دستورالعمل معاملات كالا و اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس كالای ایران مصوب 1389,07,05
فصل اول : تعاریف و اصطلاحات
ماده ۱
اصطلاحات و واژههایی كه در این دستورالعمل به كار رفته است دارای معانی زیر میباشد:
1-اتاق پایاپای: واحدی است كه وظیفة تسویه و پایاپای كردن قراردادهای معامله شده در بورس را بر عهده دارد.
2-بورس: شركت بورس كالای ایران (سهامی عام) است.
3-بهترین سفارش خرید: سفارش خرید با بیشترین قیمت است.
4-بهترین سفارش فروش: سفارش فروش با كمترین قیمت است.
5-تقاضا: اعلام آمادگی برای خرید كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا از طریق كارگزار خریدار طبق مقررات بورس است.
6-خطای مجاز۱ تحویل: عبارت است از میزان مجاز تفاوت وزن كالای تحویلی نسبت به كالای معامله شده كه برای هر كالا توسط هیأت پذیرش تعیین و در قالب امیدنامه منتشر میگردد.
7-جلسة رسمی معاملات: دورة زمانی معین كه معاملات كالاها و یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا طبق مقررات این دستورالعمل در آن انجام میشود.
8-حداقل تغییر قیمت سفارش: كمترین مقدار مجاز تغییر قیمتی سفارشهای ثبت شده در سامانة معاملاتی است.
9-حداقل خرید: كمترین مقدار از هر كالاست كه یك كارگزار میتواند در بورس خریداری نماید.
10-حداقل خرید جهت كشف نرخ: مقدار یا درصدی از عرضة هر نماد معاملاتی در بورس است كه طبق مقررات باید معامله گردد تا نرخ كشف شده مورد تأیید بورس قرار گیرد.
11-حداقل عرضه: كمترین مقدار مجاز عرضه در هر نماد معاملاتی طبق مقررات است.
12-حداكثر افزایش عرضه: میزان معینی از حجم كالا است كه عرضهكننده مجاز به افزایش عرضة خود طی جلسة معاملاتی، حداكثر تا آن میزان میباشد.
13-حداكثر خرید: بیشترین مقدار مجاز خرید از هر نماد معاملاتی توسط یك كارگزار و یا یك مشتری طی یك جلسة معاملاتی، حسب مقررات است.
14-حراج: سازوكاری برای دادوستد كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا است كه برپایة انطباق سفارشهای خرید و فروش مشتریان و با در نظرگرفتن اولویتهای مقرر در این دستورالعمل است انجام میشود.
15-سامانة معاملاتی: سیستم رایانهای است كه عملیات مربوط به معاملات از قبیل ورود و ثبت سفارشهای خرید و فروش، تطبیق سفارشها و در نهایت انجام معاملات از طریق آن صورت میگیرد.
16-سفارش: درخواست خرید یا فروش كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالاست كه توسط مشتری به كارگزار ارایه میشود.
17-حوادث غیرمترقبه۲: شرایطی است خارجی، غیرقابل اجتناب و غیرقابل پیشبینی كه در نتیجه وقوع آن متعهد اعم از خریدار و فروشنده قادر به انجام تعهد خود نباشد.
18-رینگ داخلی: جلسه معاملاتی بورس برای معامله كالاهایی میباشد كه مقصد آنها صرفاً بازار داخلی است.
19-رویة تسهیم به نسبت: شیوة تخصیص كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالاست كه مطابق آن كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالای تخصیصیافته به هر سفارش، معادل حجم سفارش ثبت شده تقسیم بر كل سفارشهای ثبت شده، ضربدر كل كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالای قابل عرضه است.
20-عرضه: اعلام آمادگی برای فروش كالا و یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا از طریق كارگزار فروشنده طبق مقررات است.
21-قرارداد: توافقی مبتنی بر خرید و فروش مقدار معینی كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا میان خریدار و فروشنده كه از طریق كارگزاران فروشنده و خریدار در بورس انجام میشود.
