دستورالعمل معاملات كالا و اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس كالاي ايران مصوب 1389,07,05
فصل اول : تعاريف و اصطلاحات
ماده ۱
اصطلاحات و واژه‌هايي كه در اين دستورالعمل به كار رفته است داراي معاني زير مي‌باشد:
1-اتاق پاياپاي: واحدي است كه وظيفة تسويه و پاياپاي كردن قراردادهاي معامله شده در بورس را بر عهده دارد.
2-بورس: شركت بورس كالاي ايران (سهامي عام) است.
3-بهترين سفارش خريد: سفارش خريد با بيشترين قيمت است.
4-بهترين سفارش فروش: سفارش فروش با كمترين قيمت است.
5-تقاضا: اعلام آمادگي براي خريد كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا از طريق كارگزار خريدار طبق مقررات بورس است.
6-خطاي مجاز۱ تحويل: عبارت است از ميزان مجاز تفاوت وزن كالاي تحويلي نسبت به كالاي معامله شده كه براي هر كالا توسط هيأت پذيرش تعيين و در قالب اميدنامه منتشر مي‌گردد.
7-جلسة رسمي معاملات: دورة زماني معين كه معاملات كالاها و يا اوراق بهادار مبتني بر كالا طبق مقررات اين دستورالعمل در آن انجام مي‌شود.
8-حداقل تغيير قيمت سفارش: كمترين مقدار مجاز تغيير قيمتي سفارش‌هاي ثبت شده در سامانة معاملاتي است.
9-حداقل خريد: كمترين مقدار از هر كالاست كه يك كارگزار مي‌تواند در بورس خريداري نمايد.
10-حداقل خريد جهت كشف نرخ: مقدار يا درصدي از عرضة هر نماد معاملاتي در بورس است كه طبق مقررات بايد معامله گردد تا نرخ كشف شده مورد تأييد بورس قرار گيرد.
11-حداقل عرضه: كمترين مقدار مجاز عرضه در هر نماد معاملاتي طبق مقررات است.
12-حداكثر افزايش عرضه: ميزان معيني از حجم كالا است كه عرضه‌كننده مجاز به افزايش عرضة خود طي جلسة معاملاتي، حداكثر تا آن ميزان مي‌باشد.
13-حداكثر خريد: بيشترين مقدار مجاز خريد از هر نماد معاملاتي توسط يك كارگزار و يا يك مشتري طي يك جلسة معاملاتي، حسب مقررات است.
14-حراج: سازوكاري براي دادوستد كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا است كه برپاية انطباق سفارش‌هاي خريد و فروش مشتريان و با در نظرگرفتن اولويت‌هاي مقرر در اين دستورالعمل است انجام مي‌شود.
15-سامانة معاملاتي: سيستم رايانه‌اي است كه عمليات مربوط به معاملات از قبيل ورود و ثبت سفارش‌هاي خريد و فروش، تطبيق سفارش‌ها و در نهايت انجام معاملات از طريق آن صورت مي‌گيرد.
16-سفارش: درخواست خريد يا فروش كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاست كه توسط مشتري به كارگزار ارايه مي‌شود.
17-حوادث غيرمترقبه۲: شرايطي است خارجي، غيرقابل اجتناب و غيرقابل پيش‌بيني كه در نتيجه وقوع آن متعهد اعم از خريدار و فروشنده قادر به انجام تعهد خود نباشد.
18-رينگ داخلي: جلسه معاملاتي بورس براي معامله كالاهايي مي‌باشد كه مقصد آنها صرفاً بازار داخلي است.
19-روية تسهيم به نسبت: شيوة تخصيص كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاست كه مطابق آن كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاي تخصيص‌يافته به هر سفارش، معادل حجم سفارش ثبت شده تقسيم بر كل سفارش‌هاي ثبت شده، ضربدر كل كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاي قابل عرضه است.
20-عرضه: اعلام آمادگي براي فروش كالا و يا اوراق بهادار مبتني بر كالا از طريق كارگزار فروشنده طبق مقررات است.
21-قرارداد: توافقي مبتني بر خريد و فروش مقدار معيني كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا ميان خريدار و فروشنده كه از طريق كارگزاران فروشنده و خريدار در بورس انجام مي‌شود.
22-قرارداد جزء: بخشي از قرارداد است كه بر مبناي تخصيص كارگزار ايجاد مي‌گردد.
