گردد.

ماده 93ـ فروش بار در موارد فوق العاده
در مواردی كه ضرورت حیاتی ایجاب كند و راه حل دیگری نباشد، فرمانده كشتی می تواند با رعایت شرایط مذكور در ماده (89) این قانون به فروش بار كشتی جهت تأمین مخارج ضروری به منظور ادامه سفر كشتی و رسیدن آن به مقصد اقدام كند. فرمانده باید در صورت امكان سعی نماید در چنین مواردی قبلاً با فرستنده بار و مالك كشتی هماهنگی و موافقت آنان را تحصیل كند.

ماده 94ـ وثیقه و فروش غیرموجه
اگر فرمانده كشتی، اموال یا خود كشتی، كرایه یا بار آن را بدون علت موجه و یا بدون رعایت تشریفات مقرر در این قانون به وثیقه بگذارد یا بفروشد، شخصاً مسؤول خسارات وارده می باشد.

ماده 94 مكرر ـ مسؤولیت فرمانده در صورت تقصیر
چنانچه فرمانده به سبـب تقصیر در اجرای وظایف خود خساراتی به اشخاص ثالـث وارد نماید، مسؤول است. فرمانده در قبال هرگونه تلف یا خسارت وارده به كالاهای حمل شده بر روی عرشه نیز مسؤولیت دارد مگر آن كه فرستنده بار موافقت كتبی خود را با این عمل اعلام كرده باشد یا عرف كشتیرانی این گونه حمل را مجاز تلقی نماید.

ماده 95) فروش كشتی توسط فرمانده
جز در موردیكه عدم قابلیت دریانوردی كشتی از طریق مراجع قانونی ثابت شود فرمانده كشتی نمیتواند بدون اجازه مخصوص مالك یا مالكین ‌كشتی آنرا بفروش رسانده و در غیر اینصورت معامله باطل است.

ماده 96ـ وظیفه فرمانده در به پایان رساندن سفر
فرمانده بعد از شروع سفر دریایی نمی تواند بدون عذر موجه از ادامه آن خودداری كند. خودداری از ادامه سفر یا انجام سایر وظایف محوله حتی به دلیل بروز اختلاف بین وی و مالك كشتی نیز مجاز نیست. در غیر این صورت فرمانده حسب مورد مسؤول جبران خسارت وارده به مالكان و مستأجران كشتی است.

ماده 96 مكرر 1 ـ نمایندگی فرمانده از طرف مالك كشتی
فرمانده در غیاب مالك، نماینده قانونی مالك كشتی محسوب می شود و در حدود اختیارات تفویض شده از سوی وی و الزامات قانونی و عرف كشتیرانی، اقدامات لازم را برای حفظ كشتی و سفر دریایی انجام می دهد. ایجاد محدودیت در این نمایندگی در برابر اشخاص ثالثی كه با حسن نیت اقدام نموده اند، قابل استناد نیست. فرمانده باید در طول سفر دریایی اقدامات لازم را در جهت صرفه و صلاح مالك و اشخاص ثالث در این قانون در ارتباط با كشتی، مسافر و بار انجام دهد.

ماده 96 مكرر 2 ـ اختیارات فرمانده در خصوص صدور اعلامیه و گواهی
فرمانده می تواند نسبت به صدور اعلامیه ها و گواهی های لازم در ارتباط با كشتی و امور و فعالیت های مربوط به آن مانند اعلامیه ورود كشتی اقدام كند.

ماده 96 مكرر 3 ـ تبعیت فرمانده از مالك در امور تجاری
فرمانده در امورمربوط به وظایف تجاری محوله باید از دستور مالك پیروی كند و در حدود عرف معمول كشتیرانی وی را در جریان امور مربوط به كشتی، بار و مسافر قرار دهد.

ماده 97) وظیفه فرمانده هنگام مراجعت ببندر پایگاه
هنگامیكه فرمانده از آخرین بندر خارجی بطرف بندر پایگاه رهسپار گردد باید تلگرافی وضعیت كشتی و مقدار و نوع و قیمت بار و قروض كشتی را‌ كه بین راه ایجاد شده است و اسامی و محل اقامت اشخاص وام دهنده را باطلاع مالك و در صورتكه كشتی در اجاره باشد باطلاع مستاجر برساند‌ و پس از رسیدن كشتی ببندر پایگاه فرمانده موظف است كلیه حسابهای مربوط بمسافرت انجام شده را در اسرع وقت تصفیه نماید.

ماده 98ـ حمل بار به حساب فرمانده
فرمانده و كاركنان كشتی به هیچ وجه حق ندارند بدون اجازه مالك كشتی و به حساب خود باری را حمل كنند. فرمانده ای كه كشتی را برای منافع دیگران اداره می كند، نمی تواند به هیچ وجه باری را به سود خود حمل كند مگر آنكه از مالك برای این كار اجازه كتبی داشته یا قراردادی در این مورد با وی منعقد كرده باشد.

تبصره ـ در صورت حمل بار و كالای غیرمجاز بدون اطلاع و اذن مالك كلیه مسؤولیت های قانونی حسب مورد متوجه فرمانده كشتی و یا شخص متخلف است.

ماده 99ـ ترك اجباری كشتی در طی سفر
در صورتی كه فرمانده ناچار شود كشتی را به علت وقوع پیش آمد یا سانحه ای برای كشتی ترك نماید، این عمل باید با مشورت افسران ارشد كشتی صورت گیرد. در این حالت فرمانده مكلف است هنگام ترك كشتی علاوه بر حصول اطمینان از خروج تمامی افراد از كشتی، وجوه نقد و قیمتی ترین اموال و اسناد مهم كشتی را با خود نجات دهد؛ مگر اینكه نجات وجوه و اموال و اسناد یاد شده خارج از قدرت وی باشد. در صورت تخلف از مقررات این ماده، فرمانده مسؤول شناخته می شود.

ماده 100) وظیفه فرمانده در نجات كشتی
در موارد وقوع پیش آمدهای غیرمترقب [غیرمترقبه] فرمانده موظف است تا آخرین لحظه‌ ایكه امید باقیست در نجات كشتی و محموله و كاركنان آ [آن] نهایت اهتمام‌ را مبذول دارد. در این نوع حوادث فرمانده باید آخرین نفری باشد كه كشتی را ترك میكند.

ماده 101ـ گزارش از بین رفتن كشتی
فرمانده ای كه از كشتی غرق شده یا دچار حوادث مشابه گردیده نجات یافته باشد باید گزارش كتبی واقعه را كه به گواهی اكثر نجات یافتگان همراه وی نیز رسیده باشد به نزدیكترین مقام صلاحیتدار ساحلی تسلیم نماید. در صورتی كه فرمانده كشتی غرق شود یا نجات یافتگان دیگر اطلاعی از وی نداشته باشند این وظیفه را افسر اول و در غـیاب وی افسر دوم یا ارشد افسران یا كاركنان و خدمه نجات یافته كشتی انجام می دهند.

