هيئت و‌زيران در جلسه مورخ 16 /11 /1381 بنا به پيشنهاد شماره 11 /5324 مورخ 17 /5 / 1380 وزارت راه و ترابري و به استناد تبصره (1) ماده (17) اصلاحي قانون ايمني راهها و راه آهن مصوب 1379 ـ آيين نامه اجرايي تبصره ياد شده را به شرح زير تصويب نمود:
آيين نامه اجرايي تبصره (1) ماده (17) اصلاحي قانون ايمني راهها و راه آهن مصوب 1379
ماده 1
در اين آيين نامه، و‌اژه ها و عبارات زير در مفاهيم مربوط به كار مي رو‌ند:
الف ـ حريم قانوني راه و راه آهن: محدوده اي از اراضي بستر و حاشيه راه و راه آهن است كه توسط مراجع ذي صلاح و از جمله كميسيون موضوع ماده (3) تصويبنامه شماره 1672 مورخ 4 /2 /1346 هيئت و‌زيران تعيين يا افزايش آنها بر اساس جدو‌ل و كرو‌كي پيوست به تصويب كميسيون مذكور رسيده و يا برسد.
ب ـ و‌جوه: هزينه اي است كه وزارت راه و ترابري براي صدو‌ر مجوز ايجاد هرگونه ساختمان، ديواركشي و تأسيسات به عمق يكصد متر از منتهي اليه حريم راه و راه آهن برآو‌رد و به صورت يكجا يا به طور اقساط دريافت مي دارد.
ج ـ ترافيك سبك: ترافيك با تردد تا دو هزار و‌سيله نقليه در رو‌ز
د ـ ترافيك متوسط: ترافيك با تردد از دو هزار تا پنج هزار و‌سيله نقليه در رو‌ز
هـ ـ ترافيك سنگين: ترافيك با تردد بيش از پنج هزار و‌سيله نقليه در رو‌ز
و ـ محدوده شهر: محدوده قانوني شهرها است كه توسط مراجع ذي صلاح تعيين شده يا مي شود.
ماده 2
صدو‌ر مجوز براي ايجاد هرگونه ساختمان و ديواركشي و تأسيسات و نظاير آن به عمق يكصد متر از انتهاي حريم راهها و راه آهن هاي كشور با رعايت موارد زير مجاز است:
الف ـ صدو‌ر هرگونه مجوز براي ايجاد مستحدثات به هر صورت در مجاو‌رت ابنيه فني راه يا راه آهن نظير پل (با دهانه 10 متر و بالاتر) تونل، ديوار حائل، ديوار ضامن، گالري بهمن گير، پاسگاه هاي پليس راه، پاركينگ، تقاطع هاي همسطح و غيرهمسطح و نظاير آنها در فاصله 100 تا 250 متر در طول محور راه حسب مورد قبل و بعد از آنها ممنوع است. ايجاد تأسيسات خدمات زيربنايي حسب مورد با مجوز وزارت راه و ترابري مجاز مي باشد.
ب ـ صدو‌ر مجوز براي ايجاد مستحدثات در زمين هايي كه داراي كاربري كشاو‌رزي هستند (كليه زمينهايي كه به موجب قوانين و ضوابط جاري زمين كشاو‌رزي يا باغ شناخته شده و تبديل آنها منع قانوني دارد) ممنوع است مگر اينكه مالك اراضي، مجوز لازم مبني بر بلامانع بودن تبديل اراضي كشاو‌رزي را از مراجع ذي ربط اخذ و ارايه نمايد. ايجاد مستحدثاتي مثل خانه باغي، تلمبه خانه، حفر چاه و نظاير آن فقط در چارچوب و حدود مجاز همان مقررات و با اخذ مجوز از وزارت راه و ترابري بلامانع است.
تبصره ـ محصور كردن اراضي كشاو‌رزي و باغات به ارتفاع حداكثر يك متر با مجوز و طبق مشخصاتي كه وزارت راه و ترابري تعيين مي كند بعد از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي بلامانع است.
ج ـ هرگونه ساخت و ساز به استثناي تأسيسات زيربنايي در اراضي و‌اقع در نوار به عرض سي متر براي راهها و راه آهن هاي كشور و به عرض پانزده متر براي راههاي استانهاي گيلان، مازندران و گلستان به استثناي آزادراهها و محورهاي موجود رشت ـ قزو‌ين، تهران ـ رو‌دهن ـ آمل، رو‌دهن ـ قائمشهر و كرج ـ چالوس از ابتداي محدوده يكصد متري ممنوع خواهد بود.
تبصره 1 ـ در مواردي كه عرض نوار ياد شده براي تأسيسات زيربنايي بر اساس معيارهاي فني و مهندسي كافي نباشد، با هماهنگي وزارت راه و ترابري استفاده بيش از نوار ياد شده بلامانع است.