23-قيمت پايه: قيمت مشخصي است كه كارگزار فروشنده در درخواست خود براي عرضة هر كالا اعلام مي‌نمايد و پس از تأييد بورس در اطلاعية عرضه قيد مي‌گردد.
24-قيمت پيشنهادي: قيمتي است كه توسط كارگزار در جريان حراج وارد سامانه معاملاتي مي‌گردد.
25-قيمت پاياني: قيمتي است كه براساس ميانگين موزون قيمت معاملات انجام شده براي هر نماد معاملاتي در پايان هر جلسة رسمي معاملاتي توسط بورس محاسبه و اعلام مي‌گردد.
26-كارگزار: شخص حقوقي است كه پس از اخذ مجوزهاي لازم و پذيرش در بورس طبق مقررات، كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا را براي ديگران و به حساب آنها معامله مي‌نمايد.
27-كارگزار/ معامله‌گر: شخص حقوقي است كه پس از اخذ مجوزهاي لازم و پذيرش در بورس طبق مقررات، كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا را براي ديگران و به حساب آنها و يا به نام و حساب خود معامله مي‌نمايد.
28-كد تجميعي: كد معاملاتي است كه براي ورود همزمان سفارش‌هاي خريد هم قيمت چند مشتري توسط كارگزار، در سامانة معاملاتي تعريف مي‌گردد.
29-گواهينامة انجام معامله: سندي است كه درپايان معاملات، پس از تأييد كارگزار خريدار و فروشنده و ناظر معاملات از طريق سامانة معاملاتي به اتاق پاياپاي ارسال مي‌گردد.
30-محموله: مقداري از كالاست كه سفارش‌هاي وارده بايستي مضرب صحيحي از آن باشد.
31-محدودة نوسان قيمت پايه: حداكثر مجاز تغيير قيمت پايه يك نماد معاملاتي نسبت به آخرين قيمت كشف شده براي آن است.
32-محدودة نوسان قيمت مجاز: حداكثر تغييرات قيمت سفارش‌ها و معاملات نسبت به قيمت پايه است.
33-مشتري: شخصي است كه متقاضي خريد يا فروش كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس مي‌باشد.
34-معامله: خريد يا فروش كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا كه در بورس پذيرفته شده است.
35-ناظر معاملات: شخص يا اشخاص حقيقي از بين كاركنان بورس مي‌باشند كه توسط مديرعامل بورس منصوب شده و بخشي از مسئوليتهاي مديرعامل بورس در خصوص نظارت بر حسن انجام معاملات طبق مقررات، رسماً به ايشان تفويض مي‌گردد.
36-نماد معاملاتي: شناسه‌اي است كه توسط بورس براي هر يك از كالاها يا اوراق بهادار مبتني بر كالا به صورت منحصر به فرد در سامانه معاملات تعريف مي‌شود. اين شناسه مي‌تواند به صورت حرف، عدد يا تركيبي از هر دو باشد.
37-واحد پاية تخصيص: كمترين مقدار جهت تخصيص در هر نماد معاملاتي است كه تخصيص‌هاي كارگزار به مشتريان بايد مضرب صحيحي از آن باشد.
فصل دوم : ضوابط عمومي انجام معامله
ماده ۲
كلية معاملات در بورس بايد براساس ضوابط اين دستورالعمل و در جلسه رسمي معاملات انجام شود.
تبصره– انجام معاملات در خارج از جلسه رسمي معاملات منحصراً با تصويب هيأت مديرة سازمان و طبق شرايط تعيين شده توسط آن امكان‌پذير است.
ماده ۳
روزهاي انجام معامله، ساعات شروع و پايان و تعداد جلسات رسمي معاملات براي كليه كالاها و اوراق بهادار مبتني بر كالاي پذيرفته شده توسط هيأت مديرة بورس تعيين و ابلاغ مي‌گردد.
تبصره– تغييرات در موارد موضوع اين ماده، حداقل 3 روز كاري قبل از اعمال بايد توسط بورس اطلاع‌رساني شود.
ماده ۴
مديرعامل بورس مي‌تواند ساعات شروع، خاتمه و طول جلسه رسمي معاملات را در صورت بروز اشكالات فني تغيير دهد. اين تغييرات بايد به نحو مقتضي اطلاع‌رساني شود. بورس بايد مستندات مربوط به اشكالات فني را در سوابق معاملات خود نگهداري نموده و حسب درخواست به سازمان ارائه نمايد.
