وزیران عضو کمیسیون اقتصاد در جلسه مورخ ۱۵ /۱۱ /۱۳۸۶ بنا به پیشنهاد شماره ۷۲۳۶ /۰۲۰ مورخ ۲ /۳ /۱۳۸۶ وزارت جهاد کشاورزی و به استناد ماده (۱۴) قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال ـ مصوب ۱۳۸۲ـ و با رعایت تصویب نامه شماره ۱۶۴۰۸۲ /ت۳۷۳هـ مورخ ۱۰ /۱۰ /۱۳۸۶، آیین نامه اجرایی قانون یاد شده را به شرح زیر تصویب نمودند:
آیین نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال
بخش اول کلیات
ماده ۱
در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح ذیل به کار می روند:
۱– قانون: قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب ۲۹ /۴ /۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی.
۲– مؤسسه: مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال.
۳– وزارت: وزارت جهاد کشاورزی.
۴– هیئت امنا: هیئت امنای سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی موضوع تبصره (۱) ماده (۲) قانون.
۵– سازمان: سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی.
۶– استانداردهای ملی: حداقل شاخص های فنی قابل قبول مزرعه، نهالستان، بذر یا نهال در محصولات مختلف که بر اساس قوانین و مقررات تعیین می شود.
۷– آزمایشگاه: واحد تعیین کیفیت و سلامت بذر و نهال که براساس این آیین نامه از مؤسسه مجوزهای لازم را برای فعالیت دریافت می نماید.
۸– رقم: گروهی از گیاهان که در پائین ترین رده شناخته شده گیاه شناسی بوده و دارای یکنواختی کافی، پایداری صفات و متمایز از گروه های مشابه دیگر باشند.
۹– ثبت: تأیید حق مالکیت معنوی و اعطای امتیاز انحصاری بهره برداری اقتصادی به اصلاح کننده رقم.
۱۰– به نژادگر: شخص حقیقی یا حقوقی که رقم گیاهی را برای اولین بار «اصلاح» و یا «کشف و بهبود بخشیده» باشد.
۱۱– هسته اولیه: ماده گیاهی عاری از بیماری با منشاء ژنتیکی مشخص که توسط به نژادگر تولید شده است.
۱۲– اصالت ژنتیکی: مشابهت صفات توارثی بذر و نهال تکثیر شده با رقم ثبت شده بر اساس استانداردهای طبقه مورد نظر.
۱۳– بذر: نوعی اندام گیاهی که برای تکثیر استفاده می شود.
۱۴– طبقات بذر: طبقات بذر شامل بذر به نژادگر، بذر پایه، بذر سوپرالیت، بذر مادری و بذر گواهی شده.
۱۵– بذر به نژادگر: بذر حاصل از رقمی که به طور مستقیم توسط به نژادگر تولید می شود و منبع اولیه بذر پایه می باشد.
۱۶– بذر پایه: از ازدیاد بذر به نژادگر به دست می آید و منبع بذر سوپرالیت محسوب می شود.
۱۷– بذر سوپرالیت: بذری که از تکثیر بذر پایه به دست می آید و منبع بذر مادری می باشد.
۱۸– بذر مادری: طبقه ای از بذر که برای تولید بذر گواهی شده به طور مستقیم استفاده می شود.
۱۹– بذر گواهی شده: طبقه ای از بذر که از بذر مادری و یا لاین های والدین حاصل شده است و دارای کلیه استانداردهای این طبقه باشد.
۲۰– مواد رویشی قابل تکثیر: هر نوع اندام گیاهی که به منظور تولید گیاه جدید با روش های تکثیر غیر جنسی مورد استفاده قرار می گیرد؛ از قبیل ریزوم، پیاز، غده، ریشه، جوانه، پاجوش، قلمه، ساقه و یا شاخه .
۲۱– نهال: ماده رویشی قابل تکثیر با منشاء سالم و اصیل.
۲۲– واحد تولید بذر: مزرعه ای که واجد شرایط فنی مورد تأیید مؤسسه برای تولید بذر باشد.
۲۳– نهالستان: واحدی که واجد شرایط فنی مورد تأیید مؤسسه برای تولید نهال باشد.
