قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان مصوب ۱۳۸۸

قانون حمایت از حقوق مصرف كنندگان

فصل اول – تعاریف

ماده ۱ – تعاریف

– 1- مصرف كننده: هر شخص حقیقی یا حقوقی است كه كالا یا خدمتی را خریداری می كند.

-1- عرضه كنندگان كالا و خدمات: به كلیه تولیدكنندگان، واردكنندگان، توزیع كنندگان، فروشندگان كالا و ارائه كنندگان خدمات اعم از فنی و حرفه ای و همچنین كلیه دستگاهها، مؤسسات و شركتهایی كه شمول قانون بر آنها مستلزم ذكر یا تصریح نام است و به طور مستقیم یا غیرمستقیم و به صورت كلی یا جزئی كالا یا خدمت به مصرف كننده ارائه می نمایند اطلاق می شود.

– 1- ضمانتنامه كالا یا خدمات : سندی است كه تولیدكننده، واردكننده، عرضه كننده یا تعمیركننده هر دستگاه فنی به خریدار یا سفارش دهنده كالا و خدمات می دهد تا چنانچه ظرف مدت معین عیب یا نقص فنی در كالای فروخته شده یا خدماتی كه انجام گردیده مشاهده شود، نسبت به رفع عیب، یا تعویض قطعه یا قطعات معیوب و یا دستگاه بدون أخذ وجه و یا پرداخت خسارات وارده اقدام كند.

– 1- عیب: منظور از عیب در این قانون زیاده، نقیصه یا تغییر حالتی است كه موجب كاهش ارزش اقتصادی كالا یا خدمات گردد.

– 1- تبانی: هرگونه سازش و مواضعه بین عرضه كنندگان كالا و خدمات به منظور افزایش قیمت یا كاهش كیفیت یا محدود نمودن تولید یا عرضه كالا و خدمات یا تحمیل شرایط غیرعادلانه بر اساس عرف در معاملات.

– 1- صورتحساب فروش: سندی است كه در آن مشخصات كالا یا خدمات انجام گرفته با ذكر قیمت، تاریخ و میزان مورد معامله درج شود.

تبصره در خصوص آن دسته از خدماتی كه ارائه آنها عرفاً با بلیط یا قبض صورت می گیرد . بلیط یا قبض حكم صورتحساب را دارد و در آن، علاوه بر اطلاعات مصرف و مشخصات كیفی و كمی، نحوه محاسبه قیمت باید به صورت شفاف و ساده درج گردد.

فصل دوم وظایف عرضه كنندگان كالا و خدمات در قبال حقوق مصرف كنندگان

ماده ۲ 

 كلیه عرضه كنندگان كالا و خدمات، منفرداً یا مشتركاً مسؤول صحت و سلامت كالا و خدمات عرضه شده مطابق با ضوابط و شرایط مندرج در قوانین و یا مندرجات قرارداد مربوطه یا عرف در معاملات هستند اگر موضوع معامله كلی باشد درصورت وجود عیب یا عدم انطباق كالا با شرایط تعیین شده، مشتری حق دارد صرفاً عوض سالم را مطالبه كند و فروشنده باید آن را تأمین كند و اگر موضوع معامله جزئی (عین معین) باشد مشتری می تواند معامله را فسخ كند یا ارش كالای معیوب و سالم را مطالبه كند و فروشنده موظف است پرداخت كند. درصورت فسخ معامله از سوی مشتری پرداخت خسارت از سوی عرضه كننده منتفی است.

تبصره چنانچه خسارات وارده ناشی از عیب یا عدم كیفیت باشد و عرضه كنندگان به آن آگاهی داشته باشند، علاوه بر جبران خسارت به مجازات مقرر در این قانون محكوم خواهند شد.
چنانچه اقدام آنان واجد عناوین مجرمانه دیگر باشد، مشمول همان قانون خواهند بود.

ماده ۳ 

عرضه كنندگان كالا و خدمات و تولیدكنندگان مكلفند:

– 3- ضمانت نامه ای را كه دربردارنده مدت و نوع ضمانت است همراه با صورتحساب فروش كه در آن قیمت كالا یا اجرت خدمات و تاریخ عرضه درج شده باشد به مصرف كنندگان ارائه نمایند.

– 3- اطلاعات لازم شامل : نوع، كیفیت، كمیت، آگاهی های مقدم بر مصرف، تاریخ تولید و انقضای مصرف را در اختیار مصرف كنندگان قرار دهند.