22-قرارداد جزء: بخشی از قرارداد است كه بر مبنای تخصیص كارگزار ایجاد میگردد.
23-قیمت پایه: قیمت مشخصی است كه كارگزار فروشنده در درخواست خود برای عرضة هر كالا اعلام مینماید و پس از تأیید بورس در اطلاعیة عرضه قید میگردد.
24-قیمت پیشنهادی: قیمتی است كه توسط كارگزار در جریان حراج وارد سامانه معاملاتی میگردد.
25-قیمت پایانی: قیمتی است كه براساس میانگین موزون قیمت معاملات انجام شده برای هر نماد معاملاتی در پایان هر جلسة رسمی معاملاتی توسط بورس محاسبه و اعلام میگردد.
26-كارگزار: شخص حقوقی است كه پس از اخذ مجوزهای لازم و پذیرش در بورس طبق مقررات، كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا را برای دیگران و به حساب آنها معامله مینماید.
27-كارگزار/ معاملهگر: شخص حقوقی است كه پس از اخذ مجوزهای لازم و پذیرش در بورس طبق مقررات، كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا را برای دیگران و به حساب آنها و یا به نام و حساب خود معامله مینماید.
28-كد تجمیعی: كد معاملاتی است كه برای ورود همزمان سفارشهای خرید هم قیمت چند مشتری توسط كارگزار، در سامانة معاملاتی تعریف میگردد.
29-گواهینامة انجام معامله: سندی است كه درپایان معاملات، پس از تأیید كارگزار خریدار و فروشنده و ناظر معاملات از طریق سامانة معاملاتی به اتاق پایاپای ارسال میگردد.
30-محموله: مقداری از كالاست كه سفارشهای وارده بایستی مضرب صحیحی از آن باشد.
31-محدودة نوسان قیمت پایه: حداكثر مجاز تغییر قیمت پایه یك نماد معاملاتی نسبت به آخرین قیمت كشف شده برای آن است.
32-محدودة نوسان قیمت مجاز: حداكثر تغییرات قیمت سفارشها و معاملات نسبت به قیمت پایه است.
33-مشتری: شخصی است كه متقاضی خرید یا فروش كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس میباشد.
34-معامله: خرید یا فروش كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا كه در بورس پذیرفته شده است.
35-ناظر معاملات: شخص یا اشخاص حقیقی از بین كاركنان بورس میباشند كه توسط مدیرعامل بورس منصوب شده و بخشی از مسئولیتهای مدیرعامل بورس در خصوص نظارت بر حسن انجام معاملات طبق مقررات، رسماً به ایشان تفویض میگردد.
36-نماد معاملاتی: شناسهای است كه توسط بورس برای هر یك از كالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا به صورت منحصر به فرد در سامانه معاملات تعریف میشود. این شناسه میتواند به صورت حرف، عدد یا تركیبی از هر دو باشد.
37-واحد پایة تخصیص: كمترین مقدار جهت تخصیص در هر نماد معاملاتی است كه تخصیصهای كارگزار به مشتریان باید مضرب صحیحی از آن باشد.
فصل دوم : ضوابط عمومی انجام معامله
ماده ۲
كلیة معاملات در بورس باید براساس ضوابط این دستورالعمل و در جلسه رسمی معاملات انجام شود.
تبصره– انجام معاملات در خارج از جلسه رسمی معاملات منحصراً با تصویب هیأت مدیرة سازمان و طبق شرایط تعیین شده توسط آن امكانپذیر است.
ماده ۳
روزهای انجام معامله، ساعات شروع و پایان و تعداد جلسات رسمی معاملات برای كلیه كالاها و اوراق بهادار مبتنی بر كالای پذیرفته شده توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و ابلاغ میگردد.
تبصره– تغییرات در موارد موضوع این ماده، حداقل 3 روز كاری قبل از اعمال باید توسط بورس اطلاعرسانی شود.
