قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 1368

قانون حفاظت در برابر اشعه

فصل اول – كلیات

ماده 1 

با توجه به گسترش روزافزون كاربرد اشعه (پرتوها) در امور مختلف و ضرورت حفاظت كاركنان، مردم، نسلهای آینده و محیط در برابر اثرات زیان آور اشعه، مقررات ذیل تدوین گردیده است.

ماده 2 

 تعاریف
1- «اشعه» یا «پرتوها» شامل اشعه یون ساز و غیر یون ساز میباشد.
2- «منابع مولد اشعه» به مواد پرتوزا ( رادیواكتیو) اعم از طبیعی و یا مصنوعی یا مواد و اشیاء حاوی آن و یا دستگاهها و تأسیسات مولد اشعه اطلاق میگردد.
3-«كار با اشعه» هر گونه كار یا فعالیتی است كه در ارتباط با منابع مولد اشعه انجام شود.
4- «واحد قانونی» در مفهوم « سازمان انرژی اتمی ایران» است.
5- «شخص مسوول» شخص حقیقی است كه برابر آئیننامه مربوطه واجد صلاحیت علمی و فنی و شرایط لازم برای تصدی و نظارت بر كلیه امور مربوطه به كار با اشعه در محدوده پروانه مربوطه باشد.
6- «مسوول فیزیك بهداشت» شخص حقیقی است كه برابر آئیننامه مربوطه واجد صلاحیت علمی و فنی و شرایط لازم برای تصدی مسوولیت حفاظت در برابر اشعه در محدوده پروانه مربوطه باشد.

ماده 3 

 شمول مقررات
مقررات این قانون شامل كلیه امور مربوط به حفاظت در برابر اشعه در سطح كشور از جمله موارد زیر میباشد:
1 – منابع مولد اشعه
2 – كار با اشعه
3 – احداث، تأسیس، راه اندازی، بهره برداری، ازكاراندازی و تصدی هر واحدی كه در آن كار با اشعه انجام شود.
4 – هرگونه فعالیت در رابطه با منابع مولد اشعه شامل واردات و صادرات، ترخیص، توزیع، تهیه، تولید، ساخت، تملك، تحصیل، اكتشاف، استخراج ،حمل و نقل، معاملات، پیمانكاری، نقل و انتقال، كاربرد و یا پس مانداری.
5 – حفاظت كاركنان، مردم و نسلهای آینده بطور كلی و محیط در برابر اثرات زیان آور اشعه.

فصل دوم – پروانه و مسوولیت ها

ماده 4 

 انجام هرگونه فعالیت در ارتباط با موارد مندرج در بندهای 1، 2، 3، و 4 از ماده 3، غیر از موارد مستثنی بموجب آئیننامه های مربوطه مستلزم اخذ پروانه كسب از واحد ذیربط و پروانه اشتغال از واحد قانونی میباشد.

تبصره – مجوز كار با اشعه در مورد مؤسسات پزشكی صرفاً برای متخصصین گروه پزشكی توسط كمیسیونی مركب از دو نفر متخصص امور حفاظت در برابر اشعه از واحد قانونی و دو نفر كارشناس از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی مورد بررسی و تایید قرار گرفته و از طرف واحد قانونی داده خواهد شد. صدور پروانه نهایی تأسیس واحد كار با اشعه از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی خواهد بود.

ماده 5 

 دارنده پروانه كسب مكلف است حداقل یك فرد واجد شرایط بعنوان شخص مسوول و یك فرد واجد شرایط بعنوان مسوول فیزیك بهداشت به واحد قانونی معرفی تا پروانه اشتغال بنام آنان اخذ گردد.

تبصره – در موارد خاص ( مانند واحدهای تشخیصی با اشعه ایكس با فعالیت محدود) و طبق آئیننامه های مربوط ، مسوولیت شخص حقیقی دارنده پروانه كسب، شخص مسوول و مسوول فیزیك بهداشت می تواند توأماً بعهده یك یا دو شخص حقیقی واجد شرایط باشد.