– 3- نمونه كالای موجود در انبار را جهت فروش در معرض دید مصرف كنندگان قرار دهند و چنانچه امكان نمایش آنها در فروشگاه وجود ندارد باید مشخصات كامل كالا را به اطلاع مصرف كنندگان برسانند.

تبصره ۱ فروش اجباری یك یا چند نوع كالا یا خدمت به همراه كالا یا خدمت دیگر ممنوع می باشد.

تبصره 2 داشتن نشان استاندارد در مورد كالا و خدمات مشمول استاندارد اجباری، الزامی است.

تبصره 3 (اصلاحی 08ˏ04ˏ1390)فهرست انواع كالا و خدمات، نوع اطلاعات، نحوه اعلام آن، سقف ارزش كالا و خدماتی كه نیاز به صدور ضمانتنامه و صورتحساب دارد ظرف مدت چهار ماه توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و با همكاری وزارتخانه ها، دستگاهها و مؤسسات ذی ربط تعیین و اعلام می شود

تبصره 4 (اصلاحی 08ˏ04ˏ1390)وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است فهرست مربوط به اقلام دارویی و تجهیزات پزشكی واحدهای خدمات پزشكی اعم از تشخیصی و درمانی را با همكاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی تهیه و اعلام نماید

ماده ۴ 

كلیه عرضه كنندگان اعم از تولیدكنندگان و واردكنندگان كالاهای سرمایه ای از جمله خودرو (سنگین یا سبك )، ماشین آلات صنعتی، كشاورزی، راهسازی، لوازم خانگی، مصنوعات الكتریكی و الكترونیكی، صوتی، تصویری و وسایل ارتباطی مكلف به داشتن نمایندگی رسمی و تعمیرگاه مجاز، تأمین قطعات یدكی و ارائه سرویس و خدمات بعد از فروش می باشند.

ماده ۵ 

كلیه عرضه كنندگان كالا و خدمات مكلفند با الصاق برچسب روی كالا، یا نصب تابلو در محل كسب یا حرفه، قیمت واحد كالا یا دستمزد خدمت را به طور روشن و مكتوب به گونه ای كه برای همگان قابل رؤیت باشد، اعلام نمایند.

ماده ۶ 

 كلیه دستگاههای دولتی و عمومی، سازمانها، شركتها، بانك ها، نهادها، شهرداری ها و همچنین دستگاه هایی كه شمول قانون بر آنها مستلزم ذكر یا تصریح نام است ملزم می باشند در ابتدا كلیه اطلاعات لازم در خصوص انجام كار و ارائه خدمت را در اختیار مراجعان قرار دهند.

تبصره آیین نامه اجرائی این ماده توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور با همكاری دستگاههای ذی ربط حداكثر ظرف مدت شش ماه تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

ماده ۷ 

 تبلیغات خلاف واقع و ارائه اطلاعات نادرست كه موجب فریب یا اشتباه مصرف كننده از جمله از طریق وسایل ارتباط جمعی، رسانه های گروهی و برگه های تبلیغاتی شود، ممنوع می باشد.

تبصره (اصلاحی 08ˏ04ˏ1390)آیین نامه اجرائی این ماده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت با همكاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حداكثر ظرف مدت شش ماه تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

ماده ۸ 

 هرگونه تبانی و تحمیل شرایط از سوی عرضه كنندگان كالا و خدمات، كه موجب كاهش عرضه یا پایین آوردن كیفیت، یا افزایش قیمت شود، جرم محسوب می شود.

فصل سوم تشكیل انجمن های حمایت از حقوق مصرف كنندگان

ماده ۹ 

 به منظور ساماندهی مشاركت مردمی در اجراء سیاست ها و برنامه های حمایت از حقوق مصرف كنندگان، به موجب این قانون انجمن های حمایت از حقوق مصرف كنندگان تأسیس می شود و در این قانون «انجمن» خوانده خواهد شد.

تبصره 1 (اصلاحی 08ˏ04ˏ1390)انجمن تشكل غیرانتفاعی، غیردولتی و دارای شخصیت حقوقی مستقل می باشد كه پس از ثبت در وزارت صنعت، معدن و تجارت رسمیت می یابد.

تبصره ۲ در مركز استانها و شهرستانها انجمن استان و شهرستان و در تهران علاوه بر انجمن شهرستان و استان انجمن ملی حمایت از حقوق مصرف كنندگان نیز تشكیل می گردد.

تبصره ۳ حوزه فعالیت انجمن های استان و شهرستان تابع حوزة جغرافیایی تعیین شده در قانون تقسیمات كشوری است.

