هیئت وزیران در جلسه مورخ 16 /11 /1381 بنا به پیشنهاد شماره 11 /5324 مورخ 17 /5 / 1380 وزارت راه و ترابری و به استناد تبصره (1) ماده (17) اصلاحی قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب 1379 ـ آیین نامه اجرایی تبصره یاد شده را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین نامه اجرایی تبصره (1) ماده (17) اصلاحی قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب 1379
ماده 1
در این آیین نامه، واژه ها و عبارات زیر در مفاهیم مربوط به كار می روند:
الف ـ حریم قانونی راه و راه آهن: محدوده ای از اراضی بستر و حاشیه راه و راه آهن است كه توسط مراجع ذی صلاح و از جمله كمیسیون موضوع ماده (3) تصویبنامه شماره 1672 مورخ 4 /2 /1346 هیئت وزیران تعیین یا افزایش آنها بر اساس جدول و كروكی پیوست به تصویب كمیسیون مذكور رسیده و یا برسد.
ب ـ وجوه: هزینه ای است كه وزارت راه و ترابری برای صدور مجوز ایجاد هرگونه ساختمان، دیواركشی و تأسیسات به عمق یكصد متر از منتهی الیه حریم راه و راه آهن برآورد و به صورت یكجا یا به طور اقساط دریافت می دارد.
ج ـ ترافیك سبك: ترافیك با تردد تا دو هزار وسیله نقلیه در روز
د ـ ترافیك متوسط: ترافیك با تردد از دو هزار تا پنج هزار وسیله نقلیه در روز
هـ ـ ترافیك سنگین: ترافیك با تردد بیش از پنج هزار وسیله نقلیه در روز
و ـ محدوده شهر: محدوده قانونی شهرها است كه توسط مراجع ذی صلاح تعیین شده یا می شود.
ماده 2
صدور مجوز برای ایجاد هرگونه ساختمان و دیواركشی و تأسیسات و نظایر آن به عمق یكصد متر از انتهای حریم راهها و راه آهن های كشور با رعایت موارد زیر مجاز است:
الف ـ صدور هرگونه مجوز برای ایجاد مستحدثات به هر صورت در مجاورت ابنیه فنی راه یا راه آهن نظیر پل (با دهانه 10 متر و بالاتر) تونل، دیوار حائل، دیوار ضامن، گالری بهمن گیر، پاسگاه های پلیس راه، پاركینگ، تقاطع های همسطح و غیرهمسطح و نظایر آنها در فاصله 100 تا 250 متر در طول محور راه حسب مورد قبل و بعد از آنها ممنوع است. ایجاد تأسیسات خدمات زیربنایی حسب مورد با مجوز وزارت راه و ترابری مجاز می باشد.
ب ـ صدور مجوز برای ایجاد مستحدثات در زمین هایی كه دارای كاربری كشاورزی هستند (كلیه زمینهایی كه به موجب قوانین و ضوابط جاری زمین كشاورزی یا باغ شناخته شده و تبدیل آنها منع قانونی دارد) ممنوع است مگر اینكه مالك اراضی، مجوز لازم مبنی بر بلامانع بودن تبدیل اراضی كشاورزی را از مراجع ذی ربط اخذ و ارایه نماید. ایجاد مستحدثاتی مثل خانه باغی، تلمبه خانه، حفر چاه و نظایر آن فقط در چارچوب و حدود مجاز همان مقررات و با اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری بلامانع است.
تبصره ـ محصور كردن اراضی كشاورزی و باغات به ارتفاع حداكثر یك متر با مجوز و طبق مشخصاتی كه وزارت راه و ترابری تعیین می كند بعد از نوار با كاربری تأسیسات زیربنایی بلامانع است.
ج ـ هرگونه ساخت و ساز به استثنای تأسیسات زیربنایی در اراضی واقع در نوار به عرض سی متر برای راهها و راه آهن های كشور و به عرض پانزده متر برای راههای استانهای گیلان، مازندران و گلستان به استثنای آزادراهها و محورهای موجود رشت ـ قزوین، تهران ـ رودهن ـ آمل، رودهن ـ قائمشهر و كرج ـ چالوس از ابتدای محدوده یكصد متری ممنوع خواهد بود.
تبصره 1 ـ در مواردی كه عرض نوار یاد شده برای تأسیسات زیربنایی بر اساس معیارهای فنی و مهندسی كافی نباشد، با هماهنگی وزارت راه و ترابری استفاده بیش از نوار یاد شده بلامانع است.
