دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی مصوب ۱۳۹۱,۰۷,۱۰
بخش اول : کلیات
فصل اول : تعاریف و اصطلاحات
۱– اصطلاحات و واژه‌هایی که در ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه ۱۳۸۴مجلس شورای تعریف شده‌اند، به همان مفاهیم در این دستورالعمل به کار رفته‌اند. واژه‌های دیگر دارای معانی زیر میباشند:
۱–اتاق پایاپای: واحدی از شرکت سپردهگذاری مرکزی است که وظیفه تسویه و پایاپای کردن قراردادهای معامله شده در بورس را بر عهده دارد.
۲–اطلاعیه عرضه: اطلاعیهای است جهت اطلاع مشتریان از عرضه کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس، که طبق فرمت مصوب هیئت مدیره بورس و براساس ضوابط این دستورالعمل منتشر میگردد.
۳–اطلاعیه معاملاتی : اطلاعیهای است جهت اطلاع مشتریان از شرایط معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس، که طبق فرمت مصوب هیئت مدیره بورس و براساس ضوابط این دستورالعمل منتشر میگردد.
۴–بورس: شرکت بورس انرژی (سهامی عام) است.
۵–بازار فیزیکی: بازاری است که در آن کالاهای پذیرفته شده در بورس معامله میگردد.
۶–بازار مشتقه: بازاری است که در آن اوراق بهادار مبتنی بر کالای پذیرفته شده در بورس معامله میگردد.
۷–بهترین سفارش خرید: سفارش خرید با بیشترین قیمت است.
۸–بهترین سفارش فروش: سفارش فروش با کمترین قیمت است.
۹–تقاضا: اعلام آمادگی برای خرید کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا از طریق کارگزار خریدار طبق مقررات بورس است.
۱۰–جلسه رسمی معاملات: دوره زمانی معینی است که معاملات کالاها و یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا طبق مقررات این دستورالعمل در آن انجام میشود.
۱۱–حداقل تغییر قیمت سفارش: کمترین مقدار مجاز تغییر قیمتی سفارشهای ثبت شده در سامانه معاملات است.
۱۲–حداقل خرید: کمترین مقدار از هر کالاست که یک کارگزار میتواند در بورس خریداری نماید.
۱۳–حداقل خرید جهت کشف نرخ: مقدار یا درصدی از عرضه هر نماد معاملاتی در بورس است که طبق مقررات باید معامله گردد تا نرخ کشف شده مورد تأیید بورس قرار گیرد.
۱۴–حداقل عرضه: کمترین مقدار مجاز عرضه در هر نماد معاملاتی طبق مقررات است.
۱۵–حداقل سفارش انباشته: حداقل مقدار سفارش خرید و فروشی است که بازارگردان موظف است طبق قرارداد بازارگردانی، جهت نماد معاملاتی مورد بازارگردانی در سامانه معاملات به صورت فعال نگه دارد.
۱۶–حداقل معاملات روزانه: حداقل میزان معاملات در نماد معاملاتی مورد بازارگردانی است که بازارگردان موظف به انجام آن در یک روز معاملاتی میباشد تا تعهدات وی طبق این دستورالعمل درآن روز معاملاتی ایفاء شده تلقی شود.
۱۷–حداکثر افزایش عرضه: میزان معینی از حجم کالا است که عرضه‌کننده مجاز به افزایش عرضه خود طی جلسه معاملاتی، حداکثر تا آن میزان میباشد.
۱۸–حداکثر خرید: بیشترین مقدار مجاز خرید از هر نماد معاملاتی توسط یک کارگزار و یا یک مشتری طی یک جلسه معاملاتی، حسب مقررات است.
۱۹–حراج: سازوکاری برای دادوستد کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا است که برپایه انطباق سفارشهای خرید و فروش مشتریان و با در نظرگرفتن اولویت‌های مقرر در این دستورالعمل انجام میشود.
۲۰–حراج ناپیوسته: شیوه‌ای است که بر اساس آن، پس از ورود سفارشها به سامانه معاملات، معامله بر اساس قیمت نظری گشایش(TOP) انجام میشود.
۲۱–حوادث غیر مترقبه: وقایعی است خارجی، غیرقابل اجتناب و غیرقابل پیش‌بینی که در نتیجه وقوع آن متعهد اعم از خریدار و فروشنده قادر به انجام تعهد خود نیست.
۲۲–خطای مجاز۱ تحویل: عبارت است از میزان مجاز تفاوت وزن یا مقدار کالای تحویلی نسبت به کالای معامله شده که برای هر کالا توسط هیأت پذیرش تعیین و در قالب امیدنامه منتشر میگردد.
۲۳–سامانه معاملات: سیستم رایانه‌ای است که عملیات مربوط به معاملات از قبیل ورود و ثبت سفارشهای خرید و فروش، تطبیق سفارشها و در نهایت انجام معاملات از طریق آن صورت میگیرد.
۲۴–سفارش: درخواست خرید یا فروش کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالاست که توسط مشتری به کارگزار ارایه میشود.
۲۵–شرکت سپرده گذاری مرکزی: شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است.
۲۶–دامنه مظنه: حداکثر اختلاف بین قیمت سفارش خرید و سفارش فروش در هر نماد معاملاتی در بازار مشتقه به درصد است که بازارگردان آن نماد، در سامانه معاملات بورس وارد می نماید. این درصد نسبت به قیمت سفارش خرید محاسبه میشود.
۲۷–دامنه نوسان روزانه قیمت: دامنه نوسان قیمت اوراق بهادار مبتنی بر کالاست که نسبت به قیمت پایانی تعیین میشود و ورود سفارشها در هر روز صرفاً در این دامنه قیمت مجاز است و مقدار آن در مشخصات قرارداد تعیین میشود.
۲۸–رینگ بین المللی: جلسه معاملاتی بورس برای معامله کالاهای صادراتی است که مقصد آنها بازار خارج از ایران است یا کالاهای وارداتی که عرضه کنندگان آن شرکت‌های خارجی هستند.
۲۹–رینگ داخلی: جلسه معاملاتی بورس برای کالاهایی است که مقصد آنها بازار داخلی بوده و توسط عرضه کنندگان داخلی عرضه می‌شوند.
۳۰–رویه تسهیم به نسبت: شیوه تخصیص کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالاست که مطابق آن کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالای تخصیص‌یافته به هر سفارش، معادل حجم سفارش ثبت شده تقسیم بر کل سفارشهای ثبت شده، ضربدر کل کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالای قابل عرضه است.
۳۱–عرضه: اعلام آمادگی برای فروش کالا و یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا از طریق کارگزار فروشنده طبق مقررات بورس است.
۳۲–قرارداد: توافقی مبتنی بر خرید و فروش مقدار معینی کالا یا تعداد معینی اوراق بهادار مبتنی بر کالا میان خریدار و فروشنده که از طریق کارگزاران فروشنده و خریدار در بورس انجام میشود.
۳۳–قرارداد نقدی: قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله میشود و براساس آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای بورس انرژی (مصوب هیئت مدیره سازمان) انجام میشود.
۳۴–قرارداد نسیه: قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله میشود و براساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت میگردد.
۳۵–قرارداد سلف: قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله میشود و براساس آن، کالا در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای بورس انرژی (مصوب هیئت مدیره سازمان) پرداخت میگردد.
۳۶–قرارداد کشف پریمیوم: قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله میشود و طی آن مابه التفاوتی، مورد توافق طرفین معامله قرار میگیرد و طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را بر اساس قیمت نهایی ( قیمت مبنا بعلاوه مابه التفاوت توافق شده) معامله نمایند. خریدار بخشی از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسویه مابقی وجه متعاقباً و بر اساس شرایطی انجام میشود که در زمان عقد قرارداد مشخص میگردد.
۳۷–قرارداد سلف موازی استاندارد: قراردادی است که در بازار مشتقه معامله میشود و براساس آن مقدار معینی از دارایی پایه براساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می‌رسد. وجه قرارداد مذکور باید در هنگام معامله و طبق زمانبندی تعیین شده در مشخصات قرارداد پرداخت و دارایی پایه در سررسید تحویل شود. در طول دوره معاملاتی قرارداد، خریداران می‌توانند به فروش قرارداد سلف موازی استاندارد به میزان خریداری شده به شخص دیگری اقدام نمایند. این دو قرارداد ازهم مستقل هستند و فروشنده به استناد گواهی سلف موازی استاندارد، خریدار را به فروشنده اولیه جهت تحویل فیزیکی حواله می‌دهد. در این حالت پذیرنده حواله مسئولیت مراجعه به فروشنده اولیه را پذیرفته و حق رجوع به فروشنده در معامله ثانویه را ندارد.
۳۸–قرارداد آتی: قراردادی است که در بازار مشتقه معامله میشود و فروشنده براساس آن متعهد میشود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد میشود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند.
۳۹–قرارداد اختیار معامله: اوراق بهاداری است که به موجب آن فروشنده اوراق متعهد میشود در صورت درخواست خریدار، مقدار مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال معامله کند. خریدار اوراق میتواند در زمان یا زمان‌های معینی در آینده طبق قرارداد، معامله را انجام دهد. فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت میکند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد میشود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند. هر یک از خریدار و فروشنده می‌توانند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار کنند که وی جایگزین آنها خواهد بود. اوراق اختیار معامله میتواند به صورت اختیار فروش یا خرید باشد.
۴۰–قیمت پایه: قیمت مشخصی است که کارگزار فروشنده در درخواست خود برای عرضه هر کالا اعلام مینماید و پس از تأیید بورس در اطلاعیه عرضه قید میگردد.
۴۱–قیمت پیشنهادی: قیمتی است که توسط کارگزار در جریان حراج وارد سامانه معاملات میگردد.
۴۲–قیمت پایانی: قیمتی است که طبق ضوابط این دستورالعمل برای هر نماد معاملاتی در پایان هر جلسه رسمی معاملاتی توسط بورس محاسبه و اعلام میگردد.