۲۴– تولید کننده: شخص حقیقی یا حقوقی که مجوز تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر از مؤسسه دریافت نموده باشد.
۲۵– گواهی: تأیید مطابقت کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر با استانداردهای ملی توسط مؤسسه.
۲۶– شناسه: اطلاعاتی از قبیل نام و علامت تجاری تولید کننده، شماره مجوز تولید، تاریخ و محل تولید، نام رقم، طبقه، مشخصات کیفی و کمی، شرایط نگهداری، شماره سری ظرف و رمزینه (بارکد) که بر روی نهال، ظرف بذر یا مواد رویشی قابل تکثیر نصب یا حک می شود.
۲۷– مجوز تولید: اجازه نامه تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر که توسط مؤسسه و طبق مقررات این آیین نامه صادر می شود.
۲۸– مجوز کنترل و نظارت: اجازه انجام امور نظارت و کنترل بر فرآیند تولید و فرآوری بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر که توسط مؤسسه به اشخاص حقیقی یا حقوقی ذی صلاح اعطا می شود.
۲۹– ظرف: جعبه، بطری، قوطی، بشکه، صندوق، بسته، کیسه، پاکت، لفاف یا هر گونه پوششی که واجد استانداردهای تعیین شده توسط مؤسسه بوده و مقدار مشخصی از بذر یا مواد رویشی قابل تکثیر در آن قرارداده شده باشد.
۳۰– تجزیه بذر: آزمون هایی که برای تعیین سطح خلوص فیزیکی، رطوبت، درصد جوانه زنی در شرایط کنترل شده ایده آل (قوه نامیه)، قدرت رویش بذر (بنیه) و تعیین میزان آلودگی به آفات و عوامل بیماری زا انجام می گیرد.
۳۱– مناطق مناسب: مناطقی که از نظر اقلیم، خاک، عدم وجود آفات و بیماری ها، ایزوله بودن منطقه و سایر شرایط با توجه به نوع برنامه تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، مناسب و مورد تأیید مؤسسه باشد. عدم وجود آفات و بیماری های قرنطینه ای بر اساس نظر سازمان حفظ نباتات احراز خواهد شد.
۳۲– خلوص ژنتیکی: درصد مطابقت ویژگی های توارثی توده بذری با رقم مورد نظر.
۳۳– خلوص فیزیکی: درصد وزنی بذر خالص از گونه مورد نظر که در نمونه موجود باشد. ۳۴
۳۴ـ بازرسی: نظارت بر مواردی از قبیل تأسیسات و تجهیزات، وسایل، ادوات و دستگاه ها، مواد گیاهی، اراضی و فعالیت های مرتبط با تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر و بررسی گزارش ها، توسط نمایندگان مؤسسه ۳۵.
۳۵ ـ مسؤول فنی: شخص حقیقی که دارای حداقل مدرک کارشناسی در رشته های مرتبط با بذر و نهال بوده و با اخذ مجوز از مؤسسه مسؤولیت امور فنی و اجرای دقیق ضوابط و دستورالعمل ها و رعایت استانداردهای موضوع این آیین نامه را بر عهده دارد.
بخش دوم – شرایط تولید بذر و نهال
ماده ۲
متقاضیان تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید شخصاً واجد شرایط حرفه ای تعیین شده توسط مؤسسه باشند و یا نسبت به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط اقدام نمایند.
ماده ۳
مؤسسه موظف است شرایط متقاضیان تولید بذر، نهال، مواد رویشی قابل تکثیر و واحدهای تولیدی آنان را بر اساس اصول و ضوابط فنی مقرر بررسی نموده و در صورت احراز شرایط نسبت به صدور مجوز تولید اقدام نماید.
ماده ۴
درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر باید حداکثر ظرف چهل و پنج روز از تاریخ دریافت درخواست توسط مؤسسه بررسی و در صورت احراز صلاحیت، مجوزهای لازم صادر شود. در صورت عدم احراز صلاحیت و رد درخواست، دلایل رد آن باید به صورت کتبی ظرف مدت یادشده به متقاضی اعلام شود.
ماده ۵
تولید کننده بذر یا نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر موظف است شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه را بر روی شناسه درج نماید.