ماده ۵
معاملات بورس بايد همواره بر مبناي رقابت و به يكي از روش‌هاي حراج انجام شود. اجراي سفارش‌ها براساس اولويت قيمت و در صورت تساوي قيمت‌ها براساس اولويت زماني ورود سفارش به سامانه معاملاتي خواهد بود.
تبصره ۱: در معاملات به روش حراج حضوري در صورتي كه كارگزار فروشنده داراي تقاضاي خريد با قيمتي برابر تقاضاي ساير كارگزاران باشد، اولويت انجام معامله با ساير كارگزاران خواهد بود.
تبصره ۲: هيأت مديرة بورس مي‌تواند علاوه بر اولويت‌هاي مذكور در اين ماده، اولويت‌هاي ديگري را جهت تصويب به هيئت مديرة سازمان پيشنهاد نمايد. اولويت‌هاي مذكور نبايد اصول منصفانه و رقابتي بودن معاملات در بورس را نقض نمايد. در صورت تصويب سازمان تغيير مذكور حداقل ۳ روز كاري قبل از اعمال بايد توسط بورس اطلاع‌رساني شود.
ماده ۶
معاملات كالاها و اوراق بهادار مبتني بر كالا در رينگ داخلي بر مبناي ريال ايران انجام مي‌شود. تغيير واحدپولي معاملات با تصويب هيأت مديرة بورس و اطلاع‌رساني آن قبل از اعمال امكان‌پذير مي‌باشد.
ماده ۷
معاملات كالا و اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس، صرفاً از طريق سامانه معاملاتي بورس و توسط كارگزاران پذيرفته شده در بورس انجام مي‌شود.
ماده ۸
بورس بايد به تفكيك كالاها و يا اوراق بهادار مبتني بر كالاهايي كه در بورس عرضه مي‌شود نماد معاملاتي مجزا تعريف نموده و بازار و تابلوي معاملاتي مربوط به هريك را مشخص نمايد. معاملات نمادهاي معاملاتي صرفاً در بازار و تابلو معين شده قابل انجام است.
تبصره– ضوابط تعريف نماد معاملاتي در بورس به تصويب هيأت مديرة بورس خواهد رسيد.
فصل سوم : انواع قراردادهاي قابل معامله در بورس كالا
ماده ۹
انواع قراردادهاي قابل معامله در بورس عبارتند از:
1-قرارداد نقدي: قراردادي است كه براساس آن، پرداخت بهاي كالاي مورد معامله و تحويل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسويه و پاياپاي انجام مي‌شود.
2-قرارداد نسيه: قراردادي است كه براساس آن، كالا در هنگام معامله تحويل و بهاي آن در تاريخ سررسيد و براساس دستورالعمل تسويه و پاياپاي پرداخت مي‌گردد.
3-قرارداد سلف: قراردادي است كه براساس آن، كالا با قيمت معين در زماني مشخص در آينده تحويل گرديده و بهاي آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسويه و پاياپاي پرداخت مي‌گردد.
4-قرارداد آتي: قراردادي است كه فروشنده براساس آن متعهد مي‌شود در سررسيد معين، مقدار معيني از كالاي مشخص را به قيمتي كه الان تعيين مي‌كنند بفروشد و در مقابل طرف ديگر قرارداد متعهد مي‌شود آن كالا را با آن مشخصات خريداري كند و براي جلوگيري از امتناع طرفين از انجام قرارداد، طرفين به صورت شرط ضمن عقد متعهد مي‌شوند مبلغي را به عنوان وجه تضمين نزد اتاق پاياپاي بگذارند و متعهد مي‌شوند متناسب با تغييرات قيمت آتي، وجه تضمين را تعديل كنند و اتاق پاياپاي از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغييرات، بخشي از وجه تضمين هر يك از طرفين را به عنوان اباحه تصرف در اختيار ديگري قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسيد با هم تسويه كنند.
5-قرارداد اختيار خريد: مطابق اين قرارداد، خريدار اختيار، با پرداخت مبلغي حق پيدا مي‌كند مقدار معيني كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا به قيمت معين در تاريخ معين از فروشنده اختيار خريداري كند و فروشنده اختيار، متعهد مي‌شود در صورت درخواست خريدار اختيار، آن مقدار كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا را به قيمت مذكور به وي بفروشد.