ماده 6 

 دارنده پروانه اشتغال مكلف است منحصراً در محل و در حدود و شرایط مندرج در پروانه و دستورالعملهای مربوطه فعالیت نماید.

ماده 7 

 هرگونه تغییر در وضعیت حقوقی دارنده پروانه كسب در ارتباط با منابع مولد اشعه و نیز هرگونه تغییر كمی و كیفی در ارتباط با منابع مزبور مستلزم اخذ مجوز از واحد قانونی است.

تبصره – در خصوص مؤسسات پزشكی پس از اخذ مجوز از واحد قانونی، صدور پروانه كار جدید از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی خواهد بود.

ماده 8 

 دارندگان پروانه و یا قائم مقام قانونی آنها و نیز كلیه افرادی كه به لحاظ وظیفه شغلی با منابع مولد اشعه در ارتباط میباشند مكلفند موارد زیر را بلافاصله به واحد قانونی اطلاع دهند:
1 – تعلیق و یا تعطیل بهره برداری از منابع مولد اشعه.
2 – مفقود شدن و یا سرقت منابع مولد اشعه.
3 – هرگونه حادثه، اخلال، عیب و یا تغییرات در رابطه با منابع مولد اشعه كه احتمال افزایش مخاطرات بالقوه پرتوگیری افراد را در بر داشته باشد.
4 – سوانح پرتوگیری و نیز پرتوگیری مشكوك افراد.

ماده 9 

 كلیه افرادی كه به كار با اشعه گمارده میشوند باید تحت معاینات و آزمایشهای پزشكی لازم قبل و بعد از استخدام و بصورت دوره ای طبق آئیننامه مربوطه قرار گرفته و مدارك لازم را در اختیار واحد قانونی قرار دهند.

ماده 10 

 گماردن افراد زیر به كار با اشعه ممنوع است:
1 – افراد كمتر از 18 سال سن غیر از موارد مستثنی بموجب آئیننامه مربوطه.
2 – افرادی كه در نتیجه آزمایشهای پزشكی مورد تایید واحد قانونی كار با اشعه برای سلامتی آنان زیان آور تشخیص داده شده باشد.

ماده 11 

 در انجام هرگونه فعالیت مربوط به موارد مندرج در ماده 3 دارنده پروانه كسب، شخص مسوول و مسوول فیزیك بهداشت مكلف اند:
1 – كلیه مقررات، استانداردها، آئیننامه ها و دستورالعملهای حفاظت در برابر اشعه را رعایت نمایند.
2 – كلیه تدابیر و تجهیزات حفاظتی لازم را طبق مقررات مربوط پیش بینی ، تأمین و به اجراء در آورند.
3 – از پرتودهی غیر ضروری اجتناب نمایند.

ماده 12 

 كلیه افرادی كه به كار با اشعه اشتغال دارند مكلفند وسائل حفاظت در برابر اشعه پیش بینی شده را شخصاً بكار گرفته و مقررات و دستورالعملهای مربوط به اجراء درآورند.

فصل سوم – نظارت و بازرسی

ماده 13 

 واحد قانونی در جهت حسن اجرای مقررات این قانون، نظارت بر كلیه امور مندرج در ماده 3 این قانون و بازرسی در زمینه های مزبور را بعهده دارد.

ماده 14 

دارنده پروانه كسب، شخص مسوول و مسوول فیزیك بهداشت مكلفند توصیه ها و دستورالعملهای ابلاغ شده توسط واحد قانونی و بازرسین مربوطه را به اجراء درآورند.

ماده 15 

در مواردی كه اجرای امور مربوط به مفاد ماده 14 و یا حفاظت افراد و اموال در برابر اشعه مستلزم ارائه خدمات از طرف واحد قانونی باشد، اشخاص ذینفع مكلفند بهاء خدمات ارائه شده را طبق تعرفه مقرر در آئیننامه مربوطه به حساب خزانه داریكل واریز نمایند.

تبصره – در مورد مؤسسات پزشكی كه منجر به صرف هزینه یا ارائه خدمات توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی میشود آئیننامه مربوطه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی تهیه میگردد.