۴۳–قیمت مبنا: قیمتی است که حسب مورد در زمان حمل، انتقال، تحویل یا بارگیری کالای موضوع قراردادهای کشف پریمیوم، توسط مرجع مورد قبول بورس اعلام میگردد.
۴۴–قیمت نظری گشایش(TOP): قیمتی است که در مرحله گشایش، بر اساس سفارش ثبت شده با استفاه از سازوکار حراج، توسط سامانه معاملات محاسبه و معاملات مرحله گشایش با آن قیمت انجام می شود.
۴۵–قیمت نهایی: در قراردادهای کشف پریمیوم حاصل جمع پریمیوم و قیمت مبناست که تسویه نهایی معامله بر اساس آن انجام میشود.
۴۶–کارگزار: شخص حقوقی است که پس از اخذ مجوزهای لازم و پذیرش در بورس طبق مقررات، کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را برای دیگران و به حساب آنها معامله مینماید.
۴۷–کارگزار/ معامله‌گر: شخص حقوقی است که پس از اخذ مجوزهای لازم و پذیرش در بورس طبق مقررات، کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را برای دیگران و به حساب آنها و یا به نام و حساب خود معامله مینماید.
۴۸–کد تجمیعی: کد معاملاتی مجازی است که برای ورود همزمان سفارشهای خرید یا فروش هم قیمت چند مشتری توسط کارگزار، در سامانه معاملات تعریف میگردد.
۴۹–کشف پریمیوم: معاملاتی است که طی آن مابه التفاوت قیمت نهایی با قیمت مبنا کشف میگردد.
۵۰–گواهینامه انجام معامله: سندی است که درپایان معاملات، پس از تأیید کارگزار خریدار و فروشنده و بورس از طریق سامانه معاملات به اتاق پایاپای ارسال میگردد.
۵۱–محدوده نوسان قیمت پایه: حداکثر مجاز تغییر قیمت پایه یک نماد معاملاتی نسبت به آخرین قیمت کشف شده برای آن است.
۵۲–محدوده نوسان قیمت مجاز: حداکثر تغییرات قیمت سفارشها و معاملات نسبت به قیمت پایه‌است.
۵۳–مشتری: شخصی است که متقاضی خرید یا فروش کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس میباشد.
۵۴–مقررات: اعم است از مصوبات هیئت وزیران، شورا، سازمان و نیز مصوبات سایر مراجع در حدود اختیارات تفویض شده به آنان تحت هر عنوان (از قبیل آیین‌نامه، دستورالعمل، رویه اجرایی و بخشنامه) در خصوص بازار اوراق بهادار، اوراق بهادار مبتنی برکالا، بورس انرژی و فعالان آن که توسط مراجع ذیصلاح و درچارچوب قانون جهت اجرا ابلاغ شده باشند.
۵۵–موعد انتشار اطلاعیه عرضه: آخرین مهلت انتشار اطلاعیه عرضه جهت عرضه کالا در بازار فیزیکی بورس است.
۵۶–نماد معاملاتی: شناسه‌ای است که توسط بورس برای هر یک از کالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا به صورت منحصر به فرد در سامانه معاملات تعریف میشود. این شناسه میتواند به صورت حرف، عدد یا ترکیبی از هر دو باشد.
۵۷–واحد پایه تخصیص: کمترین مقدار جهت تخصیص در هر نماد معاملاتی است که تخصیص‌های کارگزار به مشتریان باید مضرب صحیحی از آن باشد.
فصل دوم : ضوابط عمومی انجام معامله
۲– کلیه معاملات در بورس باید براساس ضوابط این دستورالعمل و در جلسه رسمی معاملات انجام شود.
تبصره– انجام معاملات در خارج از جلسه رسمی معاملات منحصراً با تصویب هیأت مدیره سازمان و طبق شرایط تعیین شده توسط آن امکان‌پذیر است.
۳– روزهای انجام معامله، ساعات شروع و پایان و تعداد جلسات رسمی معاملات برای کلیه کالاها و اوراق بهادار مبتنی بر کالای پذیرفته شده توسط هیأت مدیره بورس تعیین میگردد.
تبصره –تغییرات در موارد موضوع این ماده، حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال باید توسط بورس اطلاع‌رسانی شود.
۴–مدیرعامل بورس میتواند ساعات شروع، پایان و تعداد جلسات رسمی معاملات را در صورت بروز اشکالات فنی و تا رفع آن تغییر دهد. این تغییرات باید به نحو مقتضی اطلاع‌رسانی شود. بورس باید مستندات مربوط به اشکالات فنی را در سوابق معاملات خود نگهداری نموده و حسب درخواست به سازمان ارائه نماید.
تبصره– بروز اشکالات فنی در سامانه معاملات به صورت الکترونیکی توسط شرکت مدیریت فن آوری بورس تهران بطور همزمان به سازمان، بورس و شرکت سپردهگذاری مرکزی اعلام می شود.
۵–معاملات بورس باید همواره بر مبنای رقابت و به یکی از روش‌های حراج انجام شود. اجرای سفارشها براساس اولویت قیمت و در صورت تساوی قیمت‌ها براساس اولویت زمانی ورود سفارش به سامانه معاملات خواهد بود.
تبصره– هیأت مدیره بورس میتواند علاوه بر اولویت‌های مذکور در این ماده، اولویت‌های دیگری را جهت تصویب به هیئت مدیره سازمان پیشنهاد نماید. اولویت‌های مذکور نباید اصول منصفانه و رقابتی بودن معاملات در بورس را نقض نماید. در صورت تصویب سازمان تغییر مذکور حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال باید توسط بورس اطلاع‌رسانی شود.
۶– معاملات کالاها و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در رینگ داخلی بر مبنای واحد پول ملی ایران و در رینگ بین المللی بر مبنای ارزهای خارجی یا واحد پول ملی ایران طبق تصویب هیئت مدیره بورس انجام میشود. تغییر واحدپولی معاملات با تصویب هیأت مدیره بورس و اطلاع‌رسانی آن در اطلاعیه عرضه و مشخصات قرارداد حسب مورد، امکان‌پذیر میباشد.
۷–معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس، صرفاً از طریق سامانه معاملات بورس و توسط کارگزاران پذیرفته شده در بورس انجام میشود.
۸–بورس باید به تفکیک کالاها و یا اوراق بهادار مبتنی بر کالاهایی که در بورس عرضه میشود نماد معاملاتی مجزا تعریف نموده و بازار و تابلو و رینگ معاملاتی مربوط به هریک را مشخص نماید. معاملات نمادهای معاملاتی صرفاً در بازار، تابلو و رینگ معاملاتی معین شده قابل انجام است.
تبصره– ضوابط تعریف نماد معاملاتی در بورس به تصویب هیأت مدیره بورس خواهد رسید.
۹– کلیه قراردادهای قابل معامله در بورس صرفاً براساس کالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر کالای پذیرفته شده تعریف میگردد. انجام معاملات کالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر کالایی که طبق مقررات پذیرفته نشده اند، به هیچ وجه مجاز نمیباشد
۱۰–معاملات در بورس به یکی از سه روش حراج حضوری، تمام الکترونیکی و عرضه یکجا و بر اساس مراحلی که در این دستورالعمل ذکر شده، انجام میشود.: کارگزاران می‌توانند جهت ثبت سفارش در سامانه معاملات از یک کد تجمیعی استفاده نمایند. کد تجمیعی صرفاً براساس سفارشهای ثبت شده مشتریان نزد کارگزار و پس از کنترل مقررات مربوط به ثبت سفارش، استفاده میشود.
۱۱–تمامی معاملات در بورس، در صورتی قطعیت می‌یابد که به تأیید بورس رسیده باشد.
۱۲–مدیرعامل بورس صرفاً در شرایط زیر، میتواند بخشی از معاملات را حداکثر تا پایان روز انجام معامله تأیید ننماید:
۱–براساس تقاضای کارگزار به دلیل وقوع آن دسته از اشتباهاتی که طبق مقررات مصوب هیأت مدیره سازمان احصاء میشود؛
۲–خطای معاملاتی متأثر از اشکال سامانه معاملات؛
۳–تمام معاملات سهمیه بندی شده یا صرفاً معاملات بیش از سهمیه، در صورت عدم رعایت سهمیه اعلام شده توسط بورس؛
۴–عدم رعایت محدودیت‌های حجمی اعلام شده؛
۵–عدم رعایت مقررات ثبت سفارش؛
۶–سایر موارد طبق قوانین و مقررات؛
تبصره ۱: : در صورتی که ظن دستکاری قیمت یا استفاده از اطلاعات نهانی وجود داشته باشد، بورس میتواند معاملاتی را که با نوسان غیرعادی قیمت یا حجم غیرعادی انجام میشود، تأیید ننماید.
تبصره ۲: بورس باید مراتب عدم تایید معامله را به نحو مقتضی به کارگزار خریدار و کارگزار فروشنده اعلام نماید.
تبصره ۳: کلیه مدارک، سوابق و دلایل عدم تایید معاملات طبق این ماده، باید نزد بورس نگهداری و حسب درخواست، به سازمان ارسال گردد.
۱۳-: برای کلیه معاملات قطعی شده توسط بورس گواهینامه انجام معامله صادر و جهت انجام امور تسویه به اتاق پایاپای ارسال میگردد.
۱۴–بورس در پایان هر روز معاملاتی قیمت پایانی را به تفکیک هر نماد معاملاتی به شرح زیر تعیین و از طریق سایت رسمی خود اعلام مینماید.
۱–در صورت انجام معامله روی نماد معاملاتی طی آن‌روز، میانگین وزنی معاملات انجام شده طی روز
۲–در صورت عدم انجام معامله، قیمت پایانی محاسبه شده در روز معاملاتی قبل.
فصل سوم : انواع قراردادهای قابل معامله در بورس
۱۵–انواع قراردادهای قابل معامله در بورس به شرح زیر میباشند.