ماده ۶
مسؤولیت صحت کلیه اطلاعات درج شده بر روی شناسه برعهده تولید کننده می باشد و استفاده از شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه در هر حال رافع مسؤولیت های حقوقی ناشی از عدم رعایت ضوابط و دستورالعمل های اعلامی مؤسسه توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی نبوده و با متخلفان طبق مفاد ماده (۷) قانون و سایر قوانین و مقررات مرتبط رفتار خواهد شد.
ماده ۷
تولید کننده موظف است کلیه اصول فنی، استانداردها و دستورالعمل های مرتبط با تولید و تکثیر بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر را رعایت نماید.
ماده ۸
مجوزهای تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر حسب نوع محصول برای مدت یک تا سه سال زراعی صادر می گردد. مؤسسه موظف است به منظور حصول اطمینان از مطابقت کیفیت و سلامت بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر با استانداردهای ملی، به طور مستمر از واحدهای دارای مجوز تولید بازدید نموده و در صورت احراز شرایط، مجوزهای صادرشده را برای مدت مشابه تمدید نماید.
ماده ۹
تولید کننده موظف است براساس دستورالعمل های مؤسسه، امکان نمونه برداری از تمامی بذر، مواد رویشی قابل تکثیر و نهال تولیدی را برای نماینده مؤسسه فراهم کند.
ماده ۱۰
مؤسسه موظف است خلوص ژنتیکی و فیزیکی بذر، مواد رویشی قابل تکثیر و نهال تولیدی را با انجام آزمایش های کنترل کیفی تعیین نماید.
ماده ۱۱
به منظور حصول اطمینان از کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تولیدی، مؤسسه حسب مورد از آن ها نمونه برداری نموده و آزمایش های لازم را به عمل می آورد و چنانچه بذر یا نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تولیدی واجد استانداردهای طبقه مورد نظر باشد، گواهی های لازم را برای نصب و حک شناسه صادر خواهد نمود.
ماده ۱۲
چنانچه بذر تولیدی، واجد استانداردهای لازم برای طبقه ای که برای آن مجوز دریافت شده است، نباشد، تولید کننده می تواند با اخذ مجوز از مؤسسه، بذر تولیدی را در طبقه ای پائین تر شناسه زده و عرضه نماید؛ مشروط بر اینکه واجد استانداردهای لازم برای چنین طبقه ای باشد.
ماده ۱۳
کلیه تولید کنندگان بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر موظفند شرایط لازم را جهت انجام بازرسی های ادواری و موردی نمایندگان مؤسسه از واحدهای تولیدی خود و نیز نمونه برداری از بذر، نهال و یا مواد رویشی قابل تکثیر فراهم نمایند.
ماده ۱۴
در صورتی که مؤسسه در بازرسی های خود از واحدهای تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، موارد انحراف از ضوابط و دستورالعمل های موضوع این آیین نامه را مشاهده نماید، می تواند مجوز تولید واحدهای مذکور را معلق و یا لغو نماید.
تبصره – در صورت امکان اصلاح موارد انحراف از ضوابط و دستورالعمل ها، مجوز معلق شده قابل اعاده خواهد بود.
ماده ۱۵
ضوابط و روش های مربوط به تعیین خصوصیات کیفیت و سلامت بذر و نهال و اصالت ژنتیکی بذرهای گواهی شده باید مطابق با مقررات پذیرفته شده سازمان های تخصصی بین المللی یا استاندارد ملی از جمله اتحادیه بین المللی تجزیه بذر باشد.
ماده ۱۶
مسؤولیت رعایت شرایط نگهداری و اصول فنی مرتبط با کشت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر توسط مصرف کننده، صرفاً برعهده وی خواهد بود.
بخش سوم – شرایط نظارت و کنترل بذر و نهال
ماده ۱۷
مؤسسه می تواند تمام یا بخشی از وظایف نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر را براساس قراردادی که در آن شرایط نظارت و کنترل و مراحل فعالیت های مرتبط با نظارت و کنترل مشخص شده است، به متقاضیان حقیقی یا حقوقی واجد شرایط دارای مجوز نظارت و کنترل واگذار نماید. مؤسسه می تواند براساس تعرفه ای که به تصویب هیئت امنا می رسد، هزینه های مرتبط با مراحل مختلف اجرای قرارداد نظارت و کنترل را پرداخت نماید.
