الزامات حاکم بر اینترنت اشیاء در شبکه ملی اطلاعات مصوب ۱۳۹۴

الزامات حاکم بر اینترنت اشیاء در شبکه ملی اطلاعات مصوبه شماره ۲ جلسه پنجاه و سوم مورخ ۳۰ /۰۷/ ۹۷

مقدمه
گسترش کاربردهای فضای مجازی و پیشرفت فناوری های مرتبط با این حوزه، مختصات فعلی فضای مجازی را متأثر از سه رکن نوظهور «کلان داده» [پاورقی ۱]، «هوشمندسازی» [پاورقی ۲] و «ارتباطات از نوع ماشینی» [پاورقی ۳] نموده است. فضای مجازی با مختصات جدید، علاوه بر انسان، اشیاء را نیز در دامنه کاربران خود قرار داده و امکان توسعه کاربردهای ارتباطی را که پیش تر صرفاً در محدوده انتقال پیام میان فرستنده و گیرنده شناخته می شدند به کاربردهای متنوعی همچون مدیریت فرآیندها، نیازمندی ها و ارتباطات انسان ها از طریق به کارگیری هوشمندانه اشیاء، ارتقاء داده و دامنه اثرگذاری نافذتری را شامل شده است. از اینرو، ضروری است با هدف حفظ و تقویت حاکمیت پذیری فضای مجازی، نسبت به ارایه تعاریف و شناسایی الزامات حاکم در راستای ورود فناوری های نوظهور مرتبط با این مفاهیم، اقدام های لازم صورت پذیرد.

[پاورقی ۱] Big – Data

[پاورقی ۲] Smartness

[پاورقی ۳] Machine Type Communication (MTC)

ماده ۱ – تعاریف

۱ – ۱ – اینترنت اشیاء: ارتباط/ اتصال [پاورقی ۴] اشیاء با یکدیگر و با انسان ها، که به عنوان جزیی از یک شبکه بزرگ تر (در هر مقیاسی) [پاورقی ۵] از طریق تبادل داده (به هر طریقی) [پاورقی ۶]، تعاملاتی میان این اشیاء و انسان ها به عنوان سرویس دهنده/ سرویس گیرنده را با هر ساختاری [پاورقی ۷]، فراهم می نماید؛

[پاورقی ۴] Connection

[پاورقی ۵] منظور از مقیاس در شبکه، تعداد گره های متصل به شبکه است که می تواند دو یا بیشتر باشد. از یک منظر شبکه را از لحاظ مقیاس به WAN، MAN، LAN و PAN تقسیم بندی می کنند؛

[پاورقی ۶] تمامی روش های کلاینت – کلاینت و یا کلاینت – سروری، چه رمزگذاری شده و چه رمزگذاری نشده را شامل شود؛

[پاورقی ۷] منظور از هر ساختاری، توپولوژی اتصال اشیاء به یکدیگر و به خدمات دهندگان است. از یک منظر استاندارد، برخی ساختارها به اتصال مستقیم یا با واسطه، نقطه به نقطه یا زنجیره ای و همچنین ستاره ای و یا مش تقسیم بندی می شوند؛

۱ – ۲ – موجودیت: هر شخص (حقیقی یا حقوقی)، فرایند، شی ء یا سیستم در شبکه اینترنت اشیاء که به صورت مستقل قابل شناسایی باشد؛

۱ – ۳ – کاربر: به هر موجودیت بهره بردار از اینترنت اشیاء اطلاق می شود؛

۱ – ۴ – الزامات اینترنت اشیاء: به منظور شناسایی الزامات کلان حاکم بر اینترنت اشیاء و با هدف دسته بندی موضوعات، الزامات این حوزه در دو گروه به شرح زیر تعریف شده اند:

۱ – ۴ – ۱ – الزامات عمومی: الزاماتی که بر تمامی کاربردهای اینترنت اشیاء حاکم است؛

۱ – ۴ – ۲ – الزامات اختصاصی: الزامات مربوط به کاربردهایی که کاربر، بر بخشی از ویژگی های شی ء (مانند محل فراگیری خدمت دهنده و شی ء، نوع استفاده و داده های به دست آمده از آن) دسترسی و مالکیت تام یا منحصر به فرد نداشته باشد. در این گروه از الزامات، با توجه به مالکیتِ غیر بر روی حداقل یکی از مؤلفه های ذکر شده، علاوه بر ایمنی کاربران به امنیت کاربران، داده ها و کاربردها نیز پرداخته می شود.