۱–قرارداد نقدی
۲–قرارداد نسیه
۳–قرارداد سلف
۴–قرارداد کشف پریمیوم
۵–قرارداد سلف موازی
۶–قرارداد آتی
۷–قرارداد اختیار معامله
تبصره ۱: سایر قراردادهای قابل معامله در بورس انرژی به پیشنهاد هیئت مدیره سازمان به تصویب شورای عالی بورس خواهد رسید.
تبصره ۲: سایر ضوابط اجرایی معاملات و همچنین ضوابط اجرایی تسویه و پایاپای قراردادهای موضوع این ماده، به تصویب هیئت مدیره سازمان خواهد رسید.
فصل چهارم : انواع سفارشات در بورس
۱۶–سفارشهای وارد شده به سامانه معاملات، حداقل باید حاوی موارد زیر باشد:
۱–نماد معاملاتی
۲–تعیین خرید یا فروش بودن
۳–اعتبار زمانی سفارش
۴–حجم سفارش
۵–نوع سفارش و شرایط قیمتی آن
۶–کد معاملاتی مشتری
تبصره ۱: انواع سفارش به لحاظ شرایط قیمتی و اعتبار زمانی توسط هیأت مدیره بورس تعیین و حداقل ۳ روزکاری قبل از اعمال اطلاع‌رسانی میگردد.
تبصره ۲: بورس باید از ورود سفارشهایی که در آن شرایط اطلاعیه عرضه رعایت نشده است، جلوگیری نماید.
۱۷–انواع سفارشها در سامانه معاملات به شرح زیر است:
۱–سفارش محدود (Limit order): سفارش خرید یا فروشی است که در قیمت تعیین شده توسط مشتری، یا بهتر از آن انجام میشود؛
۲–سفارش با قیمت باز (Market order): سفارشی است که بدون تعیین قیمت وارد سامانه معاملات شده و با قیمت بهترین سفارش طرف مقابل اجرا میشود. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یک سفارش با قیمت باز در سامانه باقی خواهد ماند؛
۳–سفارش باز- محدود (Market to limit order): سفارشی است که فقط در مرحله حراج پیوسته میتواند وارد سامانه معاملات شود. این سفارش بدون تعیین قیمت وارد سامانه معاملات شده و با قیمت بهترین سفارش طرف مقابل اجرا میشود. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یک سفارش محدود به قیمت آخرین معامله انجام شده در سیستم باقی می‌ماند؛
۴–سفارش به قیمت گشایش (Market on opening order): سفارشی است که فقط در مرحله پیش گشایش میتواند وارد سامانه معاملات شود. این سفارش بدون تعیین قیمت وارد سامانه معاملات شده و در مرحله گشایش با قیمت گشایش معامله خواهد شد. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یک سفارش محدود با قیمت گشایش در سیستم باقی می‌ماند؛
۵–سفارش متوقف به باز (Stop loss order): سفارش متوقفی است که پس از فعال شدن، به سفارش با قیمت باز تبدیل میشود؛
۶–سفارش متوقف به محدود (stop limit order): سفارش متوقفی است که پس از فعال شدن به سفارش محدود با قیمتی که از قبل در سفارش مشخص شده است، تبدیل میشود.
۱۸–سفارشها به لحاظ نحوه اجرا به شرح زیر میباشند:
۱–اجرای دو طرفه سفارش (Cross order): سفارشی است که با استفاده از آن، کارگزار میتواند اقدام به ورود همزمان سفارش خرید و فروش با حجم و قیمت یکسان نموده و معامله نماید. قیمت وارده به سامانه معاملات باید بیشتر یا مساوی قیمت بهترین سفارش خرید ثبت شده در سامانه معاملات و کمتر یا مساوی قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده در سامانه معاملات باشد. این سفارش فقط در مرحله حراج پیوسته میتواند وارد سامانه معاملات شده و اجرا شود؛
۲–سفارش دو بخشی (Iceberg order): سفارش خرید یا فروشی است که دارای دو بخش پنهان و آشکار است. بخش آشکار سفارش در صف خرید یا فروش قرار گرفته و قابل رویت میباشد و بخش پنهان آن به صورت غیرفعال است. حجم قسمت آشکار و پنهان سفارش توسط کارگزار تعیین میشود. در صورتی که کل بخش آشکار سفارش معامله شود، به میزان حجم قسمت آشکار، سفارش پنهان فعال شده و در نوبت قرار میگیرد. حداقل کل سفارش و حداقل حجم قسمت آشکار در سفارشهای دو بخشی، توسط بورس تعیین میشود؛
۳–سفارش انجام و ابطال (Fill & Kill): سفارش محدودی است که بلافاصله پس از ورود باید اجرا شود و در صورت عدم اجرای تمام یا بخشی از آن، مقدار باقیمانده به صورت خودکار از سامانه معاملات حذف خواهد شد. امکان ورود این سفارش در مرحله پیش گشایش وجود ندارد؛
۴–سفارش همه یا هیچ (All or None): سفارش محدودی است که اجرای آن منوط به معامله کل سفارش است. در صورت عدم امکان معامله کل سفارش بلافاصله بعد از ورود، سفارش به صورت خودکار از سامانه معاملات حذف میشود. امکان ورود این سفارش در مرحله پیش گشایش وجود ندارد.
۱۹–اعتبار زمانی سفارشها به شرح ذیل میباشد:
۱–سفارش روز (Day): سفارشی است که اعتبار آن در پایان روز معاملاتی به اتمام می‌رسد و به صورت خودکار از سامانه معاملات حذف میشود؛
۲–سفارش جلسه (Session): سفارشی است که اعتبار آن در پایان جلسه رسمی معاملاتی به اتمام می‌رسد و به صورت خودکار از سامانه معاملات حذف میشود؛
۳–سفارش بدون محدودیت زمانی (Good Till Cancelled): این سفارش تا زمانی که توسط کارگزار حذف نشود در سامانه معاملات باقی مانده و معتبر میباشد؛
۴–سفارش مدت‌دار (Good Till Date): سفارشی است که اعتبار آن در پایان تاریخی که در زمان ورود سفارش مشخص شده به اتمام می‌رسد و پس از آن به صورت خودکار از سامانه معاملات حذف میشود؛
۵–سفارش زمانی (Sliding Validity): کارگزار در زمان ورود این سفارش، تعداد روزهای مشخصی (T) را جهت اعتبار سفارش مشخص میکند. این سفارش تا تاریخی که معادل تاریخ ورود سفارش به علاوه تعداد روزهای تعیین شده (T) است، معتبر بوده و پس از آن به صورت خودکار از سامانه معاملات حذف میشود.
تبصره– تداوم اعتبار زمانی سفارشهای فروش در بازار فیزیکی پس از پایان جلسه رسمی معاملاتی منوط به تأئید بورس میباشد.
فصل پنجم : شرایط دریافت و اجرای سفارشها
۲۰–مسئولیت احراز هویت مشتری بر عهده کارگزار است. کارگزار باید جهت انجام معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس، نسبت به احراز هویت و شناسایی مشتریان به شرح زیر اقدام نماید:
الف) احراز هویت و شناسایی شخص حقیقی:
۱–اخذ اصل مدرک شناسایی مشتری شامل شناسنامه و کارت ملی و در مورد اشخاص خارجی، گذرنامه معتبر و نگهداری کپی مصدق تمامی صفحات مدارک مزبور؛
۲–اخذ اطلاعات در مورد آدرس محل سکونت و کار و کد پستی؛
۳–اخذ اطلاعات در مورد حساب بانکی مرتبط با معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالای مشتری؛
۴–اخذ اطلاعات در مورد حجم معاملات قبلی مشتری؛
۵–اخذ اطلاعات در مورد هدف از انجام معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی کالا در بورس انرژی.
ب) احراز هویت و شناسایی شخص حقوقی:
۱–اخذ اطلاعات در خصوص اساسنامه، شناسه ملی، شرکت‌نامه، آگهی روزنامه رسمی در خصوص تأسیس و آخرین تغییرات آن، آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز، ترکیب سهامداران، مالکان یا شرکاء بالای ده درصد، مؤسسان، اعضای هیأت مدیره و مدیر عامل، بازرسان، حسابرسان و نشانی اقامتگاه آنان؛
۲–اخذ اطلاعات مربوط به حساب بانکی مرتبط با معاملات کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا؛
۳–اخذ اطلاعات در مورد حجم معاملات قبلی؛
۴–اخذ اصل مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و کارت ملی و نگهداری کپی مصدق تمامی صفحات مدارک مذکور.
تبصره ۱: کلیه مستندات اخذ شده موضوع این ماده باید توسط کارگزار برابر با اصل شوند.
تبصره ۲: کلیه اطلاعات موضوع این ماده براساس فرمت‌های ابلاغی بورس اخذ خواهد شد.
تبصره ۳: در صورتی که سایر مقررات لازمالاجرا از جمله مقررات مبارزه با پولشویی، الزامات بیشتری نسبت به مفاد این ماده به منظور احراز هویت و شناسایی مشتریان مقرر نماید، مفاد آن مقررات نیز باید رعایت شود.
۲۱–کارگزاران مکلف به ثبت و نگهداری مدارک مربوط به سوابق شناسایی مشتریان و اطلاعات، مستندات و سوابق مربوط به معاملات میباشند.
تبصره– اسناد مربوط باید به گونه‌ای ثبت و نگهداری شود که امکان ارایه آن حسب درخواست سازمان و بورس وجود داشته باشد.
۲۲– در صورتی که مشتری از ارایه اطلاعات و مدارک مورد نظر موضوع ماده ۲۱ امتناع کند یا کارگزار اطلاعاتی برخلاف اطلاعات ارایه شده توسط مشتری احراز نماید، کارگزار باید از انجام معامله برای مشتری خودداری نموده و مراتب را به بورس اعلام نماید.
