آیین نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و كنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 1386/11/15

وزیران عضو كمیسیون اقتصاد در جلسه مورخ ۱۵ /۱۱ /۱۳۸۶ بنا به پیشنهاد شماره ۷۲۳۶ /۰۲۰ مورخ ۲ /۳ /۱۳۸۶ وزارت جهاد كشاورزی و به استناد ماده (۱۴) قانون ثبت ارقام گیاهی و كنترل و گواهی بذر و نهال ـ مصوب ۱۳۸۲ـ و با رعایت تصویب نامه شماره ۱۶۴۰۸۲ /ت۳۷۳هـ مورخ ۱۰ /۱۰ /۱۳۸۶، آیین نامه اجرایی قانون یاد شده را به شرح زیر تصویب نمودند:

آیین نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و كنترل و گواهی بذر و نهال

بخش اول كلیات

ماده ۱

در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح ذیل به كار می روند:

1قانون: قانون ثبت ارقام گیاهی و كنترل و گواهی بذر و نهال مصوب ۲۹ /۴ /۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی.

2مؤسسه: مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال.

3وزارت: وزارت جهاد كشاورزی.

4هیئت امنا: هیئت امنای سازمان تحقیقات و آموزش كشاورزی موضوع تبصره (۱) ماده (۲) قانون.

5سازمان: سازمان تحقیقات و آموزش كشاورزی.

6استانداردهای ملی: حداقل شاخص های فنی قابل قبول مزرعه، نهالستان، بذر یا نهال در محصولات مختلف كه بر اساس قوانین و مقررات تعیین می شود.

7آزمایشگاه: واحد تعیین كیفیت و سلامت بذر و نهال كه براساس این آیین نامه از مؤسسه مجوزهای لازم را برای فعالیت دریافت می نماید.

8رقم: گروهی از گیاهان كه در پائین ترین رده شناخته شده گیاه شناسی بوده و دارای یكنواختی كافی، پایداری صفات و متمایز از گروه های مشابه دیگر باشند.

9ثبت: تأیید حق مالكیت معنوی و اعطای امتیاز انحصاری بهره برداری اقتصادی به اصلاح كننده رقم.

10به نژادگر: شخص حقیقی یا حقوقی كه رقم گیاهی را برای اولین بار «اصلاح» و یا «كشف و بهبود بخشیده» باشد.

11هسته اولیه: ماده گیاهی عاری از بیماری با منشاء ژنتیكی مشخص كه توسط به نژادگر تولید شده است.

12اصالت ژنتیكی: مشابهت صفات توارثی بذر و نهال تكثیر شده با رقم ثبت شده بر اساس استانداردهای طبقه مورد نظر.

13بذر: نوعی اندام گیاهی كه برای تكثیر استفاده می شود.

14طبقات بذر: طبقات بذر شامل بذر به نژادگر، بذر پایه، بذر سوپرالیت، بذر مادری و بذر گواهی شده.

15بذر به نژادگر: بذر حاصل از رقمی كه به طور مستقیم توسط به نژادگر تولید می شود و منبع اولیه بذر پایه می باشد.

16بذر پایه: از ازدیاد بذر به نژادگر به دست می آید و منبع بذر سوپرالیت محسوب می شود.

17بذر سوپرالیت: بذری كه از تكثیر بذر پایه به دست می آید و منبع بذر مادری می باشد.

18بذر مادری: طبقه ای از بذر كه برای تولید بذر گواهی شده به طور مستقیم استفاده می شود.

19بذر گواهی شده: طبقه ای از بذر كه از بذر مادری و یا لاین های والدین حاصل شده است و دارای كلیه استانداردهای این طبقه باشد.

20مواد رویشی قابل تكثیر: هر نوع اندام گیاهی كه به منظور تولید گیاه جدید با روش های تكثیر غیر جنسی مورد استفاده قرار می گیرد؛ از قبیل ریزوم، پیاز، غده، ریشه، جوانه، پاجوش، قلمه، ساقه و یا شاخه .

21نهال: ماده رویشی قابل تكثیر با منشاء سالم و اصیل.