ماده 101 مكرر ـ قلمرو اعمال
احكام مذكور در این فصل جز در مورد كشتی های نظامی و انتظامی و كشتی های ماهیگیری، حسب مورد بر كشتی ها و شناورهایی كه شخصی تحت هر عنوان در سمت فرمانده در آنها فعالیت می كند یا قانوناً باید فعالیت نماید، از قبیل انواع كشتی های تجاری و خدماتی قابل اعمال می باشد.

ماده 80 مكرر 1 ـ در این فصل اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به كار می روند:
الف ـ فرمانده: فردی كه به عنوان عالی ترین مقام كشتی محسوب می شود و بر طبق مقررات این فصل مسؤولیت اداره امور و هدایت كشتی را از جهات مختلف فنی، دریانوردی، كاركنان و خدمه بار و مسافر و انجام سایر وظایف قانونی بر عهده دارد.
ب ـ كاركنان و خدمه كشتی: هر فردی كه برای انجام وظایفی در كشتی در ارتباط با كار یا خدمات كشتی برای سفر دریایی استخدام شده و نام او در فهرست خدمه كشتی ذكر شده است.
پ ـ مالك: هر شخص حقیقی یا حقوقی كه نام او به عنوان مالك در دفتر ثبت كشتیها در سازمان بنادر و دریانوردی ثبت شده است، مگر در مواردی كه خلاف این امر به اثبات برسد.
ت ـ افسر اول و دوم: افراد واجد شرایطی كه از طرف مالك با رعایت قوانین و مقررات مربوط، به عنوان افسر اول یا دوم به این سمت گمارده می شوند.
ث ـ افسر ارشد: فرد واجد شرایطی كه بر اساس دستورالعمل مالك و در صورت نبودن دستورالعمل بر اساس عرف دریانوردی تعیین می شود.
ج ـ ارشد افسران یا كاركنان: فرد واجد شرایطی در بین افسران و كاركنان و خدمه كشتی كه بر اساس دستورالعمل مالك و در صورت نبودن دستورالعمل بر اساس عرف دریانوردی با توجه به شرایط و اوضاع و احوال بالاترین مقام كشتی بعد از فرمانده محسوب می شوند.

ماده 80 مكرر 2ـ فرماندهی كشتی
الف ـ فرمانـدهی كشـتی بر عهده فردی است كه از طـرف مالك به این سمت گمارده می شود.
ب ـ فرمانده باید همواره در كشتی حاضر باشد و به اعمال فرماندهی بپردازد مگر در موارد ضروری و مواقعی كه كشتی در حال توقف در بندر یا لنگرگاه ایمن است.
پ ـ در صورت فوت یا بیماری فرمانده و یا بروز سایر عوامل خارج از اراده وی كه مانع از ادامه فرماندهی گردد و در مواردی كه فرمانده، كشتی را به هر علتی ترك كند یا از اجرای وظایف خویش امتناع ورزد، افسر اول كشتی به طور موقت و تا تعیین و حضور فرمانده جدید مسؤول فرماندهی كشتی می باشد. در چنین شرایطی افسر اول مراتب را بلافاصله به اطلاع مالك می رساند و در این شرایط، وظایف، مسؤولیت ها و اختیارات افسر اول عیناً همان وظایف، مسؤولیت ها و اختیارات فرمانده است.

ماده 80 مكرر 3 ـ ناوبری و مدیریت كشتی
فرمانده، مسؤول ناوبری و مدیریت كشتی است و باید كشتی را با مهارت لازم و طبق فنون كشتیرانی و با رعایت قوانین و مقررات داخلی و معاهدات بین المللی كه جمهوری اسلامی ایران در آنها عضویت دارد و همچنین عرف كشتیرانی مورد قبول در سطح بین الملل هدایت نماید. فرمانده باید قبل از ورود به آبها و بنادر سایر كشورها تا حد ممكن و ضرورت، با نظامات و مقررات لازم الاجرای این كشورها در زمینه كشتیرانی آشنا شود.

ماده 80 مكرر 4 ـ كسب اطمینان از قابلیت دریانوردی كشتی
فرمانده قبل از شروع سفر باید از قابلیت دریانوردی كشتی به خصوص از جهات كافی و مناسب بودن تجهیزات فنی، كاركنان و خدمه واجد صلاحیت، معتبر بودن گواهینامه های قانونی، وجود اقلام مورد نیاز در كشتی و شرایط مناسب جهت تحویل، حمل و نگهداری كالا در كشتی اطمینان حاصل نماید. فرمانده همچنین باید از چیده شدن مناسب كالاهای تحویلی، مهار بار، عدم بارگیری اضافی و حصول تعادل و ثبات لازم در كشتی، سوخت كافی و حسب مورد بسته بودن درهای انبار و همه منفذهای روی عرشه اطمینان یابد. در صورت عدم اطمینان از هر یك از موارد یاد شده فرمانده موظف است از حركت كشتی جلوگیری نماید و موضوع را به اطلاع مالك برساند. فرمانده باید در طول مدت سفر، اقدامات لازم را جهت استمرار قابلیت دریانوردی كشتی به عمل آورد.

فصل هفتم – وثیقه دادن بار و اخذ وام

ماده 102) اخذ وام
اخذ وام در مقابل وثیقه دادن تمام یا قسمتی از بار تنها بوسیله فرمانده كشتی مجاز است مشروط بر اینكه وام برای تعمیر یا سایر مخارج فوق‌ العاده ‌كشتی یا بار آن و یا برای تعویض اشیائی باشد كه بر اثر یك حادثه دریائی از بین رفته است و نیز منحصرا برای تعقیب سفر كشتی ببندر مقصد باشد.
‌باری كه بكشتی تحویل نشده نمیتواند برای تأمین مخارج مزبور در وثیقه قرار گیرد هزینه‌ های جاری كشتی جزو مخارج فوق ‌العاده كشتی نخواهد‌ بود.
‌تشریفات تحصیل وام بموجب مقررات مذكور در ماده 89 انجام میگیرد.

ماده 103) ممنوعیت تحصیل وام باعتبار منافع احتمالی
تحصیل وام باعتبار منافع احتمالی از فروش كالا ممنوعست و وام دهنده فقط حق دریافت اصل وام را بدون حق مطالبه سود خواهد داشت.

ماده 104) حق تقدم
اگر دو یا چند وام باعتبار وثیقه دادن یك كالا تحصیل شود وامی كه در تاریخ موخر دریافت شده بر آنكه تاریخش مقدم است برتری دارد
‌وامهائی كه در یك بندر ضمن توقف واحدی اخذ می‌ شوند در ردیف هم قرار خواهند گرفت.

ماده 105) حق ممتاز وام دهنده
وام دهنده نسبت بكالا و اشیاء مورد وثیقه تا میزان اصل مبلغ و بهره وام دارای حقوق ممتاز است.