6-قرارداد اختيار فروش: مطابق اين قرارداد، خريدار اختيار، با پرداخت مبلغي حق پيدا مي‌كند مقدار معيني كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا به قيمت معين در تاريخ معين به فروشنده اختيار بفروشد و فروشنده اختيار، متعهد مي‌شود در صورت درخواست خريدار اختيار، آن مقدار كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا را به قيمت مذكور از وي خريداري كند.
تبصره ۱: ساير قراردادهاي قابل معامله در بورس كالاي ايران به پيشنهاد هيئت مديرة سازمان به تصويب شوراي عالي بورس خواهد رسيد.
تبصره ۲: مقررات معاملات بندهاي ۴، ۵، ۶ اين ماده در دستورالعمل‌هاي جداگانه‌اي به تصويب هيئت مديرة سازمان خواهد رسيد.
تبصره ۳: تسويه و پاياپاي قراردادهاي موضوع اين ماده براساس دستورالعمل تسويه و پاياپاي كه به تصويب هيئت مديرة سازمان خواهد رسيد، انجام مي‌شود.
فصل چهارم : اقدامات پيش از عرضه
ماده ۱۰
كليه قراردادهاي قابل معامله در بورس صرفاً براساس كالاها يا اوراق بهادار مبتني بر كالاي پذيرفته شده تعريف مي‌گردد. انجام معاملات كالاها يا اوراق بهادار مبتني بر كالايي كه طبق مقررات پذيرفته نشده‌اند، به هيچ وجه مجاز نمي‌باشد.
ماده ۱۱
جهت عرضه كالاها در بورس، كارگزار عرضه‌كننده بايد فرم سفارش فروش تكميل شده توسط عرضه‌كننده را به همراه اطلاعات و مستندات زير در قالب فرم اطلاعيه عرضه و حداكثر تا ساعت ۱۲ ظهر روز كاري قبل از روز عرضه به بورس ارايه نمايد:
1-مشخصات كالاي قابل عرضه
2-حجم كالاي قابل عرضه
3-حداكثر افزايش عرضه توسط عرضه‌كننده
4-نوع معامله، در معاملة سلف ذكر سررسيد تحويل كالا و در معاملة نسيه ذكر شرايط پرداخت
5-قيمت پايه
6-تاريخ عرضه
7-نام عرضه‌كننده و توليدكننده
8-نوع تسويه شامل نقدي يا اعتباري و در صورت تسويه اعتباري تعيين ميزان دقيق بخش نقدي و اعتباري و همچنين ذكر اسناد مورد نياز جهت تسويه
9-زمان‌بندي و مكان تحويل
10-نوع بسته‌بندي
11-ساير اطلاعات به درخواست بورس
تبصره– فرمت فرم‌هاي سفارش فروش و اطلاعيه عرضه توسط هيئت مديرة بورس تصويب مي‌شود.
ماده ۱۲
در صورتي كه مستندات و مدارك موضوع مادة ۱۱ طي مهلت مقرر و به صورت كامل به بورس ارايه گردد، بورس موظف است پس از حصول اطمينان از رعايت مقررات حداكثر تا ساعت ۱۴ همان روز كاري، اطلاعية عرضه را تأييد و به اتاق پاياپاي ارايه نمايد. اطلاعيه عرضه در صورت اعلام موافقت اتاق پاياپاي، حداكثر تا ساعت ۱۶ روز كاري قبل از عرضه توسط بورس منتشر مي‌شود.
تبصره- در صورت عدم تأييد اطلاعية عرضه، بورس مراتب را حداكثر تا ساعت ۱۴ همان روز كاري به كارگزار عرضه‌كننده اعلام مي‌كند.
ماده ۱۳
اطلاعية عرضة منتشره توسط بورس بايد حاوي اطلاعات زير باشد:
1-بندهاي ۱ تا ۱۰ مادة ۱۱ اين دستورالعمل كه به تأييد بورس رسيده است.
2-محدوديت نوسان قيمت پايه
3-محدوديت نوسان قيمت مجاز در صورت وجود
4-واحد پايه تخصيص
5-حداقل خريد
6-حداقل خريد جهت كشف نرخ
7-حداقل تغيير قيمت سفارش
8-حداكثر خريد در صورت وجود
تبصره ۱: بورس قبل از شروع هر جلسة معاملاتي ترتيب زماني عرضه‌هاي آن جلسه را اعلام مي‌نمايد.
تبصره ۲: ساير اطلاعات عمومي كالا از جمله خطاي مجاز تحويل، استاندارد كالا و هزينة انبارداري در قالب اميدنامه منتشر مي‌شود. اطلاعات منتشره در قالب اميدنامه جزء لاينفك اطلاعيه عرضه است.