ماده 16 

 دارنده پروانه و یا هر شخصی كه بنحوی از انحاء منابع مولد اشعه را برابر مفاد این قانون در اختیار و یا تحت نظر داشته و یا بعنوان شخص مسوول و یا مسوول فیزیك بهداشت انجام وظیفه نماید مكلف است در حوزه فعالیت شغلی خود تسهیلات لازم برای اعمال نظارت و بازرسی واحد قانونی را فراهم نموده و اطلاعات و مدارك مورد نیاز را در اختیار واحد قانونی قرار دهد.

ماده 17 

 واحد قانونی مكلف است در اجرای مقررات این قانون، در صورت وقوف بر وجود اشكالات یا تخلفاتی در كار با اشعه یا بهره برداری از منابع مولد اشعه پس از ابلاغ كتبی مدت دار به وزارت و یا مؤسسه مربوطه و در صورت عدم رعایت توصیه ها، دستور توقف و یا تعطیل بهره برداری از منابع مربوطه را صادر نموده و یا پروانه صادره را لغو نماید و در صورت لزوم با اخذ مجوز لازم از مرجع ذیصلاح اقدام به لاك و مهر آن بنماید.

فصل چهارم – جرائم و مجازاتها ‌

ماده 18 

 موارد زیر جرم محسوب و مرتكب حسب مورد با رعایت شرایط و امكانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب از وعظ و توبیخ و تهدید و درجات تعزیر به مجازات مشروحه ذیل محكوم خواهد شد:
1 – عدم استفاده از وسائل حفاظتی پیش بینی شده و همچنین عدم رعایت دستورالعملهای حفاظتی توسط كاركنان با اشعه جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از ده هزار ریال تا صد و پنجاه هزار ریال محكوم خواهد شد.
2 – گماردن افراد بدون انجام آزمایش های پزشكی لازم قبل از استخدام و یا بدون مراقبتها و آزمایش های دوره ای پزشكی در مدت اشتغال بكار با اشعه جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از ده هزار ریال تا پانصد هزار ریال محكوم خواهد شد.
3 – گماردن افرادی بكار با اشعه كه بموجب ماده 10 این قانون كار با اشعه برای آنان ممنوع اعلام شده است جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از سی هزار ریال تا یك میلیون ریال محكوم خواهد شد.
4 – كوتاهی در اعلام موارد مذكور در مواد 7 و 8 و 9 این قانون توسط اشخاص نامبرده در موارد یاد شده جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از سی هزار ریال تا دو میلیون ریال محكوم خواهد شد.
5 – متخلف موارد زیر به جزای نقدی از سی هزار ریال تا پنج میلیون ریال و یا به حبس تعزیری از یك ماه تا ششماه و یا به هر دو مجازات محكوم خواهد شد:
الف – بهره برداری از منابع مولد اشعه و یا كار با اشعه بدون اتخاذ تدابیر حفاظتی و تدارك تجهیزات حفاظتی توصیه شده توسط واحد قانونی.
ب – بهره برداری از منابع مولد اشعه و یا كار با اشعه بدون نظارت شخص مسوول و مسوول فیزیك بهداشت.
ج – اخلال در امر نظارت و بازرسی واحد قانونی و ندادن اطلاعات لازم و یا ارائه اطلاعات ناقص و یا كذب به واحد قانونی و نیز هر اقدامی كه موجب انحراف تشخیص واحد قانونی گردد.
6 – ایجاد اختلال در كار با اشعه و یا منابع مولد اشعه جرم محسوب و متخلف به جزای نقدی از پانصد هزار تا پانزده میلیون ریال و حبس تعزیری از یكماه تا سه سال و یا به هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
7 – عدم رعایت حدود و شرایط مقرر در پروانه یا تغییر در شرایط مزبور جرم محسوب و متخلف به مجازات نقدی از یك میلیون ریال تا پنج میلیون ریال و یا به حبس تعزیری از ششماه تا دو سال و یا به هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
8 – نداشتن پروانه معتبر در مواردی كه بموجب ماده 4 این قانون داشتن پروانه الزامی اعلام گردیده است جرم محسوب و متخلف به مجازات نقدی از یك میلیون ریال تا ده میلیون ریال و یا به حبس تعزیری از شش ماه تا سه سال و یا به هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
9 – بهره برداری از منابع مولد اشعه كه توسط واحد قانونی بنحوی ممنوع اعلام شده است جرم محسوب میشود و متخلف به مجازات نقدی از یك میلیون ریال تا پانزده میلیون ریال و یا به حبس تعزیری از ششماه تا سه سال و یا به هر دو مجازات محكوم خواهد شد.