22واحد تولید بذر: مزرعه ای كه واجد شرایط فنی مورد تأیید مؤسسه برای تولید بذر باشد.

23نهالستان: واحدی كه واجد شرایط فنی مورد تأیید مؤسسه برای تولید نهال باشد.

24تولید كننده: شخص حقیقی یا حقوقی كه مجوز تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر از مؤسسه دریافت نموده باشد.

25گواهی: تأیید مطابقت كیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر با استانداردهای ملی توسط مؤسسه.

26شناسه: اطلاعاتی از قبیل نام و علامت تجاری تولید كننده، شماره مجوز تولید، تاریخ و محل تولید، نام رقم، طبقه، مشخصات كیفی و كمی، شرایط نگهداری، شماره سری ظرف و رمزینه (باركد) كه بر روی نهال، ظرف بذر یا مواد رویشی قابل تكثیر نصب یا حك می شود.

27مجوز تولید: اجازه نامه تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر كه توسط مؤسسه و طبق مقررات این آیین نامه صادر می شود.

28مجوز كنترل و نظارت: اجازه انجام امور نظارت و كنترل بر فرآیند تولید و فرآوری بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر كه توسط مؤسسه به اشخاص حقیقی یا حقوقی ذی صلاح اعطا می شود.

29ظرف: جعبه، بطری، قوطی، بشكه، صندوق، بسته، كیسه، پاكت، لفاف یا هر گونه پوششی كه واجد استانداردهای تعیین شده توسط مؤسسه بوده و مقدار مشخصی از بذر یا مواد رویشی قابل تكثیر در آن قرارداده شده باشد.

30تجزیه بذر: آزمون هایی كه برای تعیین سطح خلوص فیزیكی، رطوبت، درصد جوانه زنی در شرایط كنترل شده ایده آل (قوه نامیه)، قدرت رویش بذر (بنیه) و تعیین میزان آلودگی به آفات و عوامل بیماری زا انجام می گیرد.

31مناطق مناسب: مناطقی كه از نظر اقلیم، خاك، عدم وجود آفات و بیماری ها، ایزوله بودن منطقه و سایر شرایط با توجه به نوع برنامه تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر، مناسب و مورد تأیید مؤسسه باشد. عدم وجود آفات و بیماری های قرنطینه ای بر اساس نظر سازمان حفظ نباتات احراز خواهد شد.

32خلوص ژنتیكی: درصد مطابقت ویژگی های توارثی توده بذری با رقم مورد نظر.

33خلوص فیزیكی: درصد وزنی بذر خالص از گونه مورد نظر كه در نمونه موجود باشد. ۳۴

34ـ بازرسی: نظارت بر مواردی از قبیل تأسیسات و تجهیزات، وسایل، ادوات و دستگاه ها، مواد گیاهی، اراضی و فعالیت های مرتبط با تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر و بررسی گزارش ها، توسط نمایندگان مؤسسه ۳۵.

35 ـ مسؤول فنی: شخص حقیقی كه دارای حداقل مدرك كارشناسی در رشته های مرتبط با بذر و نهال بوده و با اخذ مجوز از مؤسسه مسؤولیت امور فنی و اجرای دقیق ضوابط و دستورالعمل ها و رعایت استانداردهای موضوع این آیین نامه را بر عهده دارد.

بخش دوم شرایط تولید بذر و نهال

ماده ۲

 متقاضیان تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر باید شخصاً واجد شرایط حرفه ای تعیین شده توسط مؤسسه باشند و یا نسبت به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط اقدام نمایند.

ماده ۳ 

 مؤسسه موظف است شرایط متقاضیان تولید بذر، نهال، مواد رویشی قابل تكثیر و واحدهای تولیدی آنان را بر اساس اصول و ضوابط فنی مقرر بررسی نموده و در صورت احراز شرایط نسبت به صدور مجوز تولید اقدام نماید.