۲۳–کارگزار موظف است برای دریافت درخواست مشتریان از فرم‌های کاغذی یا الکترونیک، طبق فرمت ابلاغی بورس استفاده کند.
تبصره– دریافت درخواست مشتریان به صورت الکترونیک اعم از تلفنی و اینترنتی براساس دستورالعمل مصوب هیئت‌مدیره سازمان صورت میگیرد.
۲۴–کارگزاران نمی‌توانند از دریافت درخواست‌های مشتریان که با رعایت مقررات ارایه میشود، خودداری نمایند.
۲۵–کارگزاران مکلفند از دفاتر ثبت سفارش مورد تأیید سازمان استفاده نمایند. سفارشهای مشتریان به ترتیب زمان دریافت، در این دفاتر ثبت میشود. در این دفتر باید استانداردهای وضع شده توسط سازمان در خصوص ثبت و اجرای درخواست‌های مشتریان رعایت شود. کارگزارانی مجاز به استفاده از کد معاملات گروهی و ثبت سفارشهای گروهی هستند که مقررات موضوع این ماده را رعایت نمایند.
۲۶–کارگزاران در دریافت سفارشها از وکیل یا نماینده قانونی مشتریان موظفند مقررات انجام معاملات وکالتی را رعایت نمایند.
۲۷–کارگزاران موظفند سفارش مشتریان را همواره با رعایت صرفه و صلاح ایشان اجرا نمایند.
۲۸–در صورتیکه اجرای سفارشات مشتریان منجر به نقض مقررات، دستکاری بازار یا معاملات متکی به اطلاعات نهانی گردد، کارگزار مکلف است از اجرای سفارش مشتریان خودداری نموده و مراتب را به سازمان و بورس گزارش دهد.
۲۹–در صورتی که طبق مقررات، واریز پیشپرداخت توسط خریدار قبل از معامله الزامی باشد، کارگزار مکلف است در زمان دریافت سفارش از مشتریان خود از واریز وجه مذکور اطمینان حاصل نماید.
تبصره ۱: میزان پیش پرداخت توسط هیئت مدیره بورس تعیین و حداقل ۲ روز کاری پیش از اعمال اطلاع رسانی میشود.
تبصره ۲: بورس موظف است از ثبت و اجرای سفارشهایی که مقررات این ماده درخصوص آنها رعایت نشده است در سیستم معاملات، جلوگیری نماید.
۳۰– در صورتی که طبق مصوبات هیئت مدیره سازمان یا هیئت پذیرش، محدودیتی جهت انجام معاملات کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا برای شخص یا گروهی از اشخاص تعیین گردد، کارگزار و بورس مکلفند در زمان دریافت و اجرای سفارش محدودیت‌های مذکور را رعایت نمایند.
بخش دوم : ضوابط اختصاصی بازار فیزیکی
فصل ششم : ضوابط معاملات کالا به روش حراج حضوری
۳۱–عرضه کالا به روش حراج حضوری صرفاً برای کالاهای دارای یک عرضه کننده انجام میشود، شرایط عرضه در این روش حسب هر عرضه توسط بورس تعیین میگردد.
۳۲– قبل از عرضه کالا به روش حراج حضوری باید اطلاعیه عرضه توسط بورس منتشر گردد. این اطلاعیه شامل موارد زیر میباشد.
۱–مشخصات کالای قابل عرضه
۲–حجم کالای قابل عرضه
۳–حداکثر افزایش عرضه توسط عرضه‌کننده
۴–نوع معامله (در معامله سلف ذکر سررسید تحویل کالا و در معامله نسیه ذکر شرایط پرداخت)
۵–قیمت پایه
۶–تاریخ عرضه
۷–نام عرضه‌کننده و تولیدکننده
۸–شرایط پرداخت وجه معامله و در صورت تسویه غیرنقدی تعیین میزان دقیق بخش غیر نقدی و همچنین ذکر اسناد مورد نیاز جهت تسویه.
۹–زمانبندی، مکان و شرایط تحویل
۱۰–نوع بسته‌بندی (در صورت وجود)
۱۱–درخصوص قراردادهای سلف امکان انجام یا عدم انجام معاملات سلف موازی استاندارد بر روی آن
۱۲–بازار هدف بین المللی درخصوص کالاهای صادراتی مورد عرضه در رینگ بین المللی
۱۳–قیمت مبنا و جزئیات محاسبه قیمت نهایی در معاملات کشف پریمیوم
۱۴–محدودیت نوسان قیمت پایه
۱۵–محدودیت نوسان قیمت مجاز در صورت وجود
۱۶–واحد پایه تخصیص
۱۷–حداقل خرید
۱۸–حداقل خرید جهت کشف نرخ
۱۹–حداقل تغییر قیمت سفارش
۲۰–حداکثر خرید در صورت وجود
تبصره ۱: فرمت فرم‌های سفارش فروش و اطلاعیه عرضه توسط هیئت مدیره بورس تصویب میشود.
تبصره ۲: بندهای ۱ الی ۱۲ اطلاعیه عرضه توسط کارگزار فروشنده و بندهای ۱۳ الی۲۰ توسط بورس تعیین میشود.
تبصره ۳: بورس قبل از شروع هر جلسه رسمی معاملات ترتیب زمانی عرضههای آن جلسه را اعلام مینماید.
۳۳–موعد انتشار اطلاعیه عرضه به شرح زیر است:
الف) در حراج حضوری
الف–۱) برای رینگ داخلی یک روز کاری قبل از عرضه
الف-۲) برای رینگ بین المللی ۳ روز کاری قبل از عرضه
ب) در معاملات تمام الکترونیکی روزکاری قبل از شروع معاملات هر نماد معاملاتی
ج) در عرضه یکجا ۵ روز کاری قبل از عرضه
۳۴–اطلاعیه عرضه کالا در بازار فیزیکی باید حداکثر تا ساعت ۱۶ موعد انتشار اطلاعیه عرضه توسط بورس منتشر گردد. بدین منظور باید اقدامات زیر انجام گردد:
۱–فرم درخواست عرضه باید حداکثر تا ساعت ۱۲ موعد انتشار اطلاعیه عرضه توسط کارگزار عرضه کننده به بورس ارائه شود.
۲–بورس اطلاعیه عرضه را حداکثر تا ساعت ۱۴ موعد انتشار اطلاعیه عرضه، بررسی و در صورت تأئید به اتاق پایاپای ارائه مینماید.
۳–اتاق پایاپای پس از احراز شرایط عرضه کننده از حیث تضامین و سپردههای مورد نیاز جهت عرضه، تایید یا عدم تایید خود را درخصوص عرضه حداکثر تا ساعت ۳۰/۱۵ موعد انتشار اطلاعیه عرضه به بورس اعلام مینماید.
۴–بورس حداکثر تا ساعت ۱۶ موعد انتشار اطلاعیه عرضه، اقدام به انتشار اطلاعیه عرضه از طریق سایت رسمی خود مینماید.
تبصره ۱: در صورت عدم تأئید اطلاعیه عرضه، بورس مراتب را حداکثر تا ساعت ۱۶ همان روز کاری به کارگزار عرضه کننده اعلام مینماید.
تبصره ۲: سایر اطلاعات عمومی کالا از جمله خطای مجاز تحویل، استاندارد کالا و هزینه انبارداری در قالب امیدنامه منتشر میشود. اطلاعات منتشره در قالب امیدنامه جزء لاینفک اطلاعیه عرضه است.
۳۵–کلیه وظایف و تعهدات طرفین معامله صرفاً در چارچوب شرایط مندرج در اطلاعیه عرضه و مقررات میباشد و شرایط معامله پس از انتشار اطلاعیه عرضه قابل تغییر نمیباشد.
۳۶-: پس از انتشار اطلاعیه عرضه توسط بورس، فروشنده نمی‌تواند از عرضه کالای تعیین شده در اطلاعیه عرضه، خودداری نماید، مگر اینکه مراتب و دلایل انصراف خود را قبل از عرضه به بورس اعلام و موافقت بورس را اخذ نماید. در صورت عدم موافقت بورس با انصراف و عدم عرضه از سوی عرضه کننده، وی مکلف به پرداخت یک در هزار ارزش عرضه به قیمت پایه به عنوان وجه التزام به خریدارانی است که اقدام به واریز پیش پرداخت موضوع عرضه مذکور نموده اند. وجه التزام مذکور توسط اتاق پایاپای و به نسبت میزان پیش پرداخت واریز شده، بین خریداران تقسیم میگردد.
۳۷-: در صورت انتشار آگهی فروش یا اعلام شرایط فروش کالا توسط عرضه‌کننده به هر نحو، اطلاعات مندرج در آن نباید با اطلاعیه عرضه منتشره توسط بورس مغایرت داشته باشد. در صورت مغایرت، اطلاعیه عرضه منتشره در سایت رسمی بورس مبنای انجام معامله میباشد.
۳۸–مراحل انجام معاملات کالا به روش حراج حضوری به شرح زیر میباشد:
۱–پیش‌گشایش: در این مرحله امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش برای کارگزار خریدار وجود دارد و کارگزار فروشنده فقط باید عرضه خود را با قیمت پایه و حجم مندرج در اطلاعیه عرضه وارد نماید، لیکن در این مرحله معامله‌ای انجام نمی‌شود.
۲–مظنه‌یابی: کلیه سفارشهای فعال در پایان مرحله پیش‌گشایش به این مرحله منتقل میشود. شرایط این مرحله به شرح زیر میباشد:
۱–۲ امکان ورود و حذف سفارشها وجود ندارد.
۲–۲ امکان افزایش حجم تقاضای خریداران و کاهش حجم عرضه فروشندگان وجود ندارد.
۳– ۲ فروشندگان صرفاً در زمان یک سوم ابتدایی دوره مظنه یابی، امکان افزایش میزان عرضه را دارند.
۴–۲ فروشندگان می‌توانند قیمت خود را حداکثر تا سطح قیمت بهترین سفارش خرید ثبت شده کاهش دهند.