ماده ۴
مدیرعامل بورس میتواند ساعات شروع، خاتمه و طول جلسه رسمی معاملات را در صورت بروز اشكالات فنی تغییر دهد. این تغییرات باید به نحو مقتضی اطلاعرسانی شود. بورس باید مستندات مربوط به اشكالات فنی را در سوابق معاملات خود نگهداری نموده و حسب درخواست به سازمان ارائه نماید.
ماده ۵
معاملات بورس باید همواره بر مبنای رقابت و به یكی از روشهای حراج انجام شود. اجرای سفارشها براساس اولویت قیمت و در صورت تساوی قیمتها براساس اولویت زمانی ورود سفارش به سامانه معاملاتی خواهد بود.
تبصره ۱: در معاملات به روش حراج حضوری در صورتی كه كارگزار فروشنده دارای تقاضای خرید با قیمتی برابر تقاضای سایر كارگزاران باشد، اولویت انجام معامله با سایر كارگزاران خواهد بود.
تبصره ۲: هیأت مدیرة بورس میتواند علاوه بر اولویتهای مذكور در این ماده، اولویتهای دیگری را جهت تصویب به هیئت مدیرة سازمان پیشنهاد نماید. اولویتهای مذكور نباید اصول منصفانه و رقابتی بودن معاملات در بورس را نقض نماید. در صورت تصویب سازمان تغییر مذكور حداقل ۳ روز كاری قبل از اعمال باید توسط بورس اطلاعرسانی شود.
ماده ۶
معاملات كالاها و اوراق بهادار مبتنی بر كالا در رینگ داخلی بر مبنای ریال ایران انجام میشود. تغییر واحدپولی معاملات با تصویب هیأت مدیرة بورس و اطلاعرسانی آن قبل از اعمال امكانپذیر میباشد.
ماده ۷
معاملات كالا و اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس، صرفاً از طریق سامانه معاملاتی بورس و توسط كارگزاران پذیرفته شده در بورس انجام میشود.
ماده ۸
بورس باید به تفكیك كالاها و یا اوراق بهادار مبتنی بر كالاهایی كه در بورس عرضه میشود نماد معاملاتی مجزا تعریف نموده و بازار و تابلوی معاملاتی مربوط به هریك را مشخص نماید. معاملات نمادهای معاملاتی صرفاً در بازار و تابلو معین شده قابل انجام است.
تبصره– ضوابط تعریف نماد معاملاتی در بورس به تصویب هیأت مدیرة بورس خواهد رسید.
فصل سوم : انواع قراردادهای قابل معامله در بورس كالا
ماده ۹
انواع قراردادهای قابل معامله در بورس عبارتند از:
1-قرارداد نقدی: قراردادی است كه براساس آن، پرداخت بهای كالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام میشود.
2-قرارداد نسیه: قراردادی است كه براساس آن، كالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت میگردد.
3-قرارداد سلف: قراردادی است كه براساس آن، كالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت میگردد.
4-قرارداد آتی: قراردادی است كه فروشنده براساس آن متعهد میشود در سررسید معین، مقدار معینی از كالای مشخص را به قیمتی كه الان تعیین میكنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد میشود آن كالا را با آن مشخصات خریداری كند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد میشوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد میشوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل كنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یك از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه كنند.
5-قرارداد اختیار خرید: مطابق این قرارداد، خریدار اختیار، با پرداخت مبلغی حق پیدا میكند مقدار معینی كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا به قیمت معین در تاریخ معین از فروشنده اختیار خریداری كند و فروشنده اختیار، متعهد میشود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا را به قیمت مذكور به وی بفروشد.
6-قرارداد اختیار فروش: مطابق این قرارداد، خریدار اختیار، با پرداخت مبلغی حق پیدا میكند مقدار معینی كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا به قیمت معین در تاریخ معین به فروشنده اختیار بفروشد و فروشنده اختیار، متعهد میشود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا را به قیمت مذكور از وی خریداری كند.
تبصره ۱: سایر قراردادهای قابل معامله در بورس كالای ایران به پیشنهاد هیئت مدیرة سازمان به تصویب شورای عالی بورس خواهد رسید.