ماده 106) واگذاری سند وام
سند وام اگر بحواله كرد صادر شده باشد بوسیله ظهرنویسی قابل انتقال است.
‌ظهرنویسی مذكور مشمول مقررات ظهرنویسی بروات و سفته‌ هاست

ماده 107) از بین رفتن كالا
اگر كالای مورد وثیقه در زمان و محل وقوع حادثه و بر اثر حوادث غیرمترقبه و یا فعل یا تقصیر فرمانده یا كاركنان كشتی كلا تلف شود وام دهنده حق‌ استیفای طلب نخواهد داشت.
‌وام گیرنده مكلف است كلیه اقدامات لازم را جهت جلوگیری از وقوع خسارت یا تعدیل آثار آن معمول دارد

ماده 108) نجات قسمتی از كالای مورد وثیقه
اگر اشیاء مورد وثیقه در دریا غرق شوند و قسمتی از آن نجات یابد استرداد وام تا حدود مبلغی كه از فروش كالای نجات یافته بدست آید پس از وضع ‌مخارج نجات پرداخت خواهد گردید.

ماده 109) بدریا ریختن كالا
چنانچه هنگام طوفانی بودن دریا بمنظور نجات كشتی و كاركنان كشتی و مسافران اشیاء مورد وثیقه بدریا ریخته شوند وام دهنده فقط نسبت بآن‌ قسمت از اشیاء مورد وثیقه كه باقیمانده باشد دارای حقوق ممتاز خواهد بود.

ماده 110) شركت در پرداخت خسارات مشترك دریائی
وام دهنده در پرداخت خسارات خاص سهیم نخواهد بود ولی در پرداخت خسارات مشترك دریائی كه پس از دادن وام بوجود آید سهیم است مشروط ‌باینكه در سند وام شرط دیگری ذكر نشده باشد.

فصل هشتم – حمل مسافر

قسمت اول – حدود مسئولیت متصدی حمل

ماده 111) تعاریف
اصطلاحاتیكه در این فصل بكار رفته دارای معانی ذیل است.
الف – متصدی حمل – متصدی حمل عبارتست از مالك یا مستأجر و یا تجهیزكننده كشتی كه طرف قرارداد حمل واقع شود.
ب – قرارداد حمل – باستثناء قرارداد اجاره كشتی قرارداد حمل قراردادی است كه از طرف متصدی حمل و یا بحساب او برای حمل مسافر‌ منعقد گردد.
ج – مسافر – مسافر فقط بكسی اطلاق میشود كه بر طبق قرارداد حمل با كشتی سفر نماید.
د – كشتی – منظور از كشتی فقط كشتی های دریاپیماست.
هـ – مدت حمل – مدت حمل مدتی است كه مسافر در كشتی است و یا در حال سوار شدن و یا پیاده شدن از آن باشد ولی این مدت شامل زمانی كه‌ مسافر در ایستگاه دریائی و یا روی اسكله و یا تأسیسات دیگر بندری توقف نماید نخواهد بود. بعلاوه مدت حمل شامل زمانی است كه مسافر از‌ طریق آب یا از خشكی بكشتی و یا بالعكس حمل شود مشروط بر آنكه قیمت این حمل در بهای بلیط منظور شده باشد و یا وسیله بكار برده شده‌ برای حمل اضافی از طرف متصدی حمل در اختیار مسافر قرار گرفته باشد.
و – حمل و نقل بین‌ المللی – حمل و نقل بین‌ المللی عبارت از هر حمل و نقلی است كه بموجب قرارداد حمل مبداء و مقصد در یك كشور تعیین ‌و بندر عرض راهی كه كشتی در آن توقف میكند در كشور دیگر و یا مبداء و مقصد در دو كشور مختلف قرار گرفته باشند.

ماده 112) وظایف متصدی حمل
1 – در صورتیكه متصدی حمل خود مالك كشتی باشد موظف است سعی و اهتمام كافی معمول دارد و مسئولیت اعمال مأموران مجاز خود را‌ حین انجام وظیفه از ابتداء سفر و در تمام مدت حمل در مورد آماده كردن كشتی برای دریانوردی – تهیه كاركنان و تدارك خواربار و تجهیز كشتی و تأمین ‌جانی مسافرین را از هر حیث بعهده بگیرد.
2 – در صورتیكه متصدی حمل مالك كشتی نباشد برحسب مورد مسئول اعمال مالك كشتی یا تجهیزكننده و مأموران مجاز آنها حین انجام ‌وظیفه خواهد بود تا نامبردگان در انجام وظائف محوله مذكور در بند 1 این ماده سعی و اهتمام كافی معمول دارند.

ماده 113) فوت یا صدمات بدنی بر اثر خطای متصدی حمل
1 – متصدی حمل مسئول خسارات ناشی از فوت یا صدمات بدنی مسافر است مشروط بر آنكه حادثه‌ ایكه منجر به ایجاد خسارت گردیده در ‌جریان مسافرت و بر اثر غفلت و تقصیر متصدی حمل یا مأموران مجاز وی حین انجام وظیفه پیش آمده باشد.
2 – در صورتیكه فوت یا صدمات بدنی ناشی از تصادم یا بگل نشستن یا انفجار یا حریق و یا غرق شدن كشتی باشد فرض اینستكه حادثه بر ‌اثر تقصیر و یا غفلت متصدی حمل و یا مأموران مجاز او اتفاق افتاده است مگر آنكه خلاف آن اثبات گردد.
3 – باستثناء بند 2 این ماده اثبات تقصیر و یا غفلت متصدی حمل یا مأموران مجاز او بعهده مدعی است.

ماده 114) فوت یا صدمات بدنی بر اثر خطای مسافر
در صورتیكه متصدی حمل ثابت نماید فوت یا صدمات بدنی بر اثر تقصیر و یا غفلت خود مسافر بوده و یا عمل مسافر در وقوع آن تأثیر داشته دادگاه ‌برحسب مورد متصدی حمل را كلا و یا جزئاً از مسئولیت بری خواهد كرد.

ماده 115) حدود مسئولیت متصدی حمل
1 ـ مسؤولیت متصدی حمل در مورد فوت و یا صدمات بدنی وارد به مسافر در حمل و نقل داخلی به میزان مقرر در قانون مجازات اسلامی است.
2 – در صورتیكه بر طبق قوانین مربوطه پرداخت خسارات بصورت درآمد مرتب و مستمر و یا بصورت اقساط صورت گیرد مبلغ كل ‌پرداختی نباید از میزان تعیین شده در فوق تجاوز نماید.
3 – متصدی حمل و مسافر میتوانند بر طبق قرارداد خصوصی مسئولیتهای بیشتری را تعیین نمایند
4 – هزینه‌ های دادرسی كه در دعوی خسارات بوسیله دادگاه معین میشود جزء مبالغ مذكور در این ماده منظور نخواهد شد.
خواسته كلیه دعاوی در یك حادثه مشخص كه از طرف مسافر و یا از طرف نماینده قانونی او (‌و یا از طرف وراث و یا اشخاصی كه تحت تكفل وی‌ هستند) ممكن است اقامه شود نمیتواند زائد بر حداكثر مسئولیت مقرر در این ماده باشد.

ماده 116) محرومیت از حق استفاده از تحدید مسئولیت
هرگاه ثابت شود علت خسارت فعل یا ترك فعلی باشد كه متصدی حمل عامداً یا با علم بر احتمال وقوع خسارت انجام داده در اینصورت از تحدید‌ مسئولیت مقرر در ماده 115 نمیتواند استفاده نماید.