۵–۲ خریداران می‌توانند قیمت خود را حداکثر تا سطح قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده افزایش دهند.
۶–۲ کاهش حجم هر سفارش خرید صرفاً قبل از برابری قیمت آن با قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده امکان‌پذیر است.
۷–۲ چنانچه حجم عرضه بیشتر از مجموع تقاضاهایی باشد که قیمت فروشنده را پذیرفته‌اند، معاملات با قیمت فروشنده و به میزان مجموع تقاضاهای خریدارانی که قیمت فروشنده را پذیرفته‌اند، انجام میشود.
۸–۲ چنانچه در پایان این مرحله هیچ خریداری قیمت فروشنده را نپذیرد امکان تجدید مرحله مظنه‌یابی صرفاً برای یکبار دیگر توسط بورس وجود دارد.
۳–رقابت: در صورتی که در پایان زمان مظنه‌یابی مجموع تقاضاهای خریدارانی که قیمت فروشنده را پذیرفته‌اند بیش از کل میزان عرضه باشد، سفارش خریداران مذکور وارد مرحله رقابت میگردد. شرایط این مرحله به شرح زیر میباشد:
۱–۳ سفارشهای فروشندگان قابل تغییر نمیباشد.
۲–۳ خریداران حق تغییر حجم تقاضای وارده را ندارند.
۳–۳ خریداران صرفاً می‌توانند قیمت تقاضای خود را افزایش دهند.
۴–۳ در پایان مرحله رقابت، معاملات براساس اولویت‌های موضوع ماده ۵ این دستورالعمل انجام خواهد شد.
۵–۳ در صورتی که به دلیل وجود محدودیت نوسان قیمت مجاز، حجم تقاضاهایی که سقف قیمت مجاز را پذیرفته‌اند بیش از کل حجم عرضه باشد، عرضه به روش تسهیم به نسبت انجام خواهد شد. پس از تسهیم به نسبت، مقادیر تخصیص یافته به هر یک از کارگزاران نسبت به واحد پایه تخصیص، گرد می‌شوند.
۶–۳ در زمان اعمال رویه تسهیم به نسبت در صورتیکه به دلیل محدودیت‌های ناشی از واحد پایه تخصیص، امکان تخصیص کالا به میزان مندرج در اطلاعیه عرضه وجود نداشته باشد، میزان عرضه میتواند به تشخیص مدیرعامل بورس تا سطح حداکثر ۱۰ درصد میزان عرضه مندرج در اطلاعیه عرضه کاهش یا افزایش یابد و عرضه کنندگان ملزم به تبعیت از تصمیم مدیرعامل بورس در این خصوص هستند.
۴–نظارت: این مرحله پس از پایان زمان معاملات، جهت انجام اقدامات بورس از جمله تأیید معاملات میباشد.
۵–عرضه مازاد: در صورتی که حجم عرضه در پایان مرحله مظنه‌یابی از تقاضاهایی که قیمت عرضه‌کننده را پذیرفته‌اند بیشتر باشد، مازاد عرضه در این مرحله قابل معامله میباشد. خریداران می‌توانند با ارایه تقاضای خرید با قیمت معاملات انجام شده در پایان مرحله مظنه‌یابی، اقدام به خرید عرضههای مازاد نمایند. مرحله عرضه مازاد از پایان مرحله نظارت آغاز و حداکثر تا پایان زمانی از روز جاری معاملاتی که هیئت مدیره بورس تعیین میکند ادامه می‌یابد.
شرایط معاملات عرضه مازاد به شرح ذیل میباشد:
۱–۵ در صورتی که قسمتی از حجم عرضه اعلامی طبق اطلاعیه عرضه یا عرضه افزایش یافته در مرحله مظنه‌یانی معامله نگردد، این مازاد در سامانه معاملات باقیمانده و تا پایان مرحله عرضه مازاد قابل معامله میباشد.
۲–۵ عرضه مازاد با پیشنهاد عرضه‌کننده و موافقت بورس میتواند تا پایان روز کاری قبل از روز عرضه بعدی نماد معاملاتی یا یک هفته پس از روز عرضه، هر کدام که کمتر باشد، معامله شود.
۳–۵ در صورت منتقل شدن عرضه مازاد به روزهای کاری بعد کارگزار عرضه‌کننده صرفاً تا ساعت ۹ صبح روز کاری بعد میتواند عرضه مازاد را از سامانه معاملات حذف نماید. در غیر اینصورت عرضه مازاد تا پایان مرحله عرضه مازاد آن روز معاملاتی قابل معامله خواهد بود.
۴–۵ در صورتی که در پایان مرحله نظارت کارگزار عرضه‌کننده درخواست افزایش مازاد عرضه را بدهد، افزایش مازاد با تائید بورس امکان‌پذیر است.
تبصره– طول مدت هر یک از مراحل فوق توسط هیأت مدیره بورس تعیین و حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال اطلاع‌رسانی میگردد. تغییر طول مدت مراحل فوق حین جلسه معاملاتی مجاز نمیباشد.
۳۹–در صورتی که هیأت مدیره بورس برای یک نماد، محدودیت نوسان قیمت مجاز تعریف نماید، کلیه سفارشهای وارده به سامانه معاملات برای آن نماد باید در محدوده نوسان قیمت مجاز باشد. محدوده نوسان قیمت مجاز برای نماد، تابلو یا بازار توسط هیأت مدیره بورس تصویب و تا پایان روز قبل از عرضه اطلاع‌رسانی میگردد.
۴۰–در صورتی که قیمت پایه پیشنهاد شده در اطلاعیه عرضه، خارج از محدوده نوسان قیمت پایه باشد، بورس باید از انتشار اطلاعیه عرضه جلوگیری کند.
تبصره– رویه تعیین محدوده نوسان قیمت پایه توسط هیأت مدیره بورس تعیین و حداقل ۳ روزکاری قبل از اعمال اطلاع‌رسانی میگردد.
۴۱–بورس میتواند روش محاسبه قیمت پایه برخی از کالاهای پذیرفته شده را براساس فرمول مشخصی اعلام کند. در این صورت عرضه کالای عرضه کننده صرفاً با قیمت پایه محاسبه شده براساس فرمول مذکور امکان پذیر میباشد.
تبصره– فرمول تعیین قیمت پایه به پیشنهاد عرضه‌کننده به تأیید بورس رسیده و حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال توسط بورس اطلاع‌رسانی میگردد.
۴۲–میزان واحد پایه تخصیص، حداقل خرید، حداقل تغییر قیمت سفارش، حداقل عرضه و حداکثر خرید توسط هیأت مدیره بورس مصوب میگردد. کارگزاران باید در دریافت، ثبت و تخصیص سفارشها، محدودیت‌های فوق‌‌الذکر را رعایت نمایند. بورس از ورود سفارشها و یا انجام معاملاتی که محدودیت‌های مذکور را رعایت ننماید، جلوگیری خواهد کرد.
تبصره– اعمال هر گونه محدودیت حجمی یا سهمیه‌بندی در خرید، فروش و یا تخصیص کالا خارج از موارد موضوع این ماده مجاز نمیباشد.
۴۳–در صورتی که سفارشهای تطبیق یافته یک نماد طی یک جلسه معاملاتی کمتر از حداقل خرید جهت کشف نرخ باشد، تطبیق سفارشهای مذکور نمی‌تواند مورد تأیید بورس قرار گیرد و معامله‌ای انجام نمی‌شود.
تبصره– حداقل خرید جهت کشف نرخ توسط هیأت پذیرش تعیین و تا پایان روز قبل از عرضه اطلاع‌رسانی میگردد.
۴۴–در صورتی که برای یک نماد معاملاتی حراج حضوری انجام شود و به دلیل عدم وجود تقاضای کافی معامله‌ای بر روی آن نماد صورت نپذیرد، امکان حراج مجدد نماد تا پایان آن جلسه معاملاتی وجود دارد. در این حالت باید کارگزاران متقاضی خرید، درخواست خودرا قبل از پایان جلسه معاملاتی به بورس اعلام نمایند. درصورت موافقت بورس با عرضه مجدد، عرضه‌کننده ملزم به عرضه مجدد در همان جلسه معاملاتی میباشد.
فصل هفتم : ضوابط معاملات کالا به روش تمام الکترونیکی
۴۵–در صورتی که کالایی به تشخیص بورس در بازار فیزیکی دارای عرضه‌کنندگان و خریداران متعدد باشد، معاملات آن به روش تمام الکترونیکی انجام میشود.
۴۶–معاملات به روش تمام الکترونیکی طی مراحل به شرح زیر انجام میشود:
۱–پیش‌گشایش: مرحله ابتدایی معاملات است که در آن امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد لیکن معامله‌ای انجام نمی‌شود.
۲–مرحله گشایش: این مرحله بلافاصله پس از مرحله پیش‌گشایش است و در آن، سفارشهای موجود در سامانه معاملات براساس ساز وکار حراج ناپیوسته انجام میشود.
۳–مرحله پیوسته: این مرحله‌پس از انجام مرحله گشایش شروع و در آن به محض تطبیق قیمت سفارشهای وارد شده به سامانه معاملات، معامله انجام میشود.
۴–مرحله حراج ناپیوسته پایانی: این مرحله پس از خاتمه مرحله پیوسته شروع میشود. طی این مرحله امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش توسط کارگزاران وجود دارد لیکن معامله‌ای انجام نمی‌شود. در پایان این مرحله سفارشهای موجود در سامانه معاملات براساس ساز وکار حراج ناپیوسته اجرا میشود.
۵–مرحله معاملات پایانی: مرحله پایانی جلسه معاملاتی است که طی آن ورود سفارش و انجام معامله صرفاً با قیمت پایانی امکان‌پذیر است.
تبصره ۱: هیئت مدیره بورس میتواند یک یا چند مورد از مراحل فوق را جهت انجام معاملات تعیین نماید، لیکن باید حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال موضوع را اطلاع رسانی نماید.