تبصره ۲: مقررات معاملات بندهای ۴، ۵، ۶ این ماده در دستورالعملهای جداگانهای به تصویب هیئت مدیرة سازمان خواهد رسید.
تبصره ۳: تسویه و پایاپای قراردادهای موضوع این ماده براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای كه به تصویب هیئت مدیرة سازمان خواهد رسید، انجام میشود.
فصل چهارم : اقدامات پیش از عرضه
ماده ۱۰
كلیه قراردادهای قابل معامله در بورس صرفاً براساس كالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر كالای پذیرفته شده تعریف میگردد. انجام معاملات كالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر كالایی كه طبق مقررات پذیرفته نشدهاند، به هیچ وجه مجاز نمیباشد.
ماده ۱۱
جهت عرضه كالاها در بورس، كارگزار عرضهكننده باید فرم سفارش فروش تكمیل شده توسط عرضهكننده را به همراه اطلاعات و مستندات زیر در قالب فرم اطلاعیه عرضه و حداكثر تا ساعت ۱۲ ظهر روز كاری قبل از روز عرضه به بورس ارایه نماید:
1-مشخصات كالای قابل عرضه
2-حجم كالای قابل عرضه
3-حداكثر افزایش عرضه توسط عرضهكننده
4-نوع معامله، در معاملة سلف ذكر سررسید تحویل كالا و در معاملة نسیه ذكر شرایط پرداخت
5-قیمت پایه
6-تاریخ عرضه
7-نام عرضهكننده و تولیدكننده
8-نوع تسویه شامل نقدی یا اعتباری و در صورت تسویه اعتباری تعیین میزان دقیق بخش نقدی و اعتباری و همچنین ذكر اسناد مورد نیاز جهت تسویه
9-زمانبندی و مكان تحویل
10-نوع بستهبندی
11-سایر اطلاعات به درخواست بورس
تبصره– فرمت فرمهای سفارش فروش و اطلاعیه عرضه توسط هیئت مدیرة بورس تصویب میشود.
ماده ۱۲
در صورتی كه مستندات و مدارك موضوع مادة ۱۱ طی مهلت مقرر و به صورت كامل به بورس ارایه گردد، بورس موظف است پس از حصول اطمینان از رعایت مقررات حداكثر تا ساعت ۱۴ همان روز كاری، اطلاعیة عرضه را تأیید و به اتاق پایاپای ارایه نماید. اطلاعیه عرضه در صورت اعلام موافقت اتاق پایاپای، حداكثر تا ساعت ۱۶ روز كاری قبل از عرضه توسط بورس منتشر میشود.
تبصره- در صورت عدم تأیید اطلاعیة عرضه، بورس مراتب را حداكثر تا ساعت ۱۴ همان روز كاری به كارگزار عرضهكننده اعلام میكند.
ماده ۱۳
اطلاعیة عرضة منتشره توسط بورس باید حاوی اطلاعات زیر باشد:
1-بندهای ۱ تا ۱۰ مادة ۱۱ این دستورالعمل كه به تأیید بورس رسیده است.
2-محدودیت نوسان قیمت پایه
3-محدودیت نوسان قیمت مجاز در صورت وجود
4-واحد پایه تخصیص
5-حداقل خرید
6-حداقل خرید جهت كشف نرخ
7-حداقل تغییر قیمت سفارش
8-حداكثر خرید در صورت وجود
تبصره ۱: بورس قبل از شروع هر جلسة معاملاتی ترتیب زمانی عرضههای آن جلسه را اعلام مینماید.
تبصره ۲: سایر اطلاعات عمومی كالا از جمله خطای مجاز تحویل، استاندارد كالا و هزینة انبارداری در قالب امیدنامه منتشر میشود. اطلاعات منتشره در قالب امیدنامه جزء لاینفك اطلاعیه عرضه است.
ماده ۱۴
كلیة وظایف و تعهدات طرفین معامله صرفاً در چارچوب شرایط مندرج در اطلاعیة عرضه و مقررات میباشد و شرایط معامله پس از انتشار اطلاعیه عرضه قابل تغییر نمیباشد.