ماده 117) آثار ناشی از اجرای این فصل
مقررات این فصل بهیچوجه در حقوق و تعهدات و تحدید مسئولیت متصدی حمل مذكور در فصل پنجم تأثیری نخواهد داشت.

‌ماده 118) آثار ناشی از شرایط خاص
در صورتیكه قبل از وقوع حادثه موجد خسارات در قرارداد شروطی بمنظور بری ساختن متصدی حمل در مقابل مسافر (‌نماینده او و وارث و یا ‌اشخاصی كه تحت تكفل او هستند) شده باشد و یا در مورد تحدید مسئولیت مبلغی كمتر از آنچه در این فصل ذكر گردیده تعیین شود و یا در مواردی كه ‌اثبات امر بعهده متصدی حمل باشد تغییری داده شود و یا آنكه شرط شود كه اختلافات بداوری یا دادگاه مخصوص ارجاع گردد شرائط مذكور‌ باطل است ولی مبطل خود قرارداد كه تابع این فصل است نخواهد بود.

ماده 119) طرح دعوی
1 – اقامه و طرح هرگونه دعاوی مربوط بخسارات ناشی از حمل و نقل بهر نحوی كه ایجاد شده باشد تابع شرایط و حدود مسئولیت‌ های ‌پیش‌ بینی شده در این فصل خواهد بود
2 – دعاوی خسارات ناشی از صدمات بدنی بمسافر بوسیله شخص مسافر و یا بنمایندگی از طرف او اقامه خواهد گردید.
3 – در مورد فوت مسافر خسارات باید فقط بوسیله نمایندگان قانونی او یا وراث یا اشخاصی كه تحت تكفل او بودند اقامه گردد.
مشروط بر اینكه اشخاص مذكور مطابق قانون دادگاه رسیدگی ‌كننده حق مطالبه داشته باشند.

ماده 120) مرور زمان
1 – در موردیكه بمسافر صدمات بدنی وارد شود باید ظرف 15 روز از تاریخ پیاده شدن اخطار كتبی بمتصدی حمل دائر بوقوع صدمات‌ بدنی تسلیم نماید. در غیر اینصورت فرض این است كه مسافر سالم پیاده شده است مگر اینكه خلاف آن ثابت شود.
2 – دعاوی جبران خسارات ناشیه از فوت و صدمات بدنی بمسافر پس از دو سال مشمول مرور زمان میگردد.
3 – مرور زمان در دعاوی مربوط بصدمات بدنی از روز پیاده شدن مسافر از كشتی شروع می ‌شود.
4 – در مورد فوتیكه ضمن سفر پیش می ‌آید مرور زمان از زمانی كه مسافر بایستی از كشتی پیاده می ‌شد شروع می‌ شود.
5 – در صورتیكه صدمات بدنی در طی سفر ایجاد شده و پس از پیاده شدن مسافر منجر بفوت او گردد مرور زمان از تاریخ فوت وی محاسبه‌ می‌ شود مشروط بر اینكه از تاریخ پیاده شدن تا فوت مسافر بیش از سه سال نگذشته باشد

ماده 121) تحدید مسئولیت نمایندگان مجاز از طرف متصدی حمل
1 – چنانچه علیه مأمور مجاز از طرف متصدی حمل اقامه دعوی شود و دعوی مربوط بخسارات مذكور در این فصل باشد و مشارالیه ثابت نماید ‌كه عمل وی در نتیجه اجرای وظائف محوله صورت گرفته است در اینصورت نامبرده می ‌تواند از معافیت‌ ها و محدودیت های مربوط بمسئولیت مندرج‌ در این فصل استفاده نماید.
2 – مجموع مبلغی كه ممكن است از متصدی حمل و مأموران مجاز او دریافت دارند از حدود معافیت های متصدی حمل و نقل مذكور در این قانون ‌تجاوز نخواهد كرد
3 – در صورتیكه مأمور مجاز متصدی حمل در ایجاد خسارت عامد باشد و یا با علم باحتمال وقوع خسارت مرتكب فعل یا ترك فعلی شود‌ نمیتواند ببند یك و دو استناد كند.

ماده 122 [)] حمل و نقل دریائی توسط دولت
مقررات این فصل شامل حمل و نقل های تجاری مذكور در ماده 111 كه بوسیله دولت و یا موسسات عمومی انجام می ‌گردد نیز خواهد بود.

قسمت دوم – حقوق مسافرین

ماده 123) غیرقابل انتقال بودن بلیط كشتی
مسافر نمیتواند بدون موافقت فرمانده كشتی و یا عاملین مجاز فروشنده بلیط حقوق اختصاصی مربوط ببلیط خود را به دیگری واگذار نماید.

ماده 124) هزینه غذا – كرایه
كرایه مسافر شامل هزینه غذا نیز هست و چنانچه قرار دیگری در بین باشد فرمانده موظف است غذای مورد نیاز را بقیمت عادله در اختیار مسافر‌ بگذارد.

ماده 125) توشه
مسافر نسبت بتوشه ‌ای كه همراه خود در كشتی دارد فرستنده بار تلقی میشود.
‌چنانچه بتوشه‌ ایكه مسافر نزد خود نگاهداری میكند خسارتی وارد شود مسئولیتی متوجه فرمانده نخواهد بود مگر اینكه خسارت در نتیجه عمل ‌فرمانده یا كاركنان كشتی باشد.

ماده 126) رعایت مقررات
مسافر باید دستورهای فرمانده را درباره حفظ نظم در كشتی رعایت نماید.

ماده 127) وثیقه توشه در قبال بدهی
توشه مسافر كشتی وثیقه پرداخت كرایه و سایر هزینه‌ های او است

ماده 128) مواظبت از توشه متوفی
فرمانده موظف است توشه مسافری را كه در بین راه در گذشه [در گذشته] است تا ورود بمقصد حفظ نماید.

ماده 129) الزام به تعقیب مسیر
فرمانده موظف است مستقیماً مسیر خود را تعقیب و بسوی مقصد مسافرت حركت كند مگر آنكه قرارداد خاصی موجود و یا انحراف مسیر برای ‌نجات و حفظ اموال و جان اشخاص باشد در صورت تخلف مسافر حق دارد قرارداد را فسخ و خسارات خود را مطالبه نماید.

ماده 130) تأخیر حركت كشتی
هرگاه كشتی در روز معین بعلت مسامحه یا تقصیر فرمانده كشتی حركت نكند مسافر حق مطالبه خسارات وارده و فسخ قرارداد را دارد

ماده 131) عدم حركت كشتی
هرگاه كشتی نتواند بعلت ممنوع بودن تجارت با بندر مقصد و یا محاصره اقتصادی بندر مقصد و یا بعلت قوه قهریه حركت كند قرارداد مسافرت ‌كان ‌لم‌ یكن تلقی میگردد و هیچیك از طرفین حق مطالبه خسارت از طرف دیگر را نخواهد داشت.