ماده ۴

درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تكثیر باید حداكثر ظرف چهل و پنج روز از تاریخ دریافت درخواست توسط مؤسسه بررسی و در صورت احراز صلاحیت، مجوزهای لازم صادر شود. در صورت عدم احراز صلاحیت و رد درخواست، دلایل رد آن باید به صورت كتبی ظرف مدت یادشده به متقاضی اعلام شود.

ماده ۵

تولید كننده بذر یا نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر موظف است شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه را بر روی شناسه درج نماید.

ماده ۶

 مسؤولیت صحت كلیه اطلاعات درج شده بر روی شناسه برعهده تولید كننده می باشد و استفاده از شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه در هر حال رافع مسؤولیت های حقوقی ناشی از عدم رعایت ضوابط و دستورالعمل های اعلامی مؤسسه توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی نبوده و با متخلفان طبق مفاد ماده (۷) قانون و سایر قوانین و مقررات مرتبط رفتار خواهد شد.

ماده ۷

 تولید كننده موظف است كلیه اصول فنی، استانداردها و دستورالعمل های مرتبط با تولید و تكثیر بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر را رعایت نماید.

ماده ۸

 مجوزهای تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تكثیر حسب نوع محصول برای مدت یك تا سه سال زراعی صادر می گردد. مؤسسه موظف است به منظور حصول اطمینان از مطابقت كیفیت و سلامت بذر، نهال و مواد رویشی قابل تكثیر با استانداردهای ملی، به طور مستمر از واحدهای دارای مجوز تولید بازدید نموده و در صورت احراز شرایط، مجوزهای صادرشده را برای مدت مشابه تمدید نماید.

ماده ۹

 تولید كننده موظف است براساس دستورالعمل های مؤسسه، امكان نمونه برداری از تمامی بذر، مواد رویشی قابل تكثیر و نهال تولیدی را برای نماینده مؤسسه فراهم كند.

ماده ۱۰

 مؤسسه موظف است خلوص ژنتیكی و فیزیكی بذر، مواد رویشی قابل تكثیر و نهال تولیدی را با انجام آزمایش های كنترل كیفی تعیین نماید.

ماده ۱۱

 به منظور حصول اطمینان از كیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر تولیدی، مؤسسه حسب مورد از آن ها نمونه برداری نموده و آزمایش های لازم را به عمل می آورد و چنانچه بذر یا نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر تولیدی واجد استانداردهای طبقه مورد نظر باشد، گواهی های لازم را برای نصب و حك شناسه صادر خواهد نمود.

ماده ۱۲

 چنانچه بذر تولیدی، واجد استانداردهای لازم برای طبقه ای كه برای آن مجوز دریافت شده است، نباشد، تولید كننده می تواند با اخذ مجوز از مؤسسه، بذر تولیدی را در طبقه ای پائین تر شناسه زده و عرضه نماید؛ مشروط بر اینكه واجد استانداردهای لازم برای چنین طبقه ای باشد.

ماده ۱۳

 كلیه تولید كنندگان بذر، نهال و مواد رویشی قابل تكثیر موظفند شرایط لازم را جهت انجام بازرسی های ادواری و موردی نمایندگان مؤسسه از واحدهای تولیدی خود و نیز نمونه برداری از بذر، نهال و یا مواد رویشی قابل تكثیر فراهم نمایند.

ماده ۱۴

 در صورتی كه مؤسسه در بازرسی های خود از واحدهای تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر، موارد انحراف از ضوابط و دستورالعمل های موضوع این آیین نامه را مشاهده نماید، می تواند مجوز تولید واحدهای مذكور را معلق و یا لغو نماید.

تبصره در صورت امكان اصلاح موارد انحراف از ضوابط و دستورالعمل ها، مجوز معلق شده قابل اعاده خواهد بود.

ماده ۱۵

ضوابط و روش های مربوط به تعیین خصوصیات كیفیت و سلامت بذر و نهال و اصالت ژنتیكی بذرهای گواهی شده باید مطابق با مقررات پذیرفته شده سازمان های تخصصی بین المللی یا استاندارد ملی از جمله اتحادیه بین المللی تجزیه بذر باشد.