تبصره ۲: هیأت مدیره بورس میتواند در روش تمام الکترونیکی، زمانی را خارج از جلسه معاملات، برای ورود سفارشها تعیین نماید.
تبصره ۳: طول مدت هر یک از مراحل فوق توسط هیأت مدیره بورس تعیین و حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال اطلاع‌رسانی میگردد. تغییر طول مدت مراحل فوق حین جلسه معاملات مجاز نمیباشد.
۴۷–اطلاعیه عرضه معاملات کالای فیزیکی به روش تمام الکترونیکی باید روزکاری قبل از شروع معاملات هر نماد معاملاتی منتشر گردد. در این اطلاعیه حداقل اطلاعات زیر درج می شود:
۱–مشخصات کالای قابل عرضه
۲–نوع معامله، در معامله سلف ذکر سررسید تحویل کالا و در معامله نسیه ذکر شرایط پرداخت
۳–قیمت پایه
۴–تاریخ شروع معاملات نماد
۵–شرایط پرداخت وجه معامله و در صورت تسویه غیرنقدی تعیین میزان دقیق بخش غیر نقدی و همچنین ذکر اسناد مورد نیاز جهت تسویه.
۶–شرایط تحویل
۷–بازار هدف بین المللی درخصوص کالاهای صادراتی مورد عرضه در رینگ بین المللی
۸–محدودیت نوسان قیمت مجاز
۹–واحد پایه تخصیص حسب مورد
۱۰–حداقل خرید
۱۱–حداقل خرید جهت کشف نرخ
۱۲–حداقل تغییر قیمت سفارش
تبصره ۱: فرمت فرم‌های سفارش فروش و اطلاعیه عرضه توسط هیئت مدیره بورس تصویب میشود.
تبصره ۲: بندهای ۱ الی ۷ اطلاعیه عرضه توسط کارگزار فروشنده و بندهای ۸ الی ۱۲ توسط بورس تعیین میشود.
فصل هشتم : ضوابط معاملات کالا به روش عرضه یکجا
۴۸–عرضه یکجای کالاهای پذیرفته شده در بورس صرفاً با موافقت هیئت مدیره بورس امکان پذیر است.
۴۹–عرضه یکجای کالا توسط یک عرضه کننده انجام میشود و کالای مورد عرضه بصورت یکجا معامله خواهد شد.
۵۰–ضوابط انتشار اطلاعیه عرضه و اطلاعات آن در روش عرضه یکجا، مانند ضوابط مربوطه در روش حراج حضوری موضوع فصل ششم این دستورالعمل می باشد.
۵۱–انجام رقابت و تطبیق سفارشات در عرضه یکجا به روش تمام الکترونیکی انجام میشود.
۵۲–در صورت تمایل فروشنده به انتشار آگهی فروش در جراید، اطلاعات مندرج در آن نباید با اطلاعات ارایه شده به بورس مغایرت داشته باشد. در صورت مغایرت، اطلاعات منتشر شده در سایت رسمی بورس قابل استناد میباشد.
۵۳–در عرضه یکجا مدیرعامل بورس میتواند براساس وضعیت بازار، حداقل تغییر قیمت مجاز هر سفارش را که در اطلاعیه عرضه اعلام شده است، برای جلسات معاملاتی بعد تغییر دهد، لیکن باید قبل از شروع جلسه معاملاتی، مراتب را از طریق درج در سایت رسمی بورس به اطلاع عموم برساند.
۵۴–سفارش خرید باید برابر کل کالای عرضه شده باشد. همچنین قیمت تعیین شده در سفارشهای خرید نباید کمتر از قیمت پایه‌ای باشد که در اطلاعیه عرضه اعلام شده است.
۵۵–کاهش قیمت سفارش خرید ثبت شده در سامانه معاملات یا ورود سفارش با قیمتی کمتر از بالاترین سفارش خرید ثبت شده در سامانه معاملات، مجاز نمیباشد و حذف سفارش خرید فقط در صورت ثبت سفارش خرید با قیمت بالاتر در سامانه معاملات مجاز است.
۵۶–کارگزار فروشنده مکلف است در صورت ثبت سفارش خرید در سامانه معاملات با قیمت پایه یا بیشتر از آن قبل از ۱۰ دقیقه پایانی جلسه معاملاتی، اقدام به عرضه نماید. عرضه توسط کارگزار فروشنده تنها در صورتی امکان‌پذیر است که از زمان ثبت بهترین سفارش خرید در سامانه معاملات حداقل ۳ دقیقه گذشته باشد.
تبصره ۱: در صورت ثبت سفارش خرید در ۱۰ دقیقه پایانی بازار، ادامه رقابت به جلسه معاملاتی بعد موکول شده و کارگزار دارای بهترین سفارش خرید موظف است سفارش خود را با همان قیمت در ابتدای جلسه معاملاتی بعد وارد سامانه نماید.
تبصره ۲: عدم رعایت ضوابط این ماده از سوی کارگزار خریدار یا کارگزار فروشنده تخلف محسوب شده و بورس مکلف است موضوع را جهت رسیدگی به مرجع رسیدگی به تخلفات کارگزاران ارجاع نماید.
۵۷–در صورتی که تخلفات طرفین مانع انجام معامله در عرضه یکجا شود، متخلف مکلف به پرداخت یک درصد ارزش معامله به قیمت پایه به عنوان خسارت به طرف مقابل خواهد بود. در این خصوص کارگزار وثائق و تضامین لازم را حسب مورد از خریدار یا فروشنده دریافت مینماید. همچنین در صورت عدم انجام معامله مطابق این ماده، شخص متخلف مکلف است کارمزدهای انجام معامله را بر حسب ارزش معامله به قیمت پایه پرداخت نماید.
۵۸–در عرضه یکجا، عرضه‌کننده باید شرایط تسویه معاملات را شامل موارد زیر به طور دقیق در اطلاعیه عرضه اعلام نماید :
۱–نحوه تسویه معامله و میزان بخش نقدی و بخش غیر نقد معامله
۲–مهلت پرداخت بخش نقدی و تنظیم فرم خارج از پایاپای که طی آن خریدار باید بخش نقدی معامله را واریز نماید، اقدامات لازم جهت امضای فرم خارج از پایاپای توسط فروشنده برای بخش غیر نقد معامله را انجام و فروشنده باید فرم خارج از پایاپای را از طریق کارگزار فروشنده به بورس ارائه دهد. این مهلت حداکثر ۳۰ روز تقویمی پس از انجام معامله خواهد بود.
۳–مهلت زمانی انجام اقدامات و ارائه مستندات لازم از سوی خریدار به فروشنده جهت ارائه فرم خارج از پایاپای
۵۹–در عرضه یکجا، کارگزار عرضه کننده در صورتی مجاز به عرضه خواهد بود که معادل یک درصد ارزش کالای موضوع معامله براساس قیمت پایه را به صورت نقد یا ضمانت‌نامه بانکی بدون قید و شرط به عنوان وجه التزام از عرضه کننده دریافت و حسب مورد به حساب اتاق پایاپای واریز یا به این اتاق تحویل دهد و تأییدیه اتاق پایاپای را مبنی بر اخذ تضامین مربوطه به بورس ارایه کند. سپرده موضوع این ماده علاوه بر تضامینی است که طبق مقررات جهت عرضه کالا در بورس اخذ میشود و صرفاً جهت تضمین تعهدات عرضه کننده در فرایند انجام رقابت تا قطعی شدن معامله عرضه یکجا است.
تبصره ۱: در صورت عدم ایفای تعهدات معامله توسط فروشنده، سپرده موضوع این ماده پس از کسر کارمزدها و هزینه‌های معامله به کارگزار خریدار پرداخت میشود.
تبصره ۲: در صورتی که کارگزار فروشنده پس از انتشار اطلاعیه عرضه و قبل از شروع رقابت، انصراف کتبی خود را از ادامه رقابت اعلام و بورس با انصراف وی موافقت نماید یا چنانچه به دلیل عدم وجود خریدار معامله انجام نشود، سپرده موضوع این ماده با تایید بورس مبنی بر عدم مغایرت اقدامات کارگزار با مقررات در جریان معامله مذکور، حداکثر تا دو روز کاری پس از زمان انصراف یا پایان رقابت مسترد میشود.
۶۰–در عرضه یکجا، کارگزار خریدار در صورتی مجاز به ورود سفارش به سامانه معاملات است که معادل ۳ درصد ارزش کالای موضوع معامله براساس قیمت پایه را به صورت نقد یا ضمانت‌نامه بانکی بدون قید و شرط از مشتری دریافت و حسب مورد به حساب اتاق پایاپای واریز یا به این اتاق تحویل دهد و تأییدیه اتاق مزبور را مبنی بر اخذ تضامین مربوطه به بورس ارایه کند.
تبصره ۱: در صورت عدم ایفای تعهدات تسویه از سوی کارگزار خریدار، سپرده موضوع این ماده پس از کسر کارمزدها و هزینه‌های معامله به کارگزار فروشنده پرداخت میشود.
تبصره ۲: در صورتی که کارگزار خریدار پس از ارایه درخواست خرید و قبل از انجام معامله، انصراف کتبی خود را از ادامه رقابت اعلام نماید یا چنانچه کارگزار خریدار موفق به انجام معامله نگردد، سپرده وی با تایید بورس مبنی بر عدم مغایرت اقدامات کارگزار با مقررات در جریان معامله مذکور، حداکثر تا دو روز کاری پس از زمان انصراف یا انجام معامله مسترد میشود.