ماده 132) ادامه ندادن سفر
در صورتیكه در بین راه مسافری بمیل خود از كشتی پیاده شود باید تمام كرایه سفر را بپردازد اگر مسافر فوت و یا بعلت بیماری مجبور به ترك ‌كشتی شود كرایه سفر فقط بنسبت راه پیموده شده پرداخت خواهد گردید

ماده 133) نرسیدن بمقصد
هرگاه كشتی بعلت ضبط یا غرق شدن و یا اعلام عدم قابلیت دریانوردی بمقصد نرسد فرمانده فقط حق مطالبه هزینه غذای مسافر را خواهد داشت

ماده 134) حقوق مسافرهنگام تعمیر كشتی
هرگاه فرمانده مجبور شود در ضمن سفر كشتی را تعمیر نماید مدت انتظار مسافر در حدود متعارف خواهد بود والا حق دارد از فرمانده بخواهد كه‌ موجبات ادامه سفر وی را در یك كشتی هم پایه دیگری فراهم نماید
‌در تمام مدت تعمیر حق مسكن و غذای مسافر مجانی و متناسب با درجه بلیط او خواهد بود مسافریكه در مدت متعارف صبر ننماید حق دریافت‌ وجهی از بابت بلیط خود ندارد

فصل نهم – اجاره كشتی

ماده 135) قرارداد اجاره
قرارداد اجاره كشتی سندی است كتبی كه بین مالك كشتی (‌یا نماینده مجاز او) و مستأجر منعقد میگردد و شرایط اجاره كشتی را برای مدت معین و یا‌ برای یك یا چند سفر بین بنادر مشخص تعیین میكند

ماده 136) كیفیت اجاره
تمام یا قسمتی از كشتی را برای مدت معین و یا برای یك یا چند سفر میتوان اجاره كرد

ماده 137) اجاره كامل كشتی
در صورتیكه كشتی تماما اجاره شده باشد مورد اجاره شامل اطاق فرمانده یا مسكن كاركنان نخواهد بود. فرمانده نمیتواند بدون موافقت مستأجر از‌ محلهای مذكور برای حمل بار استفاده كند

ماده 138) شروع اجاره
اگر كشتی در مقابل مبلغ و مدت معینی اجاره شده باشد شروع اجاره از زمان حركت كشتی از بندر خواهد بود مگر آنكه خلاف آن در قرارداد قید شده ‌باشد

ماده 139) تحویل كشتی مورد اجاره
اجاره دهنده كشتی موظف است كشتی را بهمان نحو و بر طبق همان شرایطی كه در سند اجاره كشتی قید شده است در اختیار مستأجر قرار دهد

ماده 140) عدم كفایت بار
اگر تمام ظرفیت كشتی اجاره شده باشد و مستأجر بار كافی برای تمام كشتی نداشته باشد فرمانده نمیتواند بدون موافقت مستأجر كالای دیگری را‌ حمل كند.

ماده 141) اظهار خلاف واقع در مورد ظرفیت كشتی
اگر مالك كشتی یا نماینده مجاز او و یا فرمانده ظرفیت كشتی را بیش از میزان واقعی بمستأجر اظهار كند مسئول جبران هرگونه خسارت خواهد بود

ماده 142) اشتباه در اعلام ظرفیت كشتی
اگر ظرفیت كشتی بر طبق گواهینامه‌ های فنی كشتی اعلام شده باشد و اشتباهی حداكثر تا یك چهلم ظرفیت كشتی رخ دهد اشتباه مزبور مسئولیتی ‌برای فرمانده ایجاد نخواهد كرد.

ماده 143) تعهدات مستأجر
مستأجر كشتی موظف است.
1) كشتی را مطابق قرارداد اجاره بارگیری نماید.
2) مال ‌الاجاره را مطابق قرارداد اجاره بپردازد.

ماده 144) میزان بارگیری
مستأجر موظف است در صورتیكه كشتی را كمتر از میزان مندرج در قرارداد بارگیری نماید تمام مال ‌الاجاره را طبق قرارداد بپردازد و در صورتیكه ‌كشتی را بیش از میزان مندرج در قرارداد بارگیری نماید موظف است بهمان نسبت كرایه را افزایش دهد

ماده 145) عدم انجام قراردداد [قرارداد] اجاره
مستأجر موظف است در صورتیكه قبل از حركت كشتی و عدم بارگیری بدون دلیل از انجام قرارداد اجاره خودداری نماید نصف مال ‌الاجاره مندرج در‌ قرارداد اجاره را بمالك كشتی بپردازد

ماده 146) حق ممتاز
فرمانده تا 25 روز از تاریخ تحویل كالا برای وصول كرایه بار و خسارات وارده نسبت ببار در برابر سایر طلبكاران دارای حق ممتاز است مشروط بر اینكه كالای مذكور به شخص ثالث تحویل نشده باشد

ماده 147) حق تقدم
اگر قبل از انقضای 25 روز از تاریخ تحویل مالك یا فرستنده بار ورشكست شود طلب فرماند [فرمانده] موضوع ماده قبل مقدم بر سایر طلبكاران پرداخت خواهد ‌شد

مادۀ 148) تأخیر
در صورتیكه كشتی هنگام حركت یا در بین راه یا در محل تخلیه كالا بعللی كه ناشی از عمل اجاره دهنده كشتی باشد توقیف شود مخارج مدت ‌مزبور بعهده اجاره دهنده است.
‌اگر قرارداد اجاره كشتی برای رفت و برگشت تنظیم شده باشد و كشتی هنگام بازگشت بتمام ظرفیت بارگیری نشود مستأجر موظف است تمام ‌مال ‌الاجاره را بپردازد.

مادۀ 149) قصور فرمانده
چنانچه كشتی هنگام حركت یا در بین راه یا در محل تخلیه كالا بعلتیكه ناشی از عمل فرمانده باشد بازداشت شود و یا تأخیر كند فرمانده موظف‌ است خسارات وارده را برحسب مورد بمالك و یا بمستأجر بپردازد

ماده 150) آثار قوه قهریه (‌فرس ماژور)
الف – در صورتیكه كشتی نتواند بعلت قوه قهریه از بندر خارج شود قرارداد اجاره برای مدت متعارف بقوت خود باقی میماند و خسارات ‌ناشی از تأخیر در حركت كشتی قابل مطالبه نخواهد بود.
ب – در صورتیكه كشتی برای مدتی معلوم و یا برای سفر معینی بمبلغ مشخص اجاره شده باشد و ضمن مسافرت بعلت قوه قهریه متوقف ‌شود هیچگونه مال ‌الاجاره اضافی نسبت بمدتی كه كشتی متوقف شده است تعلق نخواهد گرفت.
‌در زمان توقف غذا و مسكن كاركنان كشتی جز و خسارات وارده محسوب میگردد.

ماده 151) تخلیه كالا در مدت توقف كشتی
فرستنده بار میتواند در مدت توقف كشتی كالاهای بارگیری شده را بخرج خود تخلیه نماید مشروط بر اینكه یا آنها را مجدداً برای بارگیری بكشتی‌ عودت دهد و یا خسارات وارده را بفرمانده بپردازد.

ماده 152) تخلیه بار غیرمجاز
فرمانده میتواند باری را كه بدون اطلاع و اجازه او بكشتی بار شده است در بندر بارگیری تخلیه و یا با اخذ كرایه بمأخذ بالاترین نرخی كه برای كالای‌ مشابه وجود دارد حمل نماید.