ماده ۱۵
پس از انتشار اطلاعیة عرضه توسط بورس، فروشنده نمیتواند از عرضة كالا در بورس خودداری نماید، مگر اینكه مراتب و دلایل انصراف خود را قبل از عرضه به بورس اعلام و موافقت بورس را اخذ نماید.
ماده ۱۶
در صورت انتشار آگهی فروش یا اعلام شرایط فروش كالا توسط عرضهكننده به هر نحو، اطلاعات مندرج در آن نباید با اطلاعیة عرضة منتشره توسط بورس مغایرت داشته باشد. در صورت مغایرت، اطلاعیة عرضة منتشره در سایت رسمی بورس مبنای انجام معامله میباشد.
فصل پنجم : مراحل انجام معامله
ماده ۱۷
معاملات در بورس به دو روش حراج حضوری و حراج پیوسته انجام میگیرد.
ماده ۱۸
مراحل انجام معاملات كالا به روش حراج حضوری به شرح زیر میباشد:
1-پیشگشایش: در این مرحله امكان ورود، تغییر یا حذف سفارش برای كارگزار خریدار وجود دارد و كارگزار فروشنده فقط باید عرضة خود را با قیمت پایه و حجم مندرج در اطلاعیه عرضه وارد نماید، لیكن در این مرحله معاملهای انجام نمیشود.
2-مظنهیابی: كلیة سفارشهای فعال در پایان مرحله پیشگشایش به این مرحله منتقل میشود. شرایط این مرحله به شرح زیر میباشد:
۱-۲ امكان ورود و حذف سفارشها وجود ندارد.
۲-۲ امكان افزایش حجم تقاضای خریداران و كاهش حجم عرضه فروشندگان وجود ندارد.
۳-۲ فروشندگان صرفاً در زمان یك سوم ابتدایی دوره، امكان افزایش میزان عرضه را دارند.
۴-۲ فروشندگان میتوانند قیمت خود را حداكثر تا سطح قیمت بهترین سفارش خرید ثبت شده كاهش دهند.
۵-۲ خریداران میتوانند قیمت خود را حداكثر تا سطح قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده افزایش دهند.
۶-۲ كاهش حجم هر سفارش خرید صرفاً قبل از برابری قیمت آن با قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده امكانپذیر است.
۷-۲ چنانچه حجم عرضه بیشتر از مجموع تقاضاهایی باشد كه قیمت فروشنده را پذیرفتهاند، معاملات با قیمت فروشنده و به میزان مجموع تقاضاهای خریدارانی كه قیمت فروشنده را پذیرفتهاند، انجام میشود.
۸-۲ چنانچه در پایان این مرحله هیچ خریداری قیمت فروشنده را نپذیرد امكان تجدید مرحلة مظنهیابی صرفاً برای یكبار دیگر توسط ناظر معاملات وجود دارد.
3-رقابت: در صورتی كه در پایان زمان مظنهیابی مجموع تقاضاهای خریدارانی كه قیمت فروشنده را پذیرفتهاند بیش از كل میزان عرضه باشد، سفارش خریداران مذكور وارد مرحلة رقابت میگردد. شرایط این مرحله به شرح زیر میباشد:
۱-۳ سفارشهای فروشندگان قابل تغییر نمیباشد.
۲-۳ خریداران حق تغییر حجم تقاضای وارده را ندارند.
۳-۳ خریداران صرفاً میتوانند قیمت تقاضای خود را افزایش دهند.
۴-۳ در پایان مرحله رقابت، معاملات براساس اولویتهای موضوع مادة ۵ این دستورالعمل انجام خواهد شد.
۵-۳ در صورتی كه به دلیل وجود محدودیت نوسان قیمت مجاز، حجم تقاضاهایی كه سقف قیمت مجاز را پذیرفتهاند بیش از كل حجم عرضه باشد، عرضه به روش تسهیم به نسبت انجام خواهد شد. پس از تسهیم به نسبت، مقادیر تخصیص یافته به هر یك از كارگزاران نسبت به واحد پایة تخصیص، گرد میشوند.