ماده ۲ – الزامات عمومی اینترنت اشیاء

۲ – ۱ – اصول و ارزش های حاکم بر جامعه به ویژه حفظ جایگاه والای انسان و کرامت انسانی در توسعه ابعاد مختلف اینترنت اشیاء لحاظ شود؛

۲ – ۲ اینترنت اشیاء مبتنی بر ارتقاء شاخص های کلان رفاه و عدالت اجتماعی، بهره وری و سیاست های اقتصاد مقاومتی توسعه یابد؛

۲ – ۳ – نیازمندی های حقوقی با رویکرد تعریف اشیاء، تعیین نقش و جایگاه و همچنین تنظیم روابط آن ها در تعامل با یکدیگر و انسان احصاء و تدوین شود؛

۲ – ۴ – توسعه و انتقال فناوری به کشور، برای کاربردهای شناخته شده بر اساس نیازهای اولویت دار مندرج در اسناد بالادستی، صورت پذیرد؛ [پاورقی ۸]

[پاورقی ۸] با توجه به اینکه موضوع اینترنت اشیاء در مراحل ابتدایی حیات و توسعه خود است، در مسیر تکامل در حال تجربه کردن پر تعداد تعبیرات فناورانه است. به کارگیری هر یک از این فناوری ها در مراحل ابتدایی، می تواند هدررفت سرمایه های ملی را به دانبال داشته باشد؛

۲ – ۵ – تمام موجودیت های زنجیره خدمات با رعایت حریم خصوصی کاربران و امنیت عمومی قابل شناسایی و احراز هویت باشند؛

۲ – ۶ – آموزش، پژوهش و تربیت نیروی انسانی بر اساس نیازمندی های اولویت دار کشور صورت گیرد؛ [پاورقی ۹]

[پاورقی ۹] در آگاهی بخشی های عمومی بر خانواده محوری، جمع گرایی و پیشگیری از کاهش روابط انسانی، وابستگی عاطفی و روانی به فناوری و همچنین منطقی سازی حضور در خدمات فضای مجازی نسبت به زندگی در فضای فیزیکی و ممانعت از زوال تفکر و کم تحرکی مفرط به عنوان ملاحظات جدی مواجهه با فناوری اینترنت اشیاء تأکید شود؛

۲ – ۷ – اصول ایمنی کاربران در اتصال به شبکه اینترنت اشیاء، به منظور تضمین امنیت و سلامت فردی و عمومی (از منظر سلامت جسمی و روانی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی) لحاظ شوند.

ماده ۳ – الزامات اختصاصی اینترنت اشیاء

۳ – ۱ – ورود اینترنت اشیاء با ملاحظه مخاطره برای زیرساخت های حیاتی کشور صورت گیرد؛

۳ – ۲ – زیست بوم اینترنت اشیاء صرفاً بر بستر شبکه ملی اطلاعات با «اعضای شناسنامه دار» [پاورقی ۱۰] و با «حضور بازیگران غیردولتی به ویژه در لایه های تجمیع و پردازش داده» و «مدل تجاری فراگیر» تحقق یابد؛

[پاورقی ۱۰] منظور از رسمی و شناسنامه دار بودن، ثبت و صدور مجوز در مرجع رسمی و قانونی ذیصلاح است؛

۳ – ۳ – بومی سازی نظام مند [پاورقی ۱۱] اجزای تشکیل دهنده زیست بوم اینترنت اشیاء با رعایت اولویت های راهبردی و منافع ملی انجام شود؛

[پاورقی ۱۱] بومی سازی نظام مند به معنای حرکت بر اساس یک نقشه راه جامع است که حداقل مشتمل بر تعیین حوزه های بومی سازی، اولویت ها، نقش ها، زمان بندی، اعتبارات لازم و آینده نگری باشد؛

۳ – ۴ – خدمات اینترنت اشیاء در محدوده ای با امکان اعمال حاکمیت جمهوری اسلامی ایران میزبانی شوند؛

۳ – ۵ – کلان داده های تجمیع شده از کاربران به مثابه دارایی ملی تلقی و مشمول الزامات حمایت از داده ها خواهند بود.

ماده ۴ – راهبری و نظارت
مرکز ملی فضای مجازی ظرف مدت شش ماه، ضمن تقسیم کار ملی و تعیین اولویت های توسعه، گزارش اقدامات به عمل آمده در حوزه اینترنت اشیاء در کشور را تهیه و به شورای عالی فضای مجازی ارایه نماید.