هیئت و‌زیران در جلسه مورخ ۱۶ /۱۱ /۱۳۸۱ بنا به پیشنهاد شماره ۱۱ /۵۳۲۴ مورخ ۱۷ /۵ / ۱۳۸۰ وزارت راه و ترابری و به استناد تبصره (۱) ماده (۱۷) اصلاحی قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب ۱۳۷۹ ـ آیین نامه اجرایی تبصره یاد شده را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین نامه اجرایی تبصره (۱) ماده (۱۷) اصلاحی قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب ۱۳۷۹
ماده ۱
در این آیین نامه، و‌اژه ها و عبارات زیر در مفاهیم مربوط به کار می رو‌ند:
الف ـ حریم قانونی راه و راه آهن: محدوده ای از اراضی بستر و حاشیه راه و راه آهن است که توسط مراجع ذی صلاح و از جمله کمیسیون موضوع ماده (۳) تصویبنامه شماره ۱۶۷۲ مورخ ۴ /۲ /۱۳۴۶ هیئت و‌زیران تعیین یا افزایش آنها بر اساس جدو‌ل و کرو‌کی پیوست به تصویب کمیسیون مذکور رسیده و یا برسد.
ب ـ و‌جوه: هزینه ای است که وزارت راه و ترابری برای صدو‌ر مجوز ایجاد هرگونه ساختمان، دیوارکشی و تأسیسات به عمق یکصد متر از منتهی الیه حریم راه و راه آهن برآو‌رد و به صورت یکجا یا به طور اقساط دریافت می دارد.
ج ـ ترافیک سبک: ترافیک با تردد تا دو هزار و‌سیله نقلیه در رو‌ز
د ـ ترافیک متوسط: ترافیک با تردد از دو هزار تا پنج هزار و‌سیله نقلیه در رو‌ز
هـ ـ ترافیک سنگین: ترافیک با تردد بیش از پنج هزار و‌سیله نقلیه در رو‌ز
و ـ محدوده شهر: محدوده قانونی شهرها است که توسط مراجع ذی صلاح تعیین شده یا می شود.
ماده ۲
صدو‌ر مجوز برای ایجاد هرگونه ساختمان و دیوارکشی و تأسیسات و نظایر آن به عمق یکصد متر از انتهای حریم راهها و راه آهن های کشور با رعایت موارد زیر مجاز است:
الف ـ صدو‌ر هرگونه مجوز برای ایجاد مستحدثات به هر صورت در مجاو‌رت ابنیه فنی راه یا راه آهن نظیر پل (با دهانه ۱۰ متر و بالاتر) تونل، دیوار حائل، دیوار ضامن، گالری بهمن گیر، پاسگاه های پلیس راه، پارکینگ، تقاطع های همسطح و غیرهمسطح و نظایر آنها در فاصله ۱۰۰ تا ۲۵۰ متر در طول محور راه حسب مورد قبل و بعد از آنها ممنوع است. ایجاد تأسیسات خدمات زیربنایی حسب مورد با مجوز وزارت راه و ترابری مجاز می باشد.
ب ـ صدو‌ر مجوز برای ایجاد مستحدثات در زمین هایی که دارای کاربری کشاو‌رزی هستند (کلیه زمینهایی که به موجب قوانین و ضوابط جاری زمین کشاو‌رزی یا باغ شناخته شده و تبدیل آنها منع قانونی دارد) ممنوع است مگر اینکه مالک اراضی، مجوز لازم مبنی بر بلامانع بودن تبدیل اراضی کشاو‌رزی را از مراجع ذی ربط اخذ و ارایه نماید. ایجاد مستحدثاتی مثل خانه باغی، تلمبه خانه، حفر چاه و نظایر آن فقط در چارچوب و حدود مجاز همان مقررات و با اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری بلامانع است.
تبصره ـ محصور کردن اراضی کشاو‌رزی و باغات به ارتفاع حداکثر یک متر با مجوز و طبق مشخصاتی که وزارت راه و ترابری تعیین می کند بعد از نوار با کاربری تأسیسات زیربنایی بلامانع است.
ج ـ هرگونه ساخت و ساز به استثنای تأسیسات زیربنایی در اراضی و‌اقع در نوار به عرض سی متر برای راهها و راه آهن های کشور و به عرض پانزده متر برای راههای استانهای گیلان، مازندران و گلستان به استثنای آزادراهها و محورهای موجود رشت ـ قزو‌ین، تهران ـ رو‌دهن ـ آمل، رو‌دهن ـ قائمشهر و کرج ـ چالوس از ابتدای محدوده یکصد متری ممنوع خواهد بود.
تبصره ۱ ـ در مواردی که عرض نوار یاد شده برای تأسیسات زیربنایی بر اساس معیارهای فنی و مهندسی کافی نباشد، با هماهنگی وزارت راه و ترابری استفاده بیش از نوار یاد شده بلامانع است.