ماده ۱۶

 مسؤولیت رعایت شرایط نگهداری و اصول فنی مرتبط با كشت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر توسط مصرف كننده، صرفاً برعهده وی خواهد بود.

بخش سوم شرایط نظارت و كنترل بذر و نهال

ماده ۱۷

 مؤسسه می تواند تمام یا بخشی از وظایف نظارت و كنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر را براساس قراردادی كه در آن شرایط نظارت و كنترل و مراحل فعالیت های مرتبط با نظارت و كنترل مشخص شده است، به متقاضیان حقیقی یا حقوقی واجد شرایط دارای مجوز نظارت و كنترل واگذار نماید. مؤسسه می تواند براساس تعرفه ای كه به تصویب هیئت امنا می رسد، هزینه های مرتبط با مراحل مختلف اجرای قرارداد نظارت و كنترل را پرداخت نماید.

ماده ۱۸

 متقاضیان امر نظارت و كنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر باید شخصاً واجد شرایط حرفه ای تعیین شده توسط مؤسسه باشند و یا نسبت به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط اقدام نمایند.

ماده ۱۹

 متقاضیان نظارت و كنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر باید برای هر محصول، مجوز جداگانه ای از مؤسسه دریافت نمایند.

ماده ۲۰

درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی نظارت و كنترل بر تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تكثیر باید حداكثر ظرف چهل و پنج روز از تاریخ دریافت درخواست توسط مؤسسه بررسی و در صورت احراز صلاحیت، مجوز لازم صادر شود. در صورت عدم احراز صلاحیت و رد درخواست، دلایل رد آن باید به صورت كتبی ظرف همین مدت به متقاضی اعلام شود.

ماده ۲۱

مجوز نظارت و كنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر برای فعالیت متقاضیان در سطوح ملی، منطقه ای یا استانی صادر می گردد. سطوح مذكور براساس صلاحیت و رتبه تعیین شده برای متقاضی مشخص خواهد شد.

ماده ۲۲

 مدت اعتبار مجوز نظارت و كنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر حسب نوع محصول از یك تا دو سال خواهد بود. در صورتی كه مؤسسه، موارد انحراف از ضوابط و دستورالعملهای موضوع این آیین نامه را مشاهده نماید، می تواند مجوزهای نظارت و كنترل را معلق و یا لغو نماید.

بخش چهارم شناسایی مناطق مناسب تولید بذر و نهال

ماده ۲۳

 مؤسسه موظف است ضمن ارزیابی های فنی و علمی مستمر، مناطق مناسب تولید ارقام مختلف بذر و نهال را با رعایت مقررات قرنطینه شناسایی و معرفی نماید. مجوزهای تولید باید برای اجرا در مناطقی صادر شوند كه قبلاً شناسایی و معرفی شده اند.

ماده ۲۴

 وزارت می تواند به منظور جلوگیری از اختلاط ژنتیكی و آفات و بیماری های گیاهی، كشت نباتات را در هر منطقه از كشور برای مدتی كه ضروری بداند، ممنوع یا محدود سازد. با متخلفانی كه ممنوعیت یا محدودیت مذكور را رعایت ننمایند، مطابق ماده (۷) قانون و نیز ماده (۱۰) قانون حفظ نباتات رفتار خواهد شد.

بخش پنجم تسهیلات و حمایت از بخش خصوصی

ماده ۲۵

 مؤسسه موظف است ساز و كارهای لازم را برای تشویق و حمایت از توسعه فعالیت های بخش غیردولتی در زمینه اصلاح ارقام، تولید، تكثیر، فرآوری، كنترل و نظارت، عرضه و صادرات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر تهیه نموده و برای تصویب به وزارت ارائه نماید.

ماده ۲۶

 وزارت به منظور توسعه فعالیت های بخش غیردولتی در جهت سرمایه گذاری در زمینه اصلاح ارقام، تولید، تكثیر، فرآوری، كنترل و نظارت، توزیع و صادرات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر تسهیلات لازم را به اشخاصی كه واجد صلاحیت های فنی لازم از سوی مؤسسه باشند، ارائه خواهد داد.