ماده 10 (اصلاحی 08ˏ04ˏ1390)

اعضای زیر به عنوان شورای عمومی مؤسس انجمن ملی حمایت از حقوق مصرف كنندگان و برای مدت دو سال تعیین می شوند:
وزیر صنعت، معدن و تجارت رئیس شورا.
وزیر دادگستری یا معاون وی.
وزیر كشور یا معاون وی.
دو نماینده از مجلس شورای اسلامی (یك نفر از كمیسیون اجتماعی و یك نفر از كمیسیون اقتصادی به انتخاب مجلس شورای اسلامی) به عنوان ناظر.
رئیس سازمان حمایت مصرف كنندگان و تولیدكنندگان به عنوان دبیر شورا.
رئیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.
رئیس سازمان نظام پزشكی كشور.
یك نفر معتمد و آشنا به امور تولید، خدمات، عرضه، تقاضا و قیمت با معرفی مجمع امور صنفی تولیدی.
یك نفر آشنا به امور تولید، خدمات، عرضه، تقاضا و قیمت با معرفی مجمع امور توزیعی.
سه نفر از اعضای شوراهای شهر به انتخاب وزیر كشور..
یك نفر به انتخاب رئیس قوه قضائیه.
رئیس كانون وكلای دادگستری.
شورای عمومی مؤسس انجمن موظف است اساسنامه انجمن را تصویب و تمهیدات لازم را برای مشاركت مردمی و تشكیل انجمن های ملی، استانی و شهرستانی فراهم كند

ماده ۱۱ 

 فعالیت های سیاسی، تجاری و انتفاعی توسط این انجمن ها ممنوع می باشد.

ماده ۱۲ 

 وظایف و اختیارات انجمن ها به شرح ذیل است:

– 12 – آگاه سازی مصرف كنندگان از طریق رسانه های گروهی و ارتباط جمعی، انتشار نشریه، برگزاری مصاحبه و همایش و تشكیل دوره های آموزشی عمومی و تخصصی.

– 12- ارائه نظریات مشورتی و همكاری با دستگاههای ذی ربط اجرائی به جهت اجراء مؤثر مقررات امور مربوط به حقوق مصرف كنندگان.

– 12- بررسی شكایات و ارائه خدمات مشاوره ای و حقوقی به مصرف كنندگان.

– 12- ارجاع دعاوی به مراجع ذی ربط درصورت درخواست خواهان.

ماده ۱۳ 

 منابع مالی انجمن ها به شرح زیر است:

-13 – اخذ كارمزد برای جبران هزینه های متقبل شده پس از استیفاء حقوق مصرف كننده از محكوم علیه.

تبصرهمیزان كارمزد انجام خدمات در هر حال نباید از پنج درصد (5 %) محكومٌ به استیفاء شده تجاوز كند.

– 13 – كمك های انجمن های حمایت از حقوق مصرف كننده بین المللی و مردمی كه در راستای اهداف انجمن باشد.

تبصره حداقل ده درصد (10 %) از منابع انجمن صرف انجام تبلیغات، انتشار جزوات و نشریات و اطلاع رسانی به مصرف كنندگان می شود.

فصل چهارم نحوه رسیدگی و حمایت

ماده ۱۴ (منسوخه 12ˏ06ˏ1392)

به منظور تسهیل و تسریع در رسیدگی به تخلفات و در راستای استیفاء حقوق مصرف كنندگان، انجمن های حمایت از حقوق مصرف كنندگان می توانند شكایات واصله از افراد حقیقی و حقوقی را در حدود موارد مذكور در بندهای (2)، (3) و (4) ماده (12) این قانون بررسی نموده و در صورت عدم توافق طرفین (شاكی و مشتكی عنه) یا جهت رسیدگی قانونی به سازمان تعزیرات حكومتی ارجاع نمایند. سازمان مذكور موظف است شكایات مربوط به صنوف مشمول قانون نظام صنفی را در مواردی كه واجد عناوین مجرمانه نباشد بر اساس قوانین و مقررات مربوطه رسیدگی و حكم لازم را صادر و اجراء نماید

ماده 15 (منسوخه 08ˏ04ˏ1390)

به منظور اجراء مقررات این قانون و سایر قوانین و مقرراتی كه موضوع آنها به طور صریح یا ضمنی حمایت از حقوق مصرف كننده است، وزارت صنعت، معدن و تجارت مكلف است از طریق بازرسان سازمانهای ذی ربط خود فعالیت اشخاص حقیقی و حقوقی موضوع این قانون را نظارت و بازرسی نموده و در صورت مشاهده تخلف مراتب را به سازمان تعزیرات حكومتی جهت رسیدگی گزارش نماید.