ماده 153) تخلیه كالا قبل از ورود بمقصد
اگر فرستنده بار تقاضا كند كالای او در بین راه تخلیه گردد موظف است تمام كرایه را باضافه هزینه جابجا شدن سایر كالاها بپردازد و در صورتیكه كالا‌ بعلت فعل یا تقصیر فرمانده تخلیه شده باشد فرمانده مسئول مخارج مربوطه خواهد بود.

ماده 154) منع تجارت
الف – اگر قبل از حركت كشتی تجارت با كشوریكه كالا بمقصد آن بارگیری شده ممنوع شود قراردادهای مربوطه بدون پرداخت خسارات فسخ‌ میگردد ولی فرستنده محموله مسئول تأدیه هزینه بارگیری و تخلیه كالا خواهد بود.
ب – چنانچه تجارت با كشوری كه كالا بسوی آن حمل میشود ضمن مسافرت ممنوع گردد و فرمانده مجبور بمراجعت شود فقط حق مطالبه ‌كرایه مسیر طی شده بطرف مقصد را خواهد داشت ولو اینكه كشتی بر طبق قرارداد برای رفت و برگشت اجاره شده باشد.

ماده 155) محاصره دریائی
هرگاه بعلت محاصره بندر یا هر قوة قهریه دیگر ورود به بندر مقصد ممكن نباشد فرمانده مكلف است در صورت عدم دریافت دستور یا دریافت‌ دستور غیرقابل اجرا كالا را با توجه بحفظ منافع فرستنده بنحو احسن در نزدیكترین بمدر [بندر] تخلیه نماید و یا به بندر مبداء عودت دهد.

ماده 156) فروش بار در مواقع ضروری
در صورتیكه فرمانده مجبور شود بر طبق ماده 89 بار را برای تأمین آذوقه و مخارج تعمیر كشتی بفروش رساند بكالاهای فروخته شده كرایه تعلق ‌خواهد گرفت و باید وجوه حاصله به حساب فرستنده بار منظور گردد و در چنین موارد قیمت اجناس فروخته شده بقیمت روز همان اجناس یا اجناس ‌مشابه در بندر مقصد احتساب میشود.
‌عمل فرمانده در مورد فروش كالا فقط هنگامیكه ضرورت حیاتی ایجاب كند مجاز خواهد بود.

ماده 157) تأخیر بعلت تعمیر كشتی
اگر فرمانده مجبور شود در ضمن مسافرت كشتی را تعمیر كند مستأجر موظف است بحد متعارف صبر كند و یا بار را در مقابل پرداخت تمام ‌مال ‌الاجاره تخلیه نماید.
فرمانده نیز مكلف است در صورتیكه ادامه سفر در مدت متعارف ممكن نباشد كشتی دیگری جهت حمل بار كرایه كند والا مسئول پرداخت خسارات‌ خواهد بود.

ماده 158) عدم پرداخت مال ‌الاجاره
در صورتیكه مستأجر ثابت نماید كشتی هنگام حركت با وجود دارا بودن گواهینامه‌ های لازم قابلیت دریانوردی نداشته است مال ‌الاجاره كشتی بفرمانده پرداخت نخواهد شد و حتی فرمانده مسئول خسارات وارده نیز خواهد بود.

ماده 159) بدریا ریختن بار كشتی
در صورتیكه فرمانده ناگزیر گردد برای سلامت و حفظ جان اشخاص و یا اموالی كه در كشتی است تمام یا قسمتی از بار كشتی را بدریا بریزد كرایه بار ‌مزبور بر طبق مقررات فصل مربوط بخسارات مشترك دریائی قابل پرداخت است.

ماده 160) كرایه بار از بین رفته
به باری كه در نتیجه غرق شدن و بگل نشستن كشتی و غارت دزدان دریائی یا بر اثر ضبط از طرف دشمن از بین برود كرایه تعلق نخواهد گرفت در ‌این موارد فرمانده موظف است كرایه بار را اگر قبلا دریافت نموده مسترد دارد ولی چنانچه در این قبیل موارد بین طرفین قرارداد جداگانه ‌ای بوده و یا در‌ بارنامه دریائی شرط دیگری شده باشد طرفین باید بر طبق آن قرارداد یا شرط رفتار نمایند. بكالا و اشیائی كه به مقصد نرسیده یا بعلت غرق شدن یا‌ عدم قابلیت دریانوردی كشتی در مقصد تحویل نگردیده است كرایه تعلق نخواهد گرفت.
چنانچه كرایه بار كشتی ثانی كه كالای كشتی غرق شده یا از كارافتاده را حمل مینماید كمتر از كرایه بار كشتی غرق شده یا از كارافتاده باشد تفاوت دو‌ قیمت بفرمانده كشتی غرق شده یا از كارافتاده پرداخت نخواهد شد ولی اگر كرایه بار بیشتر باشد تفاوت باید توسط مستأجر پرداخت شود.

ماده 161) قرارداد اجاره و شرایط استثنائی
مقررات مواد 141 تا 160 فقط در صورتی قابل اجرا است كه مفاد قرارداد اجاره كشتی خلاف آنرا پیش‌ بینی ننموده باشد.

فصل دهم – تصادم در دریا

ماده 162) موارد تصادم
الف [)] در صورت تصادم بین كشتیرهای [كشتی های] دریاپیما یا بین كشتیهای دریاپیما و كشتی های مخصوص كشتیرانی در آبهای داخلی جبران خسارات وارد بكشتیها یا اشیاء و اشخاص داخل آنها بودن توجه بمحل تصادم طبق مقررات این فصل بعمل خواهد آمد
ب – مقررات مربوط بتصادم بین كشتیهای مخصوص كشتی رانی در آبهای داخلی و یا دریای ساحلی بموجب آئین ‌نامه جداگانه تعیین خواهد‌ شد.

ماده 163) تصادم
اگر تصادم ناشی از حوادث غیرمترقب [غیرمترقبه] و یا ناشی از قوه قهریه باشد و یا علل تصادم مورد تردید باشد خسارت دیده حق مطالبه زیان وارده را ندارد ولو ‌آنكه كشتی ها یا یكی از آنها حین تصادم در لنگر باشند.

ماده 164) جبران خسارت
اگر تصادم در نتیجه خطای یكی از كشتیها باشد جبران خسارات بعهده طرفی است كه مرتكب خطا شده است.

ماده 165) تناسب خسارات
الف – اگر دو یا چند كشتی مرتكب خطا شوند مسئولیت هر یك از كشتیها متناسب با اهمیت تقصیری است كه از آن كشتی سرزده است.
معذلك‌ اگر تشخیص اهمیت تقصیر یا شواهد و قرائن ممكن نباشد و یا تقصیر طرفین بنظر یكسان برسد طرفین بنسبت متساوی مسئول خواهند بود.
ب – خسارات وارد بكشتیها – بار آنها – اشیاء و اموال متعلق بكاركنان كشتی و مسافران و اشخاص دیگری كه در كشتی باشند بنسبت مذكور ‌در بند الف این ماده بعهده كشتیهائی است كه تقصیر متوجه آنها است و كشتی نسبت بجبران خسارات اشخاص ثالث بیش از نسبت فوق مسئول ‌نخواهد بود.
ج – كشتیهای مقصر نسبت بخسارات ناشی از فوت و صدمات بدنی در مقابل اشخاص ثالث منفرداً و متضامناً مسئول هستند و باید خسارات ‌وارده را جبران نمایند. اگر مبلغ پرداختی هر یك از مسئولان بیش از مبلغی باشد كه بسهم مسئولیت او تعلق میگیرد نسبت بمبلغ اضافه حق مراجعه ‌بمسئول یا مسئولان دیگر را خواهد داشت.