بخش ششم صادرات و واردات بذر و نهال

ماده ۲۷

صادركنندگان و واردكنندگان بذر و نهال در مقیاس تجاری موظفند نسبت به اخذ مجوز صادرات یا واردات از وزارت اقدام نمایند. صدور مجوزهای مذكور موكول به اخذ گواهی از مؤسسه است.

ماده ۲۸

 وارد كنندگان بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر موظفند درخواست خود را به انضمام اطلاعات مربوط به نوع بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر و مقدار آن به مؤسسه ارائه دهند تا مؤسسه پس از تطبیق و تشخیص تجاری یا غیر تجاری بودن و تأیید مطابقت كیفیت و سلامت آن با استانداردهای ملی، نسبت به صدور گواهی های مربوط اقدام نماید.

ماده ۲۹

 بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر وارداتی كه با استانداردهای اعلام شده توسط مؤسسه منطبق نباشد، باید براساس نظر مؤسسه مرجوع یا معدوم شوند.

ماده ۳۰

 مؤسسه موظف است برای صدور گواهی های یادشده، نظر بانك های ژن گیاهی مربوط را در خصوص ممنوعیت یا اجازه خروج ذخائر ژنتیكی اخذ نماید.

ماده ۳۱

 صادركننده باید مجوز كتبی را از صاحب امتیاز رقم ثبت شده یا قائم مقام قانونی وی برای صدور بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر مورد نظر اخذ نماید.

ماده ۳۲ 

 در صورت اتخاذ سیاست های خاص در زمینه واردات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر توسط وزارت، مؤسسه می تواند در اجرای وظایف كنترل و نظارت خود نسبت به اخذ تعهد محضری و تضمین مالی از واردكنندگان اقدام نماید.

ماده 33

 واردكنندگان موظفند از فروشندگان خارجی تعهدات لازم را در زمینه اصالت ژنتیكی بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر اخذ نمایند تا در صورت عدم تطبیق، امكان جبران خسارات وارد شده توسط فروشندگان یاد شده وجود داشته باشد.

بخش هفتم سایر مقررات

ماده ۳۴

 مؤسسه موظف است تعرفه های موضوع بند (ج) ماده (۶) قانون را پیشنهاد و جهت تصویب به هیئت امنا ارائه نماید.

ماده ۳۵

 مؤسسه می تواند تخصیص بخشی از درآمدهای اختصاصی خود را به منظور دستیابی به فناوری های جدید، بهره برداری از توانمندی های علمی موجود در عرصه ملی و بین المللی و آموزش ، برای درج در بودجه سالانه، به هیئت امنا پیشنهاد نماید.

ماده ۳۶

 مؤسسه باید سالانه فهرستی از ارقام تأیید شده را در نشریه مؤسسه و روزنامه رسمی كشور منتشر نماید.

ماده ۳۷

 پایگاه اطلاعاتی حاوی دستورالعمل ها، ضوابط، استانداردها، مشخصات تولید كنندگان و واردكنندگان بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر، گواهی های صادرشده و سایر مسائل مرتبط با این قانون توسط مؤسسه ایجاد و اطلاعات جمع آوری شده به روز نگهداری و منتشر خواهد شد.

ماده ۳۸

 دستورالعمل ها و ضوابط فنی مورد نیاز این آیین نامه توسط مؤسسه تهیه و ابلاغ می شود. دستورالعمل ها و ضوابط مذكور، فهرست مناطق مناسب تولید و نیز استانداردهای كیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تكثیر در نشریه مؤسسه منتشر و از طریق پایگاه اطلاع رسانی به اطلاع عموم خواهد رسید.

ماده ۳۹

 مؤسسه موظف است گزارش سالانه عملكرد موضوع ماده (۱۳) قانون را به وزارت ارائه نماید.

این تصویب نامه در تاریخ ۷ /۱۲ /۱۳۸۶ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.

معاون اول رئیس جمهور- پرویز داودی