ماده ۱۴
كلية وظايف و تعهدات طرفين معامله صرفاً در چارچوب شرايط مندرج در اطلاعية عرضه و مقررات مي‌باشد و شرايط معامله پس از انتشار اطلاعيه عرضه قابل تغيير نمي‌باشد.
ماده ۱۵
پس از انتشار اطلاعية عرضه توسط بورس، فروشنده نمي‌تواند از عرضة كالا در بورس خودداري نمايد، مگر اينكه مراتب و دلايل انصراف خود را قبل از عرضه به بورس اعلام و موافقت بورس را اخذ نمايد.
ماده ۱۶
در صورت انتشار آگهي فروش يا اعلام شرايط فروش كالا توسط عرضه‌كننده به هر نحو، اطلاعات مندرج در آن نبايد با اطلاعية عرضة منتشره توسط بورس مغايرت داشته باشد. در صورت مغايرت، اطلاعية عرضة منتشره در سايت رسمي بورس مبناي انجام معامله مي‌باشد.
فصل پنجم : مراحل انجام معامله
ماده ۱۷
معاملات در بورس به دو روش حراج حضوري و حراج پيوسته انجام مي‌گيرد.
ماده ۱۸
مراحل انجام معاملات كالا به روش حراج حضوري به شرح زير مي‌باشد:
1-پيش‌گشايش: در اين مرحله امكان ورود، تغيير يا حذف سفارش براي كارگزار خريدار وجود دارد و كارگزار فروشنده فقط بايد عرضة خود را با قيمت پايه و حجم مندرج در اطلاعيه عرضه وارد نمايد، ليكن در اين مرحله معامله‌اي انجام نمي‌شود.
2-مظنه‌يابي: كلية سفارش‌هاي فعال در پايان مرحله پيش‌گشايش به اين مرحله منتقل مي‌شود. شرايط اين مرحله به شرح زير مي‌باشد:
۱-۲ امكان ورود و حذف سفارش‌ها وجود ندارد.
۲-۲ امكان افزايش حجم تقاضاي خريداران و كاهش حجم عرضه فروشندگان وجود ندارد.
۳-۲ فروشندگان صرفاً در زمان يك سوم ابتدايي دوره، امكان افزايش ميزان عرضه را دارند.
۴-۲ فروشندگان مي‌توانند قيمت خود را حداكثر تا سطح قيمت بهترين سفارش خريد ثبت شده كاهش دهند.
۵-۲ خريداران مي‌توانند قيمت خود را حداكثر تا سطح قيمت بهترين سفارش فروش ثبت شده افزايش دهند.
۶-۲ كاهش حجم هر سفارش خريد صرفاً قبل از برابري قيمت آن با قيمت بهترين سفارش فروش ثبت شده امكان‌پذير است.
۷-۲ چنانچه حجم عرضه بيشتر از مجموع تقاضاهايي باشد كه قيمت فروشنده را پذيرفته‌اند، معاملات با قيمت فروشنده و به ميزان مجموع تقاضاهاي خريداراني كه قيمت فروشنده را پذيرفته‌اند، انجام مي‌شود.
۸-۲ چنانچه در پايان اين مرحله هيچ خريداري قيمت فروشنده را نپذيرد امكان تجديد مرحلة مظنه‌يابي صرفاً براي يكبار ديگر توسط ناظر معاملات وجود دارد.
3-رقابت: در صورتي كه در پايان زمان مظنه‌يابي مجموع تقاضاهاي خريداراني كه قيمت فروشنده را پذيرفته‌اند بيش از كل ميزان عرضه باشد، سفارش خريداران مذكور وارد مرحلة رقابت مي‌گردد. شرايط اين مرحله به شرح زير مي‌باشد:
۱-۳ سفارش‌هاي فروشندگان قابل تغيير نمي‌باشد.
۲-۳ خريداران حق تغيير حجم تقاضاي وارده را ندارند.
۳-۳ خريداران صرفاً مي‌توانند قيمت تقاضاي خود را افزايش دهند.
۴-۳ در پايان مرحله رقابت، معاملات براساس اولويت‌هاي موضوع مادة ۵ اين دستورالعمل انجام خواهد شد.