4-نظارت: این مرحله پس از پایان زمان معاملات، جهت انجام اقدامات ناظر بازار از جمله تأیید معاملات میباشد.
5-عرضة مازاد: در صورتی كه حجم عرضه در پایان مرحلة مظنهیابی از تقاضاهایی كه قیمت عرضهكننده را پذیرفتهاند بیشتر باشد، مازاد عرضه در این مرحله قابل معامله میباشد. خریداران میتوانند با ارایه تقاضای خرید با قیمت معاملات انجام شده در پایان مرحلة مظنهیابی، اقدام به خرید عرضههای مازاد نمایند. مرحلة عرضة مازاد از پایان مرحله نظارت آغاز و حداكثر تا پایان زمانی از روز جاری معاملاتی كه هیئت مدیره بورس تعیین میكند ادامه مییابد.
شرایط معاملات عرضة مازاد به شرح ذیل میباشد:
۱– ۵ در صورتی كه قسمتی از حجم عرضه اعلامی طبق اطلاعیة عرضه یا عرضه افزایش یافته در مرحلة مظنهیانی معامله نگردد، این مازاد در سامانة معاملاتی باقیمانده و تا پایان مرحلة عرضة مازاد قابل معامله میباشد.
۲– ۵ عرضه مازاد با پیشنهاد عرضهكننده و موافقت بورس میتواند تا پایان روز كاری قبل از روز عرضه بعدی نماد معاملاتی یا یك هفته پس از روز عرضه، هر كدام كه كمتر باشد، معامله شود.
۳– ۵ در صورت منتقل شدن عرضة مازاد به روزهای كاری بعد كارگزار عرضهكننده صرفاً تا ۹ صبح روز كاری بعد میتواند عرضه مازاد را از سامانه معاملاتی حذف نماید. در غیر اینصورت عرضه مازاد تا پایان مرحلة عرضة مازاد آن روز معاملاتی قابل معامله خواهد بود.
۴– ۵ در صورتی كه در پایان مرحلة نظارت كارگزار عرضهكننده درخواست افزایش مازاد عرضه را بدهد، افزایش مازاد با تائید بورس امكانپذیر است.
تبصره– طول مدت هر یك از مراحل فوق توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و حداقل 3 روز كاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد. تغییر طول مدت مراحل فوق حین جلسه معاملاتی مجاز نمیباشد.
ماده ۱۹
مراحل انجام معاملات اوراق بهادار مبتنی بر كالا به روش حراج پیوسته به شرح زیر میباشد:
1-پیشگشایش: مرحلة ابتدایی معاملات است كه در آن امكان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد لیكن معاملهای انجام نمیشود.
2-مرحلة گشایش: این مرحله بلافاصله پس از مرحلة پیشگشایش است و در آن، سفارشهای موجود در سامانة معاملات براساس ساز وكار حراج تك قیمتی انجام میشود.
3-مرحلة پیوسته: این مرحلهپس از انجام مرحلة گشایش شروع و در آن به محض تطبیق قیمت سفارشهای وارد شده به سامانة معاملاتی، معامله انجام میشود.
4-مرحلة حراج تك قیمتی پایانی: این مرحله پس از خاتمة مرحلة پیوسته شروع میشود. طی این مرحله امكان ورود، تغییر یا حذف سفارش توسط كارگزاران وجود دارد لیكن معاملهای انجام نمیشود. در پایان این مرحله سفارشهای موجود در سامانة معاملات براساس سازوكار حراج تك قیمتی اجرا میشود.
5-مرحلة معاملات پایانی: مرحله پایانی جلسة معاملاتی است كه طی آن ورود سفارش و انجام معامله صرفاً با قیمت پایانی امكانپذیر است.
تبصره ۱: انجام مراحل یك الی سه فوق در روش حراج پیوسته الزامی است. انجام مراحل چهار و پنج پس از تصویب در هیئت مدیره بورس و اطلاع رسانی آن حداقل سه روز كاری قبل از اعمال، امكان پذیر میباشد.