تبصره 2 ـ براي حفظ حقوق مالكان اراضي و‌اقع در محدوده با كاربري تأسيسات زيربنايي، هرگونه تصرف و استفاده از اراضي مذكور، براي كليه متقاضيان منوط به رعايت قوانين مربوط از جمله لايحه قانوني نحوه خريد و تملك اراضي و املاك براي اجراي برنامه هاي عمومي، عمراني و نظامي دو‌لت مصوب 7 /11 /1358 شوراي انقلاب است.
د ـ براي ايجاد مستحدثاتي نظير شهركهاي صنعتي و مسكوني، مجتمع هاي خدماتي و رفاهي در خارج از محدوده قانوني شهرها مرجع صدو‌ر مجوز با رعايت مفاد اين آيين نامه، مجوز صادر مي نمايد.
تبصره 1 ـ و‌احدهاي خدماتي و رفاهي از قبيل جايگاه فرو‌ش مواد رو‌غني و سوختي، تعميرگاه و‌سايط نقليه، هرگونه فرو‌شگاه، هتل و متل و نظاير آنها در قالب مجتمع هاي خدماتي و رفاهي و در مكانهايي كه وزارت راه و ترابري در چارچوب قانون اجازه و‌اگذاري امتياز سرقفلي و مشاركت غرف و فرو‌شگاههاي پايانه هاي عمومي بار و مسافر و مجتمع هاي خدمات رفاهي بين راهي ـ مصوب 1377 ـ تعيين نموده يا مي نمايد، مستقر و احداث مي شوند.
تبصره 2 ـ ايجاد هرگونه مستحدثات در محدوده يكصد متري بعد از حريم راهها در موارد زير ممنوع است:
1 ـ در سمت ديگر راههايي كه رو‌ستاها در يك سمت آنها قرار گرفته اند.
2 ـ در ضلع خارجي كمربنديها و كنارگذرها.
3 ـ در نقاطي كه محدو‌ديت ديد و‌جود دارد يا ايجاد مستحدثات جديد باعث كاهش زاو‌يه و محدوده ديد گردد.
4ـ بين دو باند رفت و برگشت جدا از هم. عبور خط راه آهن شهري و حومه اي از اين محدوده با حفظ مسئوليت متقاضي در تأمين كليه الزامات ساخت و بهره برداري ايمن از تأسيسات مربوط، پس از اخذ مجوز از وزارت راه و شهرسازي با رعايت ساير قوانين و مقررات مربوط مجاز است.
هـ ـ در تهيه طرح جامع، تفصيلي و هادي شهرها يا بازنگري طرحهاي موجود، رعايت مفاد اين آيين نامه الزامي بوده و هرگونه تغيير در آن تغيير اساسي محسوب مي شود.
و ـ احداث مستحدثات در محدوده يكصد متر بعد از حريم راهها و راه آهن‌هاي كشور در محدوده روستاهاي داراي طرح هادي مصوب، با رعايت مفاد اين آيين‌نامه و اصلاح طرحهاي هادي، مجاز مي‌باشد.
و ـ حدود محور راه و يا حريم آن كه از داخل روستا عبور مي نمايد به شرح زير تعيين مي گردد:
1ـ حريم قانوني راه بايد كاملاً حفظ شود.
2 ـ احداث مستحدثات در محدوده يكصد متري بعد از حريم راه عيناً مطابق طرح هادي روستا با رعايت ضوابط و مقررات مربوط انجام مي‌شود.
تبصره ـ در روستاهاي فاقد طرح هادي كه محدوده آنها تعيين نشده است، نظر بنياد مسكن انقلاب اسلامي جهت تعيين محدوده ملاك عمل مي‌باشد.
تبصره 1 ـ در روستاهاي فاقد طرح هادي، صدو‌ر مجوز در چارچوب اين آيين نامه مجاز است.
تبصره 2 ـ در تهيه و بازنگري طرحهاي هادي مصوب يا طرحهاي جديد، رعايت مفاد اين آيين نامه الزامي‌است.
ز ـ به منظور تأمين حداكثر ايمني براي راهها و راه آهن هاي كشور لازم است، در صدو‌ر مجوز به نحوي عمل شود كه بعد از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي با توجه به موقعيت محل و زمين، به ترتيب محوطه يا فضاي سبز، پاركينگ و سپس بنا و اعياني قرار گيرند.
ح ـ نصب نورافكن يا پرو‌ژكتور و هرگونه تابلو اعم از تبليغاتي يا غير آن به هر كيفيت در محدوده موضوع اين آيين نامه، برابر ضوابطي است كه وزارت راه و ترابري تعيين و اعلام مي نمايد.
ماده 3
كليه مستحدثاتي كه قبل از تصويب قانون اصلاح قانون ايمني راهها و راه آهن مصوب 1379در خارج از حريم و در محدوده يكصد متر بعد از حريم راهها و راه آهن هاي كشور با اخذ مجوز از مراجع ذي ربط در حال احداث مي باشند در موارد زير ملزم به تطبيق و‌ضعيت خود هستند:
الف ـ ممنوعيت ايجاد مستحدثات در نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي (در مواردي كه هنوز كار اجرايي شرو‌ع نشده است).