ماده 166) تصادم بعلت خطای راهنما
حكم مسئولیت های مقرر در مواد پیش در مواردی نیز جاری است كه تصادم بعلت خطای راهنما اتفاق افتد ولو آنكه استفاده از راهنما قانوناً الزامی ‌باشد.

ماده 167) دعاوی مربوط بخسارات
حق مطالبه خسارت ناشی از تصادم منوط باعتراض قبلی یا انجام تشریفات خاصی نیست.
نفس تصادم بین دو یا چند كشتی بتنهایی مثبت تقصیر‌نیست مگر اینكه تقصیر مسبب تصادم اثبات گردد.

ماده 168) طرف دعوی مربوط بخسارات
دعاوی مربوط بجبران خسارات علیه آن كشتی كه موجب تصادم شده است بطرفیت فرمانده و یا مالكین كشتی اقامه خواهد شد
‌فرمانده در صورتی مسئول است كه مرتكب غفلت یا خطائی شده باشد.

ماده 169) اقدام فرمانده یا مالك بنمایندگی خسارت دیدگان
فرمانده یا مالك كشتی مصدوم میتواند بنفع كاركنان و مسافرین و فرستنده بار و سایر اشخاصی كه بر اثر تصادم خسارت دیده‌ اند اقدامات قانونی بعمل آورد. ‌اقدام فرمانده یا مالك كشتی در اینمورد حقوق سایر اشخاص ذینفع را از بین نخواهد برد

ماده 170) مرور زمان
الف – مرور زمان دعاوی مربوط بجبران خسارات مذكور در این فصل دو سال از تاریخ وقوع تصادم میباشد.
ب – كسیكه بموجب بند (ج) ماده 165 بیش از سهم مسئولیت خود خساراتی را پرداخته است تا یكسال از تاریخ پرداخت حق مطالبه مبلغ ‌اضافی را از مسئول متضامن دارد.

ماده 171 [)] وظایف فرمانده
فرماندهان هر یك از كشتیها كه با یكدیگر تصادم نموده‌ اند متقابلا موظف هستند پس از تصادم بدون آنكه خطر شدیدی متوجه كشتی یا كاركنان و یا‌ مسافران آن بشود در مورد كمك بكشتی دیگر و كاركنان و مسافران آن مجاهدت بعمل ‌آورند.
‌همچنین هر یك از آنها باید تا حدود امكان نام كشتی و بندر ثبت و نیز نام بندری را كه ترك كرده و بندر بعدی را باطلاع یكدیگر برسانند.
در صورت‌ عدم رعایت مقررات این ماده از طرف فرمانده مالك مسئول نخواهد بود.

ماده 172 [)] تعمیم مقررات
مقررات این فصل شامل جبران خساراتی نیز خواهد بود كه یك كشتی بر اثر انجام یا عدم انجام عملیات (‌مانور) معین یا عدم رعایت مقررات بكشتی‌ دیگر یا محمولات و اشخاص داخل در هر كشتی وارد میكند ولو اینكه تصادمی بین دو كشتی ایجاد نشده باشد.

فصل یازدهم – كمك و نجات در دریا

ماده 173) كمك و نجات
كمك بكشتیهای دریاپیمائی كه در معرض خطر هستند و نجات آنها و همچنین نجات اشیاء موجود در آنها و كرایه بار و مسافر و نیز خدمات مشابهی ‌كه كشتیهای دریاپیما و كشتیهای مخصوص كشتیرانی در آبهای داخلی نسبت بیكدیگر انجام میدهند بدون توجه بنوع خدمات و محل و وقوع آن ‌تابع مقررات این فصل میباشد.

ماده 174) اجرت كمك و نجات
بهر نوع عمل كمك و نجات كه دارای نتیجه مفید باشد اجرت عادلانه تعلق خواهد گرفت. اگر عمل كمك یا نجات نتیجه مفید نداشته باشد هیچگونه ‌اجرتی بآن تعلق نخواهد گرفت و در هیچ مورد مبلغ پرداختی بیش از ارزش اشیاء نجات یافته نخواهد بود.

ماده 175) عدم استحقاق اجرت
در صورتیكه كشتی مصدوم صریحاً و بطور موجه اشخاصی را از شركت در عملیات نجات منع نماید اشخاص مزبور حق دریافت هیچگونه اجرت را‌ نخواهند داشت.

ماده 176) اجرت یدك‌ كش
یدك‌ كش حق دریافت اجرت برای كمك و یا نجات كشتی و بار آنرا كه یدك میكشد ندارد مگر در موارد انجام خدمات استثنائی كه جزء تعهدات‌ مربوط بقرارداد یدك ‌كشی منظور نشده باشد

ماده 177) كمك كشتیهای متعلق بیك مالك
حق دریافت اجرت كمك و نجات نیز بكشتیهائی كه متعلق بیك مالك باشد تعلق خواهد گرفت.

ماده 178) میزان اجرت
میزان اجرت كمك و نجات بر طبق قراردادی كه بین طرفین منعقد شده است پرداخت میگردد و در صورت نبودن قرارداد بوسیله دادگاه تعیین خواهد ‌شد. این حكم نیز شامل طرز تقسیم اجرت مزبور بین نجات ‌دهندگان و همچنین بین مالك و فرمانده و سایر اشخاصی كه در خدمت كشتیهای نجات‌ دهنده میباشند خواهد بود

ماده 179) امكان تغییر یا فسخ قرارداد و كمك و نجات
هر قرارداد كمك و نجات كه در حین خطر و تحت تأثیر آن منعقد شده و شرائط آن بتشخیص دادگاه غیرعادلانه باشد ممكن است بتقاضای هر یك ‌از طرفین بوسیله دادگاه باطل و یا تغییر داده شود.
‌در كلیه موارد چنانچه ثابت شود رضایت یكی از طرفین قرارداد بر اثر حیله یا خدعه یا اغفال جلب شده است و یا اجرت مذكور در قرارداد ذكر شده به‌ نسبت خدمت انجام یافته فوق ‌العاده زیاد و یا كم است دادگاه میتواند به تقاضای یكی از طرفین قرارداد را تغییر داده و یا بطلان آنرا اعلام نماید