تبصره ۲: هیأت مدیرة بورس میتواند در روش حراج پیوسته، زمانی را خارج از جلسة معاملات، برای ورود سفارشها تعیین نماید.
تبصره ۳: طول مدت هر یك از مراحل فوق توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و حداقل ۳ روز كاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد. تغییر طول مدت مراحل فوق حین جلسة معاملات مجاز نمیباشد.
ماده ۲۰
سفارشهای وارد شده به سامانة معاملات، حداقل باید حاوی موارد زیر باشد:
1-نماد معاملاتی
2-تعیین خرید یا فروش بودن سفارش
3-اعتبار زمانی سفارش
4-حجم سفارش
5-نوع سفارش و شرایط قیمتی آن
6-كد معاملاتی
تبصره ۱: انواع سفارش به لحاظ شرایط قیمتی و اعتبار زمانی توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و حداقل ۳ روزكاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد.
تبصره ۲: بورس باید از ورود سفارشهایی كه در آن شرایط اطلاعیه عرضه رعایت نشده است، جلوگیری نماید.
فصل ششم : ضوابط معاملات تالار
ماده ۲۱
تالار معاملات زیر نظر ناظر معاملات، براساس مقررات و طبق اختیارات و مسئولیتهای محوله اداره خواهد شد.
ماده ۲۲
در صورتی كه هیأت مدیرة بورس برای یك نماد محدودیت نوسان قیمت مجاز تعریف نماید، كلیة سفارشهای وارده به سامانة معاملاتی برای آن نماد باید در محدودة نوسان قیمت مجاز باشد. محدودة نوسان قیمت مجاز توسط هیأت مدیرة بورس تصویب و تا پایان روز قبل از عرضه اطلاعرسانی میگردد.
ماده ۲۳
در صورتی كه قیمت پایة پیشنهاد شده در اطلاعیة عرضه، خارج از محدودة نوسان قیمت پایه باشد، بورس میتواند از انتشار اطلاعیه عرضه جلوگیری كند.
تبصره– محدودة نوسان قیمت پایه توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و حداقل 3 روزكاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد.
ماده ۲۴
بورس میتواند روش محاسبة قیمت پایة برخی از كالاهای پذیرفته شده را براساس فرمول مشخصی اعلام كند. در این صورت عرضهكننده مكلف به عرضة كالای خود با قیمت پایة محاسبه شده براساس فرمول مذكور میباشد.
تبصره– فرمول تعیین قیمت پایه به پیشنهاد عرضهكننده به تأیید بورس رسیده و حداقل 3 روزكاری قبل از اعمال توسط بورس اطلاعرسانی میگردد.
ماده ۲۵
میزان واحد پایه تخصیص، حداقل خرید، حداقل تغییر قیمت سفارش، حداقل عرضه و حداكثر خرید توسط هیأت مدیرة بورس مصوب میگردد. كارگزاران باید در دریافت، ثبت و تخصیص سفارشها، محدودیتهای فوقالذكر را رعایت نمایند. بورس از ورود سفارشها و یا انجام معاملاتی كه محدودیتهای مذكور را رعایت ننماید، جلوگیری خواهد كرد.
تبصره– اعمال هر گونه محدودیت حجمی یا سهمیهبندی در خرید، فروش و یا تخصیص كالا خارج از موارد موضوع این ماده مجاز نمیباشد.
ماده ۲۶
در صورتی كه سفارشهای تطبیق یافته یك نماد طی یك جلسه معاملاتی كمتر از حداقل خرید جهت كشف نرخ باشد، تطبیق سفارشهای مذكور نمیتواند مورد تأیید بورس قرار گیرد و معاملهای انجام نمیشود.
تبصره– حداقل خرید جهت كشف نرخ توسط هیأت پذیرش تعیین و تا پایان روز قبل از عرضه اطلاعرسانی میگردد.
ماده ۲۷
هرگونه عرضه كالا به صورت یكجا، به لحاظ جلوگیری نمودن از ایجاد انحصار صرفاً با موافقت مدیرعامل بورس و پس از درج در اطلاعیه عرضه امكانپذیر است.