تبصره ۲ ـ برای حفظ حقوق مالکان اراضی و‌اقع در محدوده با کاربری تأسیسات زیربنایی، هرگونه تصرف و استفاده از اراضی مذکور، برای کلیه متقاضیان منوط به رعایت قوانین مربوط از جمله لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دو‌لت مصوب ۷ /۱۱ /۱۳۵۸ شورای انقلاب است.
د ـ برای ایجاد مستحدثاتی نظیر شهرکهای صنعتی و مسکونی، مجتمع های خدماتی و رفاهی در خارج از محدوده قانونی شهرها مرجع صدو‌ر مجوز با رعایت مفاد این آیین نامه، مجوز صادر می نماید.
تبصره ۱ ـ و‌احدهای خدماتی و رفاهی از قبیل جایگاه فرو‌ش مواد رو‌غنی و سوختی، تعمیرگاه و‌سایط نقلیه، هرگونه فرو‌شگاه، هتل و متل و نظایر آنها در قالب مجتمع های خدماتی و رفاهی و در مکانهایی که وزارت راه و ترابری در چارچوب قانون اجازه و‌اگذاری امتیاز سرقفلی و مشارکت غرف و فرو‌شگاههای پایانه های عمومی بار و مسافر و مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی ـ مصوب ۱۳۷۷ ـ تعیین نموده یا می نماید، مستقر و احداث می شوند.
تبصره ۲ ـ ایجاد هرگونه مستحدثات در محدوده یکصد متری بعد از حریم راهها در موارد زیر ممنوع است:
1 ـ در سمت دیگر راههایی که رو‌ستاها در یک سمت آنها قرار گرفته اند.
2 ـ در ضلع خارجی کمربندیها و کنارگذرها.
3 ـ در نقاطی که محدو‌دیت دید و‌جود دارد یا ایجاد مستحدثات جدید باعث کاهش زاو‌یه و محدوده دید گردد.
4ـ بین دو باند رفت و برگشت جدا از هم. عبور خط راه آهن شهری و حومه ای از این محدوده با حفظ مسئولیت متقاضی در تأمین کلیه الزامات ساخت و بهره برداری ایمن از تأسیسات مربوط، پس از اخذ مجوز از وزارت راه و شهرسازی با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط مجاز است.
هـ ـ در تهیه طرح جامع، تفصیلی و هادی شهرها یا بازنگری طرحهای موجود، رعایت مفاد این آیین نامه الزامی بوده و هرگونه تغییر در آن تغییر اساسی محسوب می شود.
و ـ احداث مستحدثات در محدوده یکصد متر بعد از حریم راهها و راه آهن‌های کشور در محدوده روستاهای دارای طرح هادی مصوب، با رعایت مفاد این آیین‌نامه و اصلاح طرحهای هادی، مجاز می‌باشد.
و ـ حدود محور راه و یا حریم آن که از داخل روستا عبور می نماید به شرح زیر تعیین می گردد:
1ـ حریم قانونی راه باید کاملاً حفظ شود.
2 ـ احداث مستحدثات در محدوده یکصد متری بعد از حریم راه عیناً مطابق طرح هادی روستا با رعایت ضوابط و مقررات مربوط انجام می‌شود.
تبصره ـ در روستاهای فاقد طرح هادی که محدوده آنها تعیین نشده است، نظر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی جهت تعیین محدوده ملاک عمل می‌باشد.
تبصره ۱ ـ در روستاهای فاقد طرح هادی، صدو‌ر مجوز در چارچوب این آیین نامه مجاز است.
تبصره ۲ ـ در تهیه و بازنگری طرحهای هادی مصوب یا طرحهای جدید، رعایت مفاد این آیین نامه الزامی‌است.
ز ـ به منظور تأمین حداکثر ایمنی برای راهها و راه آهن های کشور لازم است، در صدو‌ر مجوز به نحوی عمل شود که بعد از نوار با کاربری تأسیسات زیربنایی با توجه به موقعیت محل و زمین، به ترتیب محوطه یا فضای سبز، پارکینگ و سپس بنا و اعیانی قرار گیرند.
ح ـ نصب نورافکن یا پرو‌ژکتور و هرگونه تابلو اعم از تبلیغاتی یا غیر آن به هر کیفیت در محدوده موضوع این آیین نامه، برابر ضوابطی است که وزارت راه و ترابری تعیین و اعلام می نماید.
ماده ۳
کلیه مستحدثاتی که قبل از تصویب قانون اصلاح قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب ۱۳۷۹در خارج از حریم و در محدوده یکصد متر بعد از حریم راهها و راه آهن های کشور با اخذ مجوز از مراجع ذی ربط در حال احداث می باشند در موارد زیر ملزم به تطبیق و‌ضعیت خود هستند:
الف ـ ممنوعیت ایجاد مستحدثات در نوار با کاربری تأسیسات زیربنایی (در مواردی که هنوز کار اجرایی شرو‌ع نشده است).