۵-۳ در صورتي كه به دليل وجود محدوديت نوسان قيمت مجاز، حجم تقاضاهايي كه سقف قيمت مجاز را پذيرفته‌اند بيش از كل حجم عرضه باشد، عرضه به روش تسهيم به نسبت انجام خواهد شد. پس از تسهيم به نسبت، مقادير تخصيص يافته به هر يك از كارگزاران نسبت به واحد پاية تخصيص، گرد مي‌شوند.
4-نظارت: اين مرحله پس از پايان زمان معاملات، جهت انجام اقدامات ناظر بازار از جمله تأييد معاملات مي‌باشد.
5-عرضة مازاد: در صورتي كه حجم عرضه در پايان مرحلة مظنه‌يابي از تقاضاهايي كه قيمت عرضه‌كننده را پذيرفته‌اند بيشتر باشد، مازاد عرضه در اين مرحله قابل معامله مي‌باشد. خريداران مي‌توانند با ارايه تقاضاي خريد با قيمت معاملات انجام شده در پايان مرحلة مظنه‌يابي، اقدام به خريد عرضه‌هاي مازاد نمايند. مرحلة عرضة مازاد از پايان مرحله نظارت آغاز و حداكثر تا پايان زماني از روز جاري معاملاتي كه هيئت مديره بورس تعيين مي‌كند ادامه مي‌يابد.
شرايط معاملات عرضة مازاد به شرح ذيل مي‌باشد:
۱– ۵ در صورتي كه قسمتي از حجم عرضه اعلامي طبق اطلاعية عرضه يا عرضه افزايش يافته در مرحلة مظنه‌ياني معامله نگردد، اين مازاد در سامانة معاملاتي باقيمانده و تا پايان مرحلة عرضة مازاد قابل معامله مي‌باشد.
۲– ۵ عرضه مازاد با پيشنهاد عرضه‌كننده و موافقت بورس مي‌تواند تا پايان روز كاري قبل از روز عرضه بعدي نماد معاملاتي يا يك هفته پس از روز عرضه، هر كدام كه كمتر باشد، معامله شود.
۳– ۵ در صورت منتقل شدن عرضة مازاد به روزهاي كاري بعد كارگزار عرضه‌كننده صرفاً تا ۹ صبح روز كاري بعد مي‌تواند عرضه مازاد را از سامانه معاملاتي حذف نمايد. در غير اينصورت عرضه مازاد تا پايان مرحلة عرضة مازاد آن روز معاملاتي قابل معامله خواهد بود.
۴– ۵ در صورتي كه در پايان مرحلة نظارت كارگزار عرضه‌كننده درخواست افزايش مازاد عرضه را بدهد، افزايش مازاد با تائيد بورس امكان‌پذير است.
تبصره– طول مدت هر يك از مراحل فوق توسط هيأت مديرة بورس تعيين و حداقل 3 روز كاري قبل از اعمال اطلاع‌رساني مي‌گردد. تغيير طول مدت مراحل فوق حين جلسه معاملاتي مجاز نمي‌باشد.
ماده ۱۹
مراحل انجام معاملات اوراق بهادار مبتني بر كالا به روش حراج پيوسته به شرح زير مي‌باشد:
1-پيش‌گشايش: مرحلة ابتدايي معاملات است كه در آن امكان ورود، تغيير يا حذف سفارش وجود دارد ليكن معامله‌اي انجام نمي‌شود.
2-مرحلة گشايش: اين مرحله بلافاصله پس از مرحلة پيش‌گشايش است و در آن، سفارش‌هاي موجود در سامانة معاملات براساس ساز وكار حراج تك قيمتي انجام مي‌شود.
3-مرحلة پيوسته: اين مرحله‌پس از انجام مرحلة گشايش شروع و در آن به محض تطبيق قيمت سفارش‌هاي وارد شده به سامانة معاملاتي، معامله انجام مي‌شود.
4-مرحلة حراج تك قيمتي پاياني: اين مرحله پس از خاتمة مرحلة پيوسته شروع مي‌شود. طي اين مرحله امكان ورود، تغيير يا حذف سفارش توسط كارگزاران وجود دارد ليكن معامله‌اي انجام نمي‌شود. در پايان اين مرحله سفارش‌هاي موجود در سامانة معاملات براساس سازوكار حراج تك قيمتي اجرا مي‌شود.
5-مرحلة معاملات پاياني: مرحله پاياني جلسة معاملاتي است كه طي آن ورود سفارش و انجام معامله صرفاً با قيمت پاياني امكان‌پذير است.