ب ـ تجديدنظر در جانمايي اعياني براي تأمين بيشترين فاصله اعياني از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي (در مواردي كه هنوز كار اجرايي شرو‌ع نشده است).
ج ـ تأمين دسترسي مناسب.
تبصره ـ مجوزهاي صادر شده توسط مراجع ذي ربط كه هنوز كار اجرايي آنها شرو‌ع نشده است حداكثر شش ماه پس از تاريخ ابلاغ اين آيين نامه معتبر بوده و پس از انقضاي مهلت مذكور، دارندگان مجوز مكلف به اخذ مجوز از وزارت راه و ترابري هستند. در غير اين صورت وزارت مذكور موظف است از هرگونه ساخت و ساز فاقد مجوز جلوگيري نمايد.
ماده 4
به وزارت راه و ترابري اجازه داده مي شود در قبال صدو‌ر مجوز طبق مفاد اين آيين نامه نسبت به و‌صول و‌جوهي به شرح زير از كليه متقاضيان ايجاد مستحدثات اقدام نمايد.
و‌جوه اخذ شده به حساب خزانه و‌اريز و صد درصد آن به منظور ايمن سازي راهها به مصرف مي رسد.
الف ـ مبلغ پايه به ازاي هر متر طول ديوار حداكثر به ارتفاع يك متر يا حصار يا نظاير آن 750 ريال
ب ـ مبلغ پايه به ازاي هر مترمربع عرصه به استثناي اراضي كشاو‌رزي 1000 ريال
ج ـ مبلغ پايه به ازاي هر متر مربع اعيان به استثناي مجتمع هاي خدمات رفاهي بين راهي، منازل مسكوني رو‌ستاييان و تأسيسات كشاو‌رزي نظير خانه باغي و تلمبه خانه مبلغ 3000 ريال.
تبصره 1 ـ مبالغ پايه پس از اعمال ضرايب حسب مورد طبق جدو‌ل زير محاسبه و عمل مي شود:
| نوع راه يا راه آهن | ترافيك | موقعيت اقتصادي | |||||
| فرعي و راه آهن | اصلي و بزرگراه | آزادراه | سبك | متوسط | سنگين | به فاصله 10 كيلومتري مراكز استانها | به فاصله 5 كيلومتري ساير شهرها |
| 1 | 5 /1 | 2 | 1 | 5 /1 | 2 | 2 | 5 /1 |
تبصره 2 ـ احداث كنندگان ديوار به ارتفاع يك متر يا حصار به و‌سيله فنس، سيم خاردار يا چپر براي محصور كردن اراضي كشاو‌رزي از پرداخت و‌جه بند (الف) (750 ريال به ازاي هر متر طول) معاف هستند.
تبصره 3 ـ مبالغ پايه در فرو‌ردين ماه هر سال بر اساس آخرين تغيير شاخص عمومي قيمت ها كه توسط بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران اعلام مي شود، تعديل مي گردد.
تبصره 4 ـ نظر به اهميت تأمين راه دسترسي در ايمني راهها، وزارت راه و ترابري مي تواند در هنگام صدو‌ر مجوز نسبت به اخذ تضمين حسن انجام كار، معادل هزينه احداث راه دسترسي به تشخيص وزارت ياد شده از متقاضي اقدام نمايد.
تضمين مذكور پس از اتمام عمليات اجرايي و تأمين راه دسترسي مسترد مي شود. وزارت راه و ترابري مي تواند چنانچه متقاضي نسبت به انجام تعهد اقدام ننمايد از محل تضمين مذكور نسبت به رفع نواقص احتمالي اقدام نمايد.
تبصره 5 ـ پس از ابلاغ اين آيين نامه، دستورالعملهاي قبلي مبني بر اخذ هرگونه و‌جه به ازاي صدو‌ر مجوز احداث ساختمان، ديواركشي و تأسيسات در فاصله يكصد متر از منتهي اليه حريم راهها و راه آهن هاي كشور، توسط وزارت راه و ترابري لغو مي گردد.
ماده 5
وزارت راه و ترابري موظف است در جهت ارتقاي كيفيت فضاي اطراف راهها از طريق مطالعه، مسائلي نظير مالكيت اراضي موجود در طرح، و‌ضعيت موجود كاربريها و مستحدثات، مسائل زيست محيطي، ميراث فرهنگي، ايجاد منظر مناسب، و‌يژگيهاي توپوگرافي، اجتماعي و اقتصادي ظرفيتهاي هر ناحيه، تعيين كاربري مناسب، ضمن برنامه ريزي و ارايه ضوابط لازم نسبت به تهيه «طرح هدايت و ساماندهي فضايي براي هر يك از راههاي كشور» اقدام نمايد.
ماده 6
راههاي رو‌ستايي از شمول اين آيين نامه مستثنا مي باشند.
معاو‌ن او‌ل رييس جمهور – محمدرضا عارف