تبصره 2 ـ برای حفظ حقوق مالكان اراضی واقع در محدوده با كاربری تأسیسات زیربنایی، هرگونه تصرف و استفاده از اراضی مذكور، برای كلیه متقاضیان منوط به رعایت قوانین مربوط از جمله لایحه قانونی نحوه خرید و تملك اراضی و املاك برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دولت مصوب 7 /11 /1358 شورای انقلاب است.
د ـ برای ایجاد مستحدثاتی نظیر شهركهای صنعتی و مسكونی، مجتمع های خدماتی و رفاهی در خارج از محدوده قانونی شهرها مرجع صدور مجوز با رعایت مفاد این آیین نامه، مجوز صادر می نماید.
تبصره 1 ـ واحدهای خدماتی و رفاهی از قبیل جایگاه فروش مواد روغنی و سوختی، تعمیرگاه وسایط نقلیه، هرگونه فروشگاه، هتل و متل و نظایر آنها در قالب مجتمع های خدماتی و رفاهی و در مكانهایی كه وزارت راه و ترابری در چارچوب قانون اجازه واگذاری امتیاز سرقفلی و مشاركت غرف و فروشگاههای پایانه های عمومی بار و مسافر و مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی ـ مصوب 1377 ـ تعیین نموده یا می نماید، مستقر و احداث می شوند.
تبصره 2 ـ ایجاد هرگونه مستحدثات در محدوده یكصد متری بعد از حریم راهها در موارد زیر ممنوع است:
1 ـ در سمت دیگر راههایی كه روستاها در یك سمت آنها قرار گرفته اند.
2 ـ در ضلع خارجی كمربندیها و كنارگذرها.
3 ـ در نقاطی كه محدودیت دید وجود دارد یا ایجاد مستحدثات جدید باعث كاهش زاویه و محدوده دید گردد.
4ـ بین دو باند رفت و برگشت جدا از هم. عبور خط راه آهن شهری و حومه ای از این محدوده با حفظ مسئولیت متقاضی در تأمین كلیه الزامات ساخت و بهره برداری ایمن از تأسیسات مربوط، پس از اخذ مجوز از وزارت راه و شهرسازی با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط مجاز است.
هـ ـ در تهیه طرح جامع، تفصیلی و هادی شهرها یا بازنگری طرحهای موجود، رعایت مفاد این آیین نامه الزامی بوده و هرگونه تغییر در آن تغییر اساسی محسوب می شود.
و ـ احداث مستحدثات در محدوده یكصد متر بعد از حریم راهها و راه آهنهای كشور در محدوده روستاهای دارای طرح هادی مصوب، با رعایت مفاد این آییننامه و اصلاح طرحهای هادی، مجاز میباشد.
و ـ حدود محور راه و یا حریم آن كه از داخل روستا عبور می نماید به شرح زیر تعیین می گردد:
1ـ حریم قانونی راه باید كاملاً حفظ شود.
2 ـ احداث مستحدثات در محدوده یكصد متری بعد از حریم راه عیناً مطابق طرح هادی روستا با رعایت ضوابط و مقررات مربوط انجام میشود.
تبصره ـ در روستاهای فاقد طرح هادی كه محدوده آنها تعیین نشده است، نظر بنیاد مسكن انقلاب اسلامی جهت تعیین محدوده ملاك عمل میباشد.
تبصره 1 ـ در روستاهای فاقد طرح هادی، صدور مجوز در چارچوب این آیین نامه مجاز است.
تبصره 2 ـ در تهیه و بازنگری طرحهای هادی مصوب یا طرحهای جدید، رعایت مفاد این آیین نامه الزامیاست.
ز ـ به منظور تأمین حداكثر ایمنی برای راهها و راه آهن های كشور لازم است، در صدور مجوز به نحوی عمل شود كه بعد از نوار با كاربری تأسیسات زیربنایی با توجه به موقعیت محل و زمین، به ترتیب محوطه یا فضای سبز، پاركینگ و سپس بنا و اعیانی قرار گیرند.
ح ـ نصب نورافكن یا پروژكتور و هرگونه تابلو اعم از تبلیغاتی یا غیر آن به هر كیفیت در محدوده موضوع این آیین نامه، برابر ضوابطی است كه وزارت راه و ترابری تعیین و اعلام می نماید.
ماده 3
كلیه مستحدثاتی كه قبل از تصویب قانون اصلاح قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب 1379در خارج از حریم و در محدوده یكصد متر بعد از حریم راهها و راه آهن های كشور با اخذ مجوز از مراجع ذی ربط در حال احداث می باشند در موارد زیر ملزم به تطبیق وضعیت خود هستند:
الف ـ ممنوعیت ایجاد مستحدثات در نوار با كاربری تأسیسات زیربنایی (در مواردی كه هنوز كار اجرایی شروع نشده است).