تبصره ۱: انجام مراحل يك الي سه فوق در روش حراج پيوسته الزامي است. انجام مراحل چهار و پنج پس از تصويب در هيئت مديره بورس و اطلاع رساني آن حداقل سه روز كاري قبل از اعمال، امكان پذير مي‌باشد.
تبصره ۲: هيأت مديرة بورس مي‌تواند در روش حراج پيوسته، زماني را خارج از جلسة معاملات، براي ورود سفارش‌ها تعيين نمايد.
تبصره ۳: طول مدت هر يك از مراحل فوق توسط هيأت مديرة بورس تعيين و حداقل ۳ روز كاري قبل از اعمال اطلاع‌رساني مي‌گردد. تغيير طول مدت مراحل فوق حين جلسة معاملات مجاز نمي‌باشد.
ماده ۲۰
سفارش‌هاي وارد شده به سامانة معاملات، حداقل بايد حاوي موارد زير باشد:
1-نماد معاملاتي
2-تعيين خريد يا فروش بودن سفارش
3-اعتبار زماني سفارش
4-حجم سفارش
5-نوع سفارش و شرايط قيمتي آن
6-كد معاملاتي
تبصره ۱: انواع سفارش به لحاظ شرايط قيمتي و اعتبار زماني توسط هيأت مديرة بورس تعيين و حداقل ۳ روزكاري قبل از اعمال اطلاع‌رساني مي‌گردد.
تبصره ۲: بورس بايد از ورود سفارش‌هايي كه در آن شرايط اطلاعيه عرضه رعايت نشده است، جلوگيري نمايد.
فصل ششم : ضوابط معاملات تالار
ماده ۲۱
تالار معاملات زير نظر ناظر معاملات، براساس مقررات و طبق اختيارات و مسئوليتهاي محوله اداره خواهد شد.
ماده ۲۲
در صورتي كه هيأت مديرة بورس براي يك نماد محدوديت نوسان قيمت مجاز تعريف نمايد، كلية سفارش‌هاي وارده به سامانة معاملاتي براي آن نماد بايد در محدودة نوسان قيمت مجاز باشد. محدودة نوسان قيمت مجاز توسط هيأت مديرة بورس تصويب و تا پايان روز قبل از عرضه اطلاع‌رساني مي‌گردد.
ماده ۲۳
در صورتي كه قيمت پاية پيشنهاد شده در اطلاعية عرضه، خارج از محدودة نوسان قيمت پايه باشد، بورس مي‌تواند از انتشار اطلاعيه عرضه جلوگيري كند.
تبصره– محدودة نوسان قيمت پايه توسط هيأت مديرة بورس تعيين و حداقل 3 روزكاري قبل از اعمال اطلاع‌رساني مي‌گردد.
ماده ۲۴
بورس مي‌تواند روش محاسبة قيمت پاية برخي از كالاهاي پذيرفته شده را براساس فرمول مشخصي اعلام كند. در اين صورت عرضه‌كننده مكلف به عرضة كالاي خود با قيمت پاية محاسبه شده براساس فرمول مذكور مي‌باشد.
تبصره– فرمول تعيين قيمت پايه به پيشنهاد عرضه‌كننده به تأييد بورس رسيده و حداقل 3 روزكاري قبل از اعمال توسط بورس اطلاع‌رساني مي‌گردد.
ماده ۲۵
ميزان واحد پايه تخصيص، حداقل خريد، حداقل تغيير قيمت سفارش، حداقل عرضه و حداكثر خريد توسط هيأت مديرة بورس مصوب مي‌گردد. كارگزاران بايد در دريافت، ثبت و تخصيص سفارش‌ها، محدوديت‌هاي فوق‌‌الذكر را رعايت نمايند. بورس از ورود سفارش‌ها و يا انجام معاملاتي كه محدوديت‌هاي مذكور را رعايت ننمايد، جلوگيري خواهد كرد.
تبصره– اعمال هر گونه محدوديت حجمي يا سهميه‌بندي در خريد، فروش و يا تخصيص كالا خارج از موارد موضوع اين ماده مجاز نمي‌باشد.
ماده ۲۶
در صورتي كه سفارش‌هاي تطبيق يافته يك نماد طي يك جلسه معاملاتي كمتر از حداقل خريد جهت كشف نرخ باشد، تطبيق سفارش‌هاي مذكور نمي‌تواند مورد تأييد بورس قرار گيرد و معامله‌اي انجام نمي‌شود.
تبصره– حداقل خريد جهت كشف نرخ توسط هيأت پذيرش تعيين و تا پايان روز قبل از عرضه اطلاع‌رساني مي‌گردد.