ماده 19 

 در مواردیكه جرائم موضوع این قانون به لحاظ انطباق با عناوین قانونی دیگر مستلزم مجازات شدیدتر باشد مقررات قانون مجازات اشد درباره مرتكب اعمال خواهد شد.

فصل پنجم – مقررات ویژه

ماده 20 

 به افرادی كه بطور مستمر به كار با اشعه اشتغال داشته باشند، مزایای زیر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط كار به تشخیص واحد قانونی و طبق آئیننامه های مربوط تعلق میگیرد:
1 – كاهش ساعات كار هفتگی تا میزان 25% ساعات كار مقرر برای سایر كاركنان.
2 – افزایش میزان مرخصی استحقاقی سالیانه تا یكماه در سال برای مدت اشتغال به كار با اشعه. استفاده از مرخصی استحقاقی سالیانه در اینگونه موارد در طول هر سال اجباری است.
3 – افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یكسال به ازاء هر یكسال كار با اشعه. حداكثر این افزایش تا ده سال و منحصراً از نظر بازخرید، بازنشستگی، ازكارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه قابل احتساب میباشد.
4 – پرداخت تا پنجاه درصد حقوق و مزایا بعنوان فوق العاده كار با اشعه.

تبصره – در مورد بند 2 این ماده بجای استفاده از مرخصی فرد ذینفع می تواند درخواست اشتغال در محلی غیر از محیط كار با اشعه بنماید.

ماده 21

وزارتخانه ها، نهادهای انقلاب اسلامی، مؤسسات، سازمانها و شركتهای دولتی و یا وابسته به دولت و مؤسساتی كه شمول قانون بر آنها مستلزم ذكر نام است و نیز كلیه مأمورین انتظامی موظفند در اجرای این قانون با واحد قانونی همكاری نمایند.

ماده 22 

واحد قانونی مسوولیت حسن اجرای مقررات این قانون را بعهده داشته و مكلف است با بكار گماردن متخصصین واجد صلاحیت علمی و فنی و از طریق تهیه و تدوین ضوابط، مقررات، استانداردها و دستورالعملهای لازم و بكارگیری امكانات تخصصی، آموزش و پژوهش و ارائه خدمات در سطح علمی پیشرفته روز تدابیر مقتضی را اتخاذ نماید.

ماده 23 

 این قانون از تاریخ تصویب لازم الاجراء میباشد و از تاریخ مزبور كلیه قوانین و مقررات مغایر لغو و كان لم یكن تلقی میگردد. دولت مكلف است آئیننامه های مربوطه را بر اساس پیشنهاد واحد قانونی تصویب و جهت اجراء ابلاغ نماید. كلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول این قانون مكلفند حداكثر ظرف شش ماه از تاریخ اجرای قانون وضعیت خود را با مقررات آن منطبق نمایند.

تبصره – در خصوص مؤسسات پزشكی كشور آئیننامه های مربوطه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و واحد قانونی تهیه و تدوین و پس از تصویب هیأت وزیران قابل اجراء خواهد بود.

قانون فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و شش تبصره در جلسه علنی روز یكشنبه مورخ بیستم فروردین ماه یكهزار و سیصد و شصت و هشت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 30 / 1 / 1368 به تایید شورای نگهبان رسیده است.

رئیس مجلس شورای اسلامی – اكبر هاشمی