ماده 180) اساس تعیین اجرت
دادگاه با توجه باوضاع و احوال هر مورد و ملاحظات ذیل میزان اجرت را تعیین خواهد نمود
اولا – نتیجه موفقیت حاصله – مساعی و استحقاق كمك ‌كنندگان اهمیت خطریكه متوجه كشتی نجات یافته و مسافران و كاركنان و بار آن و ‌نجات دهندگان و كشتی نجات دهنده گردیده مدتیكه برای عملیات نجات و كمك صرف شده هزینه و خسارات وارده و عواقب مسئولیت و سایر‌ مخاطراتیكه متوجه نجات ‌دهندگان گردیده ارزش وسائل و لوازمیكه برای نجات بكار رفته و بالاخره تغییراتیكه احیاناً در كشتی برای نجات افراد ‌و اموال صورت گرفته است
ثانیاً – میزان ارزش اشیاء نجات یافته
در مورد تقسیم اجرت پیش ‌بینی شده در ماده 178 نیز بهمین ترتیب عمل خواهد شد.
در صورتیكه تقصیر یا خطای نجات ‌دهندگان موجد عملیات نجات یا كمك شده باشد و یا نجات ‌دهندگان مرتكب دزدی یا اخفاء اموال و یا اعمال‌ مزورانه دیگر گردیده باشند دادگاه میتواند نجات‌ دهندگان یا كمك‌ كنندگان را از اجرت محروم نماید و یا اجرت را تقلیل دهد ولی حكم مربوط باین‌ ماده رافع سایر مسئولیت‌ های آنان نخواهد بود

ماده 181) اجرت نجات اشخاص
اشخاصیكه جان آنها نجات یافته است ملزم بپرداخت هیچگونه اجرت نخواهند بود
‌نجات دهندگانیكه در عملیات كمك یا نجات مربوط بیك حادثه خدماتی برای نجات اشخاص انجام داده ‌اند مستحق دریافت سهم متناسبی از اجرت‌ پرداختی بنجات ‌دهندگان كشتی و بار و سایر متعلقات آن هستند.

ماده 182ـ وظیفه امدادرسانی
فرمانده موظف است در حد امكان و در صورتی كه خطری جدی متوجه كشتی و سرنشینان آن نشود، برای ارائه كمكهای ضروری به هر شخصی كه در دریا در خطر و یا در معرض تهدید خطر قرار دارد اقدامات ممكن را انجام دهد.

ماده 183) مرور زمان
مدت مرور زمان دعاوی مربوط باین فصل دو سال است و شروع آن از تاریخ پایان عمل كمك و یا نجات محسوب می ‌شود.

فصل دوازدهم – خسارات دریائی

ماده 184) انواع خسارات دریائی
خسارات دریائی بر دو نوع است: خسارات مشترك و خسارات خاص

ماده 185) خسارات مشترك دریائی
خسارات مشترك دریائی عبارت است از مخارج فوق ‌العاده و خساراتیكه بطور ارادی برای حفظ و سلامت كشتی و مسافر و بار آن بوجود آمده ‌است

ماده 186) خسارات خاص
خسارات دریائیكه در ماده 185 تصریح نشده خسارات خاص است.
‌این خسارات بحساب كشتی و آن قسمت از كالا یا سایر اموال روی كشتی ‌كه خسارت دیده و یا ایجاد هزینه نموده است منظور میگردد.

ماده 187) نحوه تقسیم خسارات مشترك دریائی
موارد خسارات مشترك دریائی و ترتیب تعیین و تسهیم نسبی خسارات و طرز محاسبه آن بموجب قراردادهای خاص و در صورت نبودن قرارداد طبق ‌آئین ‌نامه ‌ای خواهد بود كه بر اساس مقررات و عرف بین ‌المللی تنظیم و تصویب خواهد شد.

فصل سیزدهم – دادگاه دریائی

ماده 188) دادگاه دریائی
وزارت دادگستری مكلف است ظرف 3 ماه از تاریخ تصویب این قانون لایحه قانونی مربوطه به تشكیل دادگاههای دریائی و حدود صلاحیت آنها و‌ طرز رسیدگی به تخلفات و اختلافات و كلیه دعاوی ناشی از اجزای این قانون را تنظیم و پس از تصویب كمیسیون مشترك دادگستری مجلسین بموقع ‌اجرا بگذارد

ماده 189) كارشناسان امور دریائی
كارشناسان امور دریائی از بین كسانیكه دارای مدرك علمی اختصاصی و تجارب كافی باشند و صلاحیت فنی آنها از طرف سازمان بنادر و كشتیرانی ‌گواهی شود انتخاب میگردند.
سازمان اشخاص واجد شرایط را به اداره فنی وزارت دادگستری معرفی میكند و اداره مزبور پس از تشخیص صلاحیت‌ آنها كارت كارشناسی رسمی صادر خواهد نمود.

فصل چهاردهم – مقررات متفرقه

ماده 190 ـ جرائم
در صورت تخلف از مواد (2)، (7)، (14)، (17)، (19) و قسمت اول ماده (20)، (21)، (24)، (25)، (26)، (27)، (46) و (146) دادگاه حسب مورد متخلف را به پرداخت جزای نقدی از پنجاه میلیون (000 /000 /50) ریال تا پانصد میلیون (000 /000 /500) ریال محكوم می نماید و اگر عمل متخلف مشمول قانون جزایی دیگر باشد تعقیب او طبق قانون مزبور صورت می گیرد.

ماده 191) بیمه دریائی
دولت مكلف است طرح قانون بیمه دریائی را تنظیم و بمجلسین تقدیم نماید.

ماده 192) مرجع صدور گواهینامه و اسناد مربوط بكشتی
صدور هرگونه سند و گواهی و پروانه مربوط بكشتی و فرمانده و افسران و كاركنان كشتی و همچنین صدور هرگونه سند و گواهی دیگریكه بمناسبت اجرای این قانون ضرورت داشته باشد در صلاحیت سازمان بنادر و كشتیرانی خواهد بود

ماده 193) آئین ‌نامه ‌های اجرائی
كلیه آئین ‌نامه ‌های اجرائی این قانون از طرف وزارتخانه ‌های مربوطه تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران بموقع اجرا گذارده می ‌شود:

تبصره ـ آیین نامه های اجرایی موضوع مواد الحاقی و اصلاحی ظرف سه ماه از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون به وسیله وزارتخانه های راه و شهرسازی و دادگستری تهیه می شود و به تصویب هیأت وزیران می رسد.

ماده 194) موارد پیش ‌بینی نشده
در مواردیكه در این قانون و یا سایر قوانین مملكتی پیش‌ بینی نشده است ملاك اصول و عرف بین ‌المللی خواهد بود

لایحه قانونی فوق راجع به قانون دریایی ایران مشتمل بر چهارده فصل و یكصد و نود و چهار ماده كه به موجب ماده واحده مصوبه بیستم آذرماه 1342‌ به مجلس شورای ملی تقدیم و به كمیسیون مشترك مجلسین ارجاع شده بود در تاریخ روز یكشنبه 29 شهریورماه 1343 با اصلاحاتی بتصویب‌ كمیسیون مزبور رسید بنا به مدلول ماده واحده مذكور در فوق متن مصوب كمیسیون مشترك مجلسین كه نسخه ‌ای از آن ضمیمه است تا تصویب نهایی‌ مجلسین قابل اجرا می ‌باشد.

رئیس مجلس ‌شورای ملی – مهندس عبدالله ریاضی رئیس مجلس سنا – مهندس شریف امامی