ماده ۲۷
هرگونه عرضه كالا به صورت يكجا، به لحاظ جلوگيري نمودن از ايجاد انحصار صرفاً با موافقت مديرعامل بورس و پس از درج در اطلاعيه عرضه امكان‌پذير است.
ماده ۲۸
در صورتي كه براي يك نماد معاملاتي حراج حضوري انجام شود و به دليل عدم وجود تقاضاي كافي معامله‌اي بر روي آن نماد صورت نپذيرد، امكان حراج مجدد نماد تا پايان آن جلسه معاملاتي وجود دارد. در اين حالت بايد كارگزاران متقاضي خريد، درخواست خودرا قبل از پايان جلسه معاملاتي به بورس اعلام نمايند. درصورت موافقت بورس با عرضة مجدد، عرضه‌كننده ملزم به عرضه مجدد در همان جلسة معاملاتي مي‌باشد.
ماده ۲۹
كارگزاران مي‌توانند جهت شركت در رقابت براي خريد از يك كد تجميعي استفاده نمايند. كد تجميعي صرفاً براساس سفارش‌هاي ثبت شده مشتريان در سامانه و پس از كنترل مقررات مربوط به ثبت سفارش، استفاده مي‌شود.
تبصره– كارگزاران موظفند پس از قطعي شدن معامله و براساس سفارش‌هاي ثبت شده قبل از معامله، نسبت به تخصيص كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاي خريداري شده براي هر يك از مشتريان، طبق دستورالعمل ثبت سفارش كالا در بورس كالاي ايران اقدام نمايند.
ماده ۳۰
مديرعامل بورس صرفاً در شرايط زير مي‌تواند تمام يا تعدادي از معاملات را تائيد ننمايد .
الف) بر اساس تقاضاي كارگزار به دليل وقوع آن دسته از اشتباهاتي كه طبق مقررات مصوب هيئت مديرة سازمان احصاء مي‌شود.
ب) معاملاتي كه با نوسان غيرعادي قيمت همراه باشد.
ج) خطاي معاملاتي متأثر از اشكال سامانه معاملاتي
د) عدم رعايت محدوديت‌هاي حجمي اعلام شده
ه) عدم رعايت مقررات ثبت سفارش
و) ساير موارد طبق قوانين و مقررات
تبصره ۱: بورس بايد مراتب عدم تاييد معامله را به نحو مقتضي به كارگزار خريدار و كارگزار فروشنده اعلام نمايد.
تبصره ۲ : كلية مدارك ، سوابق و دلايل عدم تاييد معاملات طبق اين ماده، بايد نزد بورس نگهداري و حسب درخواست، به سازمان ارسال گردد.
ماده ۳۱
براي كليه معاملات قطعي شده توسط بورس گواهينامة انجام معامله صادر و جهت انجام امور تسويه به اتاق پاياپاي ارسال مي‌گردد.
فصل هفتم : ساير مقررات
ماده ۳۲
در صورتي كه به دليل حوادث غيرمترقبه تمام يا بخشي از وظائف يا مسئوليتهاي اشخاص ذيربط در معامله طبق اين دستورالعمل امكان‌پذير نباشد، با حكم مرجع ذيصلاح، از اين بابت مسئوليتي متوجه اشخاص مذكور نمي‌گردد.
ماده ۳۳
نرخ‌هاي خدمات و كارمزد‌هاي بورس و نحوة وصول آن در چارچوب سقف‌هاي مصوب هيأت مديرة سازمان، توسط هيأت مديرة بورس تصويب و اعمال مي‌گردد.
ماده ۳۴
كليه مواردي كه مطابق اين دستورالعمل بايد توسط بورس اعلام، منتشر و يا اطلاع‌رساني شود، از طريق سايت رسمي بورس انجام خواهد گرفت.
ماده ۳۵
اين دستورالعمل دو‌ماه پس از ابلاغ اجرايي گرديده و آيين‌نامة معاملات بورس فلزات تهران مصوب ۳/ ۶ /۱۳۸۲ شوراي بورس فلزات لغو مي‌گردد. در خصوص كليه معاملاتي كه قبل از لازم الاجرا شدن اين دستورالعمل در بورس كالاي ايران انجام شده است، ضوابط آيين‌نامة معاملات بورس فلزات تهران مصوب ۳ /۶ /۱۳۸۲ شوراي بورس فلزات مجري است.