۶۱–کارگزار خریدار مکلف است پس از انجام معامله حداکثر طی مهلت واریز بخش نقدی و تنظیم فرم خارج از پایاپای که در اطلاعیه عرضه مشخص شده است، نسبت به تسویه بخش نقدی معامله از طریق اتاق پایاپای اقدام نماید و مستندات لازم جهت تنظیم فرم تسویه خارج از پایاپای بخش غیرنقدی را به فروشنده ارایه کند. کارگزار فروشنده مکلف است پس از انجام اقدامات و دریافت مستندات لازم جهت تنظیم فرم تسویه خارج از پایاپای از سوی خریدار طی مهلت تنظیم فرم خارج از پایاپای، نسبت به ارایه فرم تسویه خارج از پایاپای به اتاق پایاپای اقدام نماید. در صورت واریز بخش نقدی و ارایه سند تسویه خارج از پایاپای به اتاق پایاپای طی مهلت‌های مقرر، معامله از نظر بورس قطعی خواهد شد.
تبصره– در صورت خودداری کارگزار فروشنده یا فروشنده از دریافت مستندات لازم جهت تنظیم فرم خارج از پایاپای، خریدار یا کارگزار وی میتواند اسناد فوق را جهت ثبت در سوابق به اتاق پایاپای ارایه و رسید دریافت نماید.
۶۲–در خصوص معامله عرضه یکجا، کارگزار خریدار می تواند از کد تجمیعی جهت شرکت در رقابت برای چند خریدار استفاده نماید لیکن باید نام خریدار و درصد تخصیص به هریک بر اساس سفارشات ثبت شده نزد کارگزار مشخص بوده و قبل از شروع رقابت به بورس اعلام شود. تخصیص کالا به خریداران پس از قطعی شدن معامله، بر اساس اطلاعات موضوع این ماده انجام خواهد شد.
۶۳–در صورت عدم تسلیم سند تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار فروشنده یا عدم تسویه بخش نقدی معامله توسط کارگزار خریدار در مهلت مقرر، انجام معامله توسط بورس قطعی نمی‌شود.
۶۴–در صورت عدم امضای سند تسویه خارج از پایاپای از سوی خریدار یا فروشنده یا عدم ارائه آن به بورس، به اختلاف طرفین بر اساس ترتیبات مقرر در ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران رسیدگی خواهد شد. در صورتی که براساس رأی صادره قطعی عرضه کننده و یا کارگزار عرضه کننده متخلف شناخته شوند، کارمزد کارگزار فروشنده، سازمان، بورس و شرکت سپردهگذاری مرکزی از محل سپرده موضوع ماده۶۰ این دستورالعمل کسر و مابقی به حساب کارگزار خریدار واریز خواهد شد و درصورتی که خریدار متخلف شناخته شود، کارمزد کارگزار خریدار، سازمان و بورس از محل سپرده موضوع ماده ۶۱ این دستورالعمل کسر و مابقی به حساب کارگزار فروشنده واریز خواهد شد. کارگزار فروشنده پس از کسر کارمزد خود مکلف به پرداخت مابقی مبلغ مذکور به عنوان خسارت به فروشنده خواهد بود
۶۵–در صورت عدم واریز بخش نقدی توسط خریدار، کارمزد کارگزار خریدار، سازمان و بورس از محل سپرده موضوع ماده ۶۱ این دستورالعمل کسر و مابقی به حساب کارگزار فروشنده واریز خواهد شد. کارگزار فروشنده پس از کسر کارمزد خود مکلف به پرداخت مابقی مبلغ مذکور به عنوان خسارت به فروشنده خواهد بود.
۶۶–ارائه فرم تسویه خارج از پایاپای به بورس به منزله پایان فرایند معامله و تسویه معامله در بورس محسوب شده و بورس در خصوص تسویه بخش غیر نقدی معامله مسئولیتی نخواهد داشت. ضوابط مربوط به تحویل کالا تابع مقررات عمومی تحویل کالای مورد معامله در بازار فیزیکی مندرج در دستورالعمل تسویه و پایاپای خواهد بود.
بخش سوم : ضوابط اختصاصی بازار مشتقه
فصل نهم : ضوابط کلی معاملات در بازار مشتقه
۶۷–گشایش نماد معاملاتی قراردادهای مورد معامله در بازار مشتقه منوط به انجام اقدامات زیر است:
۱–پذیرش و درج اوراق مربوطه
۲–انتشار اطلاعیه معاملاتی و مشخصات قرارداد حداقل ۳ روز کاری قبل از معامله
۳–ایجاد فایل دارایی مشتریان حسب مورد توسط شرکت سپردهگذاری مرکزی
۶۸–گشایش نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته با اعمال یک مرحله پیش‌گشایش شروع و با اجرای حراج ناپیوسته پایان می‌یابد. پس از این مرحله، معاملات به صورت پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام میشود. قیمت مرجع در مرحله پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.
تبصره– در صورتی که در دوره حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد یا به دلیل غیر عادی بودن قیمت کشف شده یا حجم اوراق بهادار معامله شده، معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تایید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته تا کشف قیمت تکرار میگردد. در صورتیکه پس از ۳ روز کاری کشف قیمت انجام نگردید قیمت تئوریک توسط بورس محاسبه و به عنوان قیمت گشایش لحاظ میشود.
۶۹–معاملات در بازار مشتقه به روش تمام الکترونیکی و طی مراحل و شرایطی که در ماده ۴۷ این دستورالعمل و تبصره های ذیل آن تصریح شده است، انجام می شود.
۷۰–در صورتیکه معاملات اوراق بهادار مظنون به استفاده از اطلاعات‌نهانی یا دستکاری قیمت باشد، بورس میتواند رأساً یا به موجب اعلام سازمان نماد معاملاتی اوراق بهادار را متوقف نماید. بازگشایی نماد معاملاتی پس از بررسی‌های لازم و حداکثر تا پایان روز معاملاتی بعد حسب مورد به تشخیص بورس یا سازمان خواهد بود.
۷۱– بورس باید دلیل توقف نمادهای معاملاتی را حداکثر تا پایان روز کاری توقف نماد معاملاتی اطلاع‌رسانی نماید. همچنین بورس مکلف است حداقل ۱۵ دقیقه قبل از بازگشایی نماد معاملاتی مراتب را به اطلاع عموم برساند.
۷۲–قیمت پایانی اوراق بهادار مبتنی بر کالا در پایان هر جلسه معاملاتی توسط بورس به شرح زیر تعیین و از طریق سایت رسمی بورس منتشر میشود.
۱–در صورت انجام معاملات روی نماد معاملاتی طی روز میانگین وزنی معاملات انجام شده طی آن روز.
۲–در صورت عدم انجام معامله طی روز، قیمت پایانی براساس روش محاسبه قیمت تئوریک که توسط هیئت پذیرش تعیین میگردد محاسبه خواهد شد.
تبصره– در تسویه معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالا قیمت پایانی به عنوان قیمت تسویه در نظر گرفته میشود.
فصل دهم : ضوابط اختصاصی معاملات قراردادهای سلف موازی استاندارد
۷۳– نماد معاملاتی قراردادهای سلف موازی استاندارد پذیرفته شده در هیئت پذیرش، حداکثر ۱۰ کاری روز پس از درج قرارداد و انتشار امیدنامه پذیرش در بازار مشتقه ایجاد میگردد. معاملات ثانویه قرارداد سلف موازی استاندارد پس از عرضه اولیه در بورس انجام خواهد داشت.
۷۴–قراردادهای سلف موازی استاندارد به یکی از روش‌های زیر عرضه اولیه می‌شوند:
۱–عرضه اولیه از طریق حراج حضوری
۲–عرضه اولیه از طریق حراج ناپیوسته
۳–عرضه اولیه از طریق عرضه گسترده با قیمت ثابت
تبصره– جهت عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد می‌توان از یک یا چند روش استفاده نمود. روش‌های عرضه اولیه برای هر قرارداد سلف موازی استاندارد در مشخصات قرارداد و توسط هیئت پذیرش تعیین میگردد.
۷۵–عرضه اولیه از طریق حراج حضوری به شرح زیر است:
۱–عرضه کالا در قالب قراردادهای سلف در بازار فیزیکی به روش حراج حضوری
۲–تکمیل امور تسویه معامله و قطعی شدن معاملات انجام شده در بازار فیزیکی
۳–ایجاد فایل دارایی مشتریان روی نماد معاملاتی مربوط به قراردادهای سلف موازی استاندارد به نام خریداران
۴–انتشار اطلاعیه عرضه اولیه در اولین روز کاری پس از تکمیل امور تسویه معامله در بازار فیزیکی
۵–گشایش نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد به روش حراج ناپیوسته در بازار مشتقه، دو روز کاری پس از انتشار اطلاعیه عرضه اولیه
۷۶–عرضه اولیه به روش حراج ناپیوسته به شرح زیر است :
۱–ایجاد و تکمیل فایل دارایی مشتریان از طریق فرایند پذیرش مشتری
۲–انتشار اطلاعیه عرضه اولیه
۳–گشایش نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد به روش حراج ناپیوسته در بازار مشتقه، دو روز کاری پس از انتشار اطلاعیه عرضه اولیه
۷۷–عرضه اولیه از طریق عرضه گسترده با قیمت ثابت به شرح زیر است :
۱–کارگزار عرضه کننده موظف است اطلاعیه عرضه اولیه و مستندات لازم را حداکثر تا ۱۰ روز کاری قبل از عرضه به بورس ارائه نماید. بورس موظف است پس از بررسی رعایت مقررات مربوطه، مراتب موافقت یا عدم موافقت خود را حداکثر تا ۳ روز کاری بعد به کارگزار عرضه کننده و اتاق پایاپای اعلام نماید.
۲–کارگزار عرضه‌کننده موظف است پس از اخذ موافقت نامه بورس در خصوص عرضه، جهت ثبت و سپرده گذاری قراردادهای سلف موازی استاندارد، مستندات زیر را حداکثر تا ۶ روز کاری قبل از عرضه به اتاق پایاپای ارائه نماید. در صورتی که مستندات و مدارک موضوع این بند طی مهلت مقرر و بصورت کامل به اتاق پایاپای ارائه گردد، اتاق پایاپای موظف است پس از بررسی رعایت ضوابط مربوط به تعهدات، تضامین و سایر مقررات مربوطه، مراتب موافقت یا عدم موافقت خود را حداکثر تا ۲ روز کاری بعد به کارگزار عرضه کننده و بورس اعلام نماید.