ماده ۱۶ 

 مسؤولیت جبران خسارات وارده به مصرف كننده با تشخیص مرجع رسیدگی كننده به عهده شخص حقیقی یا حقوقی اعم از خصوصی و دولتی می باشد كه موجب ورود خسارت و اضرار به مصرف كننده شده است. درمورد شركت های خارجی علاوه بر شركت مادر، شعبه یا نمایندگی آن در ایران مسؤول خواهد بود.

تبصره در كلیه مواردی كه تخلف از ناحیه اشخاص حقوقی باشد خسارت باید از اموال شخص حقوقی پرداخت شود ولی مسؤولیت جزایی متوجه مدیرعامل و یا مدیر مسؤول شخص حقوقی است.

ماده ۱۷ (منسوخه 12ˏ06ˏ1392)

اتحادیه های صنفی موظفند شكایات اشخاص را از تخلفات واحدهای صنفی مشمول قانون نظام صنفی بررسی نموده و نسبت به حل و فصل آن اقدام نمایند یا برای رسیدگی به سازمان تعزیرات حكومتی ارسال نمایند و نیز ناظران و بازرسان كمیسیون های نظارت موضوع ماده (52) قانون نظام صنفی شكایات اشخاص را از تخلفات واحدهای صنفی مورد بررسی قرار داده و در صورت احراز تخلف مراتب را برای رسیدگی به سازمان تعزیرات حكومتی ارسال نمایند

فصل پنجم جریمه ها و مجازات

ماده ۱۸ 

 چنانچه كالا یا خدمات عرضه شده توسط عرضه كنندگان كالا یا خدمات معیوب باشد و به واسطه آن عیب، خساراتی به مصرف كننده وارد گردد متخلف علاوه بر جبران خسارات به پرداخت جزای نقدی حداكثر تا معادل چهار برابر خسارت محكوم خواهد شد.

ماده 19 

 عرضه كنندگان كالا و خدمات و تولیدكنندگانی كه مبادرت به تخلفات موضوع مواد (3) الی (8) این قانون نمایند در صورت ورود خسارات ناشی از مصرف همان كالا و خدمات به مصرف كنندگان علاوه بر جبران خسارت وارده به جزای نقدی حداكثر معادل دو برابر خسارت وارده محكوم خواهند شد.

تبصره در صورتی كه عرضه كنندگان كالا و خدمات از ایفاء هر یك از تعهدات خود در قبال خریدار خودداری كرده و یا آن را به صورت ناقص و یا با تأخیر انجام دهند مكلفند علاوه بر انجام كامل تعهد، خسارت وارده را جبران نمایند.

ماده ۲۰ 

مراجع ذی صلاح رسیدگی كننده می توانند علاوه بر مجازات های مقرر قانونی، عرضه كنندگان كالا و خدمات یا تولیدكنندگان و فروشندگان را مجبور به جمع آوری كالاهای عرضه شده به منظور تعمیر و اصلاح و رفع عیب كالاهای فروخته شده یا خدمات عرضه شده نمایند.

ماده 21 (اصلاحی 08ˏ04ˏ1390)

آیین نامه اجرائی مربوط به این قانون ظرف مدت سه ماه توسط وزارتخانه های صنعت، معدن و تجارت و دادگستری تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید

ماده ۲۲ (منسوخه 12ˏ06ˏ1392)

از زمان لازم الاجراء شدن این قانون رسیدگی به تخلفات افراد صنفی توسط سازمان تعزیرات حكومتی و بر اساس مجازات های مقرر در قانون نظام صنفی مصوب ۲۴/ ۱۲ /۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی و سایر قوانین انجام خواهد گرفت و قوانین مغایر لغو و بلااثر می گردد.
همچنین پرونده های مفتوحه در هیأت های بدوی و تجدیدنظر قانون نظام صنفی از زمان لازم الاجراء شدن این قانون به سازمان تعزیرات حكومتی ارجاع خواهد شد

قانون فوق مشتمل بر بیست و دو ماده و پانزده تبصره در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ پانزدهم مهرماه یكهزار و سیصد و هشتاد و هشت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۳ /۷ /۱۳۸۸ به تأیید شورای نگهبان رسید.

رئیس مجلس شورای اسلامی – علی لاریجانی