ماده ۲۸
در صورتی كه برای یك نماد معاملاتی حراج حضوری انجام شود و به دلیل عدم وجود تقاضای كافی معاملهای بر روی آن نماد صورت نپذیرد، امكان حراج مجدد نماد تا پایان آن جلسه معاملاتی وجود دارد. در این حالت باید كارگزاران متقاضی خرید، درخواست خودرا قبل از پایان جلسه معاملاتی به بورس اعلام نمایند. درصورت موافقت بورس با عرضة مجدد، عرضهكننده ملزم به عرضه مجدد در همان جلسة معاملاتی میباشد.
ماده ۲۹
كارگزاران میتوانند جهت شركت در رقابت برای خرید از یك كد تجمیعی استفاده نمایند. كد تجمیعی صرفاً براساس سفارشهای ثبت شده مشتریان در سامانه و پس از كنترل مقررات مربوط به ثبت سفارش، استفاده میشود.
تبصره– كارگزاران موظفند پس از قطعی شدن معامله و براساس سفارشهای ثبت شده قبل از معامله، نسبت به تخصیص كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالای خریداری شده برای هر یك از مشتریان، طبق دستورالعمل ثبت سفارش كالا در بورس كالای ایران اقدام نمایند.
ماده ۳۰
مدیرعامل بورس صرفاً در شرایط زیر میتواند تمام یا تعدادی از معاملات را تائید ننماید .
الف) بر اساس تقاضای كارگزار به دلیل وقوع آن دسته از اشتباهاتی كه طبق مقررات مصوب هیئت مدیرة سازمان احصاء میشود.
ب) معاملاتی كه با نوسان غیرعادی قیمت همراه باشد.
ج) خطای معاملاتی متأثر از اشكال سامانه معاملاتی
د) عدم رعایت محدودیتهای حجمی اعلام شده
ه) عدم رعایت مقررات ثبت سفارش
و) سایر موارد طبق قوانین و مقررات
تبصره ۱: بورس باید مراتب عدم تایید معامله را به نحو مقتضی به كارگزار خریدار و كارگزار فروشنده اعلام نماید.
تبصره ۲ : كلیة مدارك ، سوابق و دلایل عدم تایید معاملات طبق این ماده، باید نزد بورس نگهداری و حسب درخواست، به سازمان ارسال گردد.
ماده ۳۱
برای كلیه معاملات قطعی شده توسط بورس گواهینامة انجام معامله صادر و جهت انجام امور تسویه به اتاق پایاپای ارسال میگردد.
فصل هفتم : سایر مقررات
ماده ۳۲
در صورتی كه به دلیل حوادث غیرمترقبه تمام یا بخشی از وظائف یا مسئولیتهای اشخاص ذیربط در معامله طبق این دستورالعمل امكانپذیر نباشد، با حكم مرجع ذیصلاح، از این بابت مسئولیتی متوجه اشخاص مذكور نمیگردد.
ماده ۳۳
نرخهای خدمات و كارمزدهای بورس و نحوة وصول آن در چارچوب سقفهای مصوب هیأت مدیرة سازمان، توسط هیأت مدیرة بورس تصویب و اعمال میگردد.
ماده ۳۴
كلیه مواردی كه مطابق این دستورالعمل باید توسط بورس اعلام، منتشر و یا اطلاعرسانی شود، از طریق سایت رسمی بورس انجام خواهد گرفت.
ماده ۳۵
این دستورالعمل دوماه پس از ابلاغ اجرایی گردیده و آییننامة معاملات بورس فلزات تهران مصوب ۳/ ۶ /۱۳۸۲ شورای بورس فلزات لغو میگردد. در خصوص كلیه معاملاتی كه قبل از لازم الاجرا شدن این دستورالعمل در بورس كالای ایران انجام شده است، ضوابط آییننامة معاملات بورس فلزات تهران مصوب ۳ /۶ /۱۳۸۲ شورای بورس فلزات مجری است.