الف) تضامین و سپردههای مورد نیاز جهت عرضه کالا طبق ضوابط تضمین مصوب هیئت مدیره شرکت سپردهگذاری مرکزی؛
ب) تضامین مربوط به بازارگردانی قراردادها حسب مورد؛
ج) اطلاعیه عرضه اولیه که به تایید بورس رسیده است.
۳–بورس اطلاعیه عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد را که مشتمل بر موارد زیر است حداکثر تا ۲ روز کاری پیش از عرضه اولیه از طریق سایت رسمی خود منتشر می نماید:
الف) مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد
ب) تاریخ شروع و پایان دوره عرضه اولیه
ج ) قیمت ثابت عرضه اولیه
د) تاریخ گشایش نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد در بورس
ه) عاملین عرضه شامل شبکه کارگزاری و یا شبکه بانکی
۴–ایجاد و تکمیل فایل دارایی مشتریان بر اساس نتایج عرضه اولیه
۵–گشایش نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد به روش حراج ناپیوسته در بازار مشتقه، حداکثر ۱۰ روز کاری پس از پایان عرضه اولیه
۷۸–پس از عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد تا آخرین روز معاملاتی مندرج در مشخصات قرارداد معامله خواهند شد و در پایان آخرین روز معاملاتی نماد معاملاتی قرارداد جهت انجام امور تحویل و تسویه نهایی متوقف خواهد شد.
۷۹–در صورت تصویب هیئت پذیرش و درج در مشخصات قرارداد، بورس میتواند خرید ویا فروش قراردادهای سلف موازی استاندارد را در روز یا روزهای خاصی از دوره معاملاتی، برای بخشی از مشتریان محدود نماید.
فصل یازدهم : بازارگردانی در بازار مشتقه
۸۰–متقاضی دریافت مجوز بازارگردانی باید تقاضای خود را برای بازارگردانی معاملات بازار مشتقه، به بورس ارائه کند. این تقاضا باید بر اساس فرم مصوب بورس و حاوی تعهدات متقاضی در مورد دامنه مظنه، حداقل سفارش انباشته، حداقل معاملات روزانه و دوره زمانی بازارگردانی باشد.
۸۱–شروع فعالیت بازارگردانی در هر نماد معاملاتی، منوط به صدور مجوز فعالیت بازارگردانی توسط بورس خواهد بود.
۸۲–کلیه شرکت‌های کارگزاری که صلاحیت انجام فعالیت بازارگردانی را دارند، توسط سازمان به بورس اعلام خواهند شد.
۸۳–بورس ظرف حداکثر ۱۵ روز پس از دریافت درخواست متقاضی، نظر خود را جهت اجازه شروع فعالیت بازارگردان به متقاضی اعلام میکند. در صورت موافقت با شروع بازارگردانی، شرایط بازارگردانی و تاریخ آغاز و پایان فعالیت مزبور در مجوز اعطایی ذکر خواهد شد. .
۸۴–بازارگردان کلیه فعالیت های بازارگردانی را در کد بازارگردانی انجام می دهد.
۸۵–بازارگردان موظف است برای انجام امور بازارگردانی در بازارمشتقه، حداقل یک ایستگاه معاملاتی و یک مسئول انجام معاملات جداگانه را طبق مقررات اختصاص دهد. بازارگردان همچنین موظف است کلیه معاملات در هر نماد معاملاتی بازارمشتقه، دریافت ها، پرداخت ها، هزینه ها و درآمدهای مرتبط با بازارگردانی را در سر فصل حساب های جداگانه ثبت و در مقاطع سه ماهه به سازمان گزارش نماید.
۸۶–بازارگردان موظف است، سفارشهای خرید و فروش خود را با رعایت شرایط زیر وارد سامانه معاملات بورس کند:
الف) قیمتهای پیشنهادی در این سفارش ها باید در دامنه مجاز نوسان باشند.
ب) تفاوت بین کمترین قیمت خرید در سفارش های خرید و بیشترین قیمت فروش در سفارش های فروش بازارگردان، حداکثر برابر دامنه مظنه باشد.
ج) حجم سفارش های خرید و فروش باید با یکدیگر برابر و هر یک معادل یا بیش از حداقل سفارش انباشته تعیین شده طبق قرارداد باشد.
تبصره –در صورتی که در اثر انجام معامله، حجم سفارش خرید یا فروش کمتر از حداقل سفارش انباشته شود یا تساوی میان آنها از بین برود، بازارگردان موظف است حداکثر ظرف دو دقیقه، حجم سفارش های مزبور را با یکدیگر برابر و معادل با بیش از حداقل سفارش انباشته نماید.
۸۷ –بورس قبل از اعطای مجوز شروع فعالیت بازارگردانی، قرارداد بازارگردانی در خصوص هر نماد معاملاتی، شامل حداقل سفارش انباشته، حداقل معاملات روزانه و حداقل دوره زمانی مورد قبول برای بازارگردانی را به تائید سازمان می‌رساند.
۸۸–در صورتی که بنا به پیشنهاد بازارگردان و تایید بورس جهت انجام فعالیت بازارگردانی افزایش دامنه نوسان قیمت روزانه نماد معاملاتی ضرورت داشته باشد، این پیشنهاد باید توسط بورس به هیئت پذیرش ارائه و در صورت تصویب هیئت پذیرش، مشخصات قرارداد تغییر و دامنه جدید نوسان روزانه قیمت نماد معاملاتی طبق مقررات اعمال خواهد شد.
۸۹–در صورت تقاضای بازارگردان مبنی بر توقف نماد معاملاتی، بورس می تواند دلایل بازارگردان را بررسی و در صورت توافق و تطابق با مقررات مربوطه، نماد معاملاتی را حداکثر به مدت یک ساعت متوقف نماید.
۹۰–در صورتیکه بازارگردان هر یک از تعهدات خود در قرارداد بازارگردانی را طی جلسه معاملاتی ایفا نکند، بورس میتواند طبق شرایط مندرج در قرارداد بازارگردانی جریمه های مربوطه را اخذ نماید.
۹۱–بورس موظف است بر چگونگی انجام وظایف بازارگردان و همچنین احراز و شرایط در نظر گرفته شده در این دستورالعمل نظارت نماید.
۹۲–بورس موظف است اطلاعیه شروع بازارگردانی و همچنین اتمام دوره بازارگردانی در هر نماد معاملاتی را به همراه ذکر نام بازارگردان، حداقل سه روز کاری قبل در پایگاه اطلاع رسانی رسمی خود منتشر کند.
۹۳–بورس موظف است فهرست نمادهای معاملاتی دارای بازارگردان و همچنین نمادهایی که مجوز فعالیت بازارگردانی آنها لغو یا تمام شده است را به همراه ذکر نام بازار گردان و تاریخ شروع و خاتمه بازار گردانی، تهیه و در پایگاه اطلاع رسانی رسمی خود منتشر کند. تغییرات این فهرست باید روزانه ،به هنگام شود.
۹۴–هرگاه حجم معاملات بازارگردان بر روی هر نماد معاملاتی قراردادهای مشتق کالایی در یک روز معاملاتی، برابر یا بیش از حداقل معاملات روزانه شود، تعهد بازارگردان در آن روز معاملاتی ایفا شده تلقی میشود.
۹۵–در شرایطی که قیمت هر نماد معاملاتی طی چهار جلسه معاملاتی متوالی مجموعا بیش از ۳ برابر دامنه مجاز نوسان روزانه قیمت در یک جهت تغییر کند و در عین حال عرضه و تقاضای آن نماد معاملاتی به تعادل نرسیده باشد، آنگاه بازارگردان از ایفای تعهدات خود معاف خواهد بود.
تبصره– مدت زمان معافیت بازارگردان توسط بورس بر اساس شرایط بازار تعیین میشود.
۹۶–در صورتیکه مقررات انجام معامله در بازار مشتقه تغییر کند، مخصوصا چنانچه دامنه نوسان روزانه قیمت در نماد معاملاتی محدودتر شود، بازارگردان میتواند تقاضای انصراف از فعالیت بازارگردانی خود را حداکثر تا موعد مقرر شده در قرارداد بازارگردانی به بورس ارائه نماید. در صورت موافقت بورس با تقاضای انصراف بازارگردان، بورس موظف است موضوع را به سازمان گزارش نموده و نسبت به اعلام عمومی آن در پایگاه اطلاع رسانی رسمی خود اقدام کند.
۹۷–بورس برای بازارگردانی در هر نماد معاملاتی قراردادهای مشتق کالایی یک ایستگاه معاملاتی جداگانه، بدون دریافت هیچ‌گونه هزینه‌ای از این بابت در اختیار بازارگردان خواهد گذاشت. انجام سایر معاملات از ایستگاه معاملاتی مخصوص بازارگردانی مجاز نیست.
۹۸–اولویت اجرای سفارشهای خرید و فروش بازارگردان در هر نماد معاملاتی از نظر اولویت انجام با سایر مشتریان برابر است.
فصل دوازدهم : سایر مقررات
۹۹–در صورتی که به دلیل حوادث غیرمترقبه تمام یا بخشی از وظائف یا مسئولیت‌های اشخاص ذیربط در معامله طبق این دستورالعمل امکان‌پذیر نباشد، با حکم مرجع ذیصلاح، از این بابت مسئولیتی متوجه اشخاص مذکور نمی‌گردد.
۱۰۰–نرخ‌های خدمات و کارمزدهای بورس و نحوه وصول آن در چارچوب سقف‌های مصوب هیأت مدیره سازمان، توسط هیأت مدیره بورس تصویب و اعمال میگردد.
۱۰۱–کلیه مواردی که مطابق این دستورالعمل توسط بورس اعلام، منتشر و یا اطلاع‌رسانی میشود، باید از طریق پایگاه اطلاع رسانی رسمی بورس انجام گیرد.