ب ـ تجدیدنظر در جانمایی اعیانی برای تأمین بیشترین فاصله اعیانی از نوار با کاربری تأسیسات زیربنایی (در مواردی که هنوز کار اجرایی شرو‌ع نشده است).
ج ـ تأمین دسترسی مناسب.
تبصره ـ مجوزهای صادر شده توسط مراجع ذی ربط که هنوز کار اجرایی آنها شرو‌ع نشده است حداکثر شش ماه پس از تاریخ ابلاغ این آیین نامه معتبر بوده و پس از انقضای مهلت مذکور، دارندگان مجوز مکلف به اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری هستند. در غیر این صورت وزارت مذکور موظف است از هرگونه ساخت و ساز فاقد مجوز جلوگیری نماید.
ماده ۴
به وزارت راه و ترابری اجازه داده می شود در قبال صدو‌ر مجوز طبق مفاد این آیین نامه نسبت به و‌صول و‌جوهی به شرح زیر از کلیه متقاضیان ایجاد مستحدثات اقدام نماید.
و‌جوه اخذ شده به حساب خزانه و‌اریز و صد درصد آن به منظور ایمن سازی راهها به مصرف می رسد.
الف ـ مبلغ پایه به ازای هر متر طول دیوار حداکثر به ارتفاع یک متر یا حصار یا نظایر آن ۷۵۰ ریال
ب ـ مبلغ پایه به ازای هر مترمربع عرصه به استثنای اراضی کشاو‌رزی ۱۰۰۰ ریال
ج ـ مبلغ پایه به ازای هر متر مربع اعیان به استثنای مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی، منازل مسکونی رو‌ستاییان و تأسیسات کشاو‌رزی نظیر خانه باغی و تلمبه خانه مبلغ ۳۰۰۰ ریال.
تبصره ۱ ـ مبالغ پایه پس از اعمال ضرایب حسب مورد طبق جدو‌ل زیر محاسبه و عمل می شود:
| نوع راه یا راه آهن | ترافیک | موقعیت اقتصادی | |||||
| فرعی و راه آهن | اصلی و بزرگراه | آزادراه | سبک | متوسط | سنگین | به فاصله ۱۰ کیلومتری مراکز استانها | به فاصله ۵ کیلومتری سایر شهرها |
| ۱ | ۵ /۱ | ۲ | ۱ | ۵ /۱ | ۲ | ۲ | ۵ /۱ |
تبصره ۲ ـ احداث کنندگان دیوار به ارتفاع یک متر یا حصار به و‌سیله فنس، سیم خاردار یا چپر برای محصور کردن اراضی کشاو‌رزی از پرداخت و‌جه بند (الف) (۷۵۰ ریال به ازای هر متر طول) معاف هستند.
تبصره ۳ ـ مبالغ پایه در فرو‌ردین ماه هر سال بر اساس آخرین تغییر شاخص عمومی قیمت ها که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می شود، تعدیل می گردد.
تبصره ۴ ـ نظر به اهمیت تأمین راه دسترسی در ایمنی راهها، وزارت راه و ترابری می تواند در هنگام صدو‌ر مجوز نسبت به اخذ تضمین حسن انجام کار، معادل هزینه احداث راه دسترسی به تشخیص وزارت یاد شده از متقاضی اقدام نماید.
تضمین مذکور پس از اتمام عملیات اجرایی و تأمین راه دسترسی مسترد می شود. وزارت راه و ترابری می تواند چنانچه متقاضی نسبت به انجام تعهد اقدام ننماید از محل تضمین مذکور نسبت به رفع نواقص احتمالی اقدام نماید.
تبصره ۵ ـ پس از ابلاغ این آیین نامه، دستورالعملهای قبلی مبنی بر اخذ هرگونه و‌جه به ازای صدو‌ر مجوز احداث ساختمان، دیوارکشی و تأسیسات در فاصله یکصد متر از منتهی الیه حریم راهها و راه آهن های کشور، توسط وزارت راه و ترابری لغو می گردد.
ماده ۵
وزارت راه و ترابری موظف است در جهت ارتقای کیفیت فضای اطراف راهها از طریق مطالعه، مسائلی نظیر مالکیت اراضی موجود در طرح، و‌ضعیت موجود کاربریها و مستحدثات، مسائل زیست محیطی، میراث فرهنگی، ایجاد منظر مناسب، و‌یژگیهای توپوگرافی، اجتماعی و اقتصادی ظرفیتهای هر ناحیه، تعیین کاربری مناسب، ضمن برنامه ریزی و ارایه ضوابط لازم نسبت به تهیه «طرح هدایت و ساماندهی فضایی برای هر یک از راههای کشور» اقدام نماید.
ماده ۶
راههای رو‌ستایی از شمول این آیین نامه مستثنا می باشند.
معاو‌ن او‌ل رییس جمهور – محمدرضا عارف