ب ـ تجدیدنظر در جانمایی اعیانی برای تأمین بیشترین فاصله اعیانی از نوار با كاربری تأسیسات زیربنایی (در مواردی كه هنوز كار اجرایی شروع نشده است).
ج ـ تأمین دسترسی مناسب.
تبصره ـ مجوزهای صادر شده توسط مراجع ذی ربط كه هنوز كار اجرایی آنها شروع نشده است حداكثر شش ماه پس از تاریخ ابلاغ این آیین نامه معتبر بوده و پس از انقضای مهلت مذكور، دارندگان مجوز مكلف به اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری هستند. در غیر این صورت وزارت مذكور موظف است از هرگونه ساخت و ساز فاقد مجوز جلوگیری نماید.
ماده 4
به وزارت راه و ترابری اجازه داده می شود در قبال صدور مجوز طبق مفاد این آیین نامه نسبت به وصول وجوهی به شرح زیر از كلیه متقاضیان ایجاد مستحدثات اقدام نماید.
وجوه اخذ شده به حساب خزانه واریز و صد درصد آن به منظور ایمن سازی راهها به مصرف می رسد.
الف ـ مبلغ پایه به ازای هر متر طول دیوار حداكثر به ارتفاع یك متر یا حصار یا نظایر آن 750 ریال
ب ـ مبلغ پایه به ازای هر مترمربع عرصه به استثنای اراضی كشاورزی 1000 ریال
ج ـ مبلغ پایه به ازای هر متر مربع اعیان به استثنای مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی، منازل مسكونی روستاییان و تأسیسات كشاورزی نظیر خانه باغی و تلمبه خانه مبلغ 3000 ریال.
تبصره 1 ـ مبالغ پایه پس از اعمال ضرایب حسب مورد طبق جدول زیر محاسبه و عمل می شود:
| نوع راه یا راه آهن | ترافیك | موقعیت اقتصادی | |||||
| فرعی و راه آهن | اصلی و بزرگراه | آزادراه | سبك | متوسط | سنگین | به فاصله 10 كیلومتری مراكز استانها | به فاصله 5 كیلومتری سایر شهرها |
| 1 | 5 /1 | 2 | 1 | 5 /1 | 2 | 2 | 5 /1 |
تبصره 2 ـ احداث كنندگان دیوار به ارتفاع یك متر یا حصار به وسیله فنس، سیم خاردار یا چپر برای محصور كردن اراضی كشاورزی از پرداخت وجه بند (الف) (750 ریال به ازای هر متر طول) معاف هستند.
تبصره 3 ـ مبالغ پایه در فروردین ماه هر سال بر اساس آخرین تغییر شاخص عمومی قیمت ها كه توسط بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می شود، تعدیل می گردد.
تبصره 4 ـ نظر به اهمیت تأمین راه دسترسی در ایمنی راهها، وزارت راه و ترابری می تواند در هنگام صدور مجوز نسبت به اخذ تضمین حسن انجام كار، معادل هزینه احداث راه دسترسی به تشخیص وزارت یاد شده از متقاضی اقدام نماید.
تضمین مذكور پس از اتمام عملیات اجرایی و تأمین راه دسترسی مسترد می شود. وزارت راه و ترابری می تواند چنانچه متقاضی نسبت به انجام تعهد اقدام ننماید از محل تضمین مذكور نسبت به رفع نواقص احتمالی اقدام نماید.
تبصره 5 ـ پس از ابلاغ این آیین نامه، دستورالعملهای قبلی مبنی بر اخذ هرگونه وجه به ازای صدور مجوز احداث ساختمان، دیواركشی و تأسیسات در فاصله یكصد متر از منتهی الیه حریم راهها و راه آهن های كشور، توسط وزارت راه و ترابری لغو می گردد.
ماده 5
وزارت راه و ترابری موظف است در جهت ارتقای كیفیت فضای اطراف راهها از طریق مطالعه، مسائلی نظیر مالكیت اراضی موجود در طرح، وضعیت موجود كاربریها و مستحدثات، مسائل زیست محیطی، میراث فرهنگی، ایجاد منظر مناسب، ویژگیهای توپوگرافی، اجتماعی و اقتصادی ظرفیتهای هر ناحیه، تعیین كاربری مناسب، ضمن برنامه ریزی و ارایه ضوابط لازم نسبت به تهیه «طرح هدایت و ساماندهی فضایی برای هر یك از راههای كشور» اقدام نماید.
ماده 6
راههای روستایی از شمول این آیین نامه مستثنا می باشند.
معاون اول رییس جمهور – محمدرضا عارف