ماده ۱۸
متقاضیان امر نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید شخصاً واجد شرایط حرفه ای تعیین شده توسط مؤسسه باشند و یا نسبت به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط اقدام نمایند.
ماده ۱۹
متقاضیان نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید برای هر محصول، مجوز جداگانه ای از مؤسسه دریافت نمایند.
ماده ۲۰
درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی نظارت و کنترل بر تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر باید حداکثر ظرف چهل و پنج روز از تاریخ دریافت درخواست توسط مؤسسه بررسی و در صورت احراز صلاحیت، مجوز لازم صادر شود. در صورت عدم احراز صلاحیت و رد درخواست، دلایل رد آن باید به صورت کتبی ظرف همین مدت به متقاضی اعلام شود.
ماده ۲۱
مجوز نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر برای فعالیت متقاضیان در سطوح ملی، منطقه ای یا استانی صادر می گردد. سطوح مذکور براساس صلاحیت و رتبه تعیین شده برای متقاضی مشخص خواهد شد.
ماده ۲۲
مدت اعتبار مجوز نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر حسب نوع محصول از یک تا دو سال خواهد بود. در صورتی که مؤسسه، موارد انحراف از ضوابط و دستورالعملهای موضوع این آیین نامه را مشاهده نماید، می تواند مجوزهای نظارت و کنترل را معلق و یا لغو نماید.
بخش چهارم – شناسایی مناطق مناسب تولید بذر و نهال
ماده ۲۳
مؤسسه موظف است ضمن ارزیابی های فنی و علمی مستمر، مناطق مناسب تولید ارقام مختلف بذر و نهال را با رعایت مقررات قرنطینه شناسایی و معرفی نماید. مجوزهای تولید باید برای اجرا در مناطقی صادر شوند که قبلاً شناسایی و معرفی شده اند.
ماده ۲۴
وزارت می تواند به منظور جلوگیری از اختلاط ژنتیکی و آفات و بیماری های گیاهی، کشت نباتات را در هر منطقه از کشور برای مدتی که ضروری بداند، ممنوع یا محدود سازد. با متخلفانی که ممنوعیت یا محدودیت مذکور را رعایت ننمایند، مطابق ماده (۷) قانون و نیز ماده (۱۰) قانون حفظ نباتات رفتار خواهد شد.
بخش پنجم – تسهیلات و حمایت از بخش خصوصی
ماده ۲۵
مؤسسه موظف است ساز و کارهای لازم را برای تشویق و حمایت از توسعه فعالیت های بخش غیردولتی در زمینه اصلاح ارقام، تولید، تکثیر، فرآوری، کنترل و نظارت، عرضه و صادرات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تهیه نموده و برای تصویب به وزارت ارائه نماید.
ماده ۲۶
وزارت به منظور توسعه فعالیت های بخش غیردولتی در جهت سرمایه گذاری در زمینه اصلاح ارقام، تولید، تکثیر، فرآوری، کنترل و نظارت، توزیع و صادرات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تسهیلات لازم را به اشخاصی که واجد صلاحیت های فنی لازم از سوی مؤسسه باشند، ارائه خواهد داد.
بخش ششم – صادرات و واردات بذر و نهال
ماده ۲۷
صادرکنندگان و واردکنندگان بذر و نهال در مقیاس تجاری موظفند نسبت به اخذ مجوز صادرات یا واردات از وزارت اقدام نمایند. صدور مجوزهای مذکور موکول به اخذ گواهی از مؤسسه است.
ماده ۲۸
وارد کنندگان بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر موظفند درخواست خود را به انضمام اطلاعات مربوط به نوع بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر و مقدار آن به مؤسسه ارائه دهند تا مؤسسه پس از تطبیق و تشخیص تجاری یا غیر تجاری بودن و تأیید مطابقت کیفیت و سلامت آن با استانداردهای ملی، نسبت به صدور گواهی های مربوط اقدام نماید.
ماده ۲۹
بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر وارداتی که با استانداردهای اعلام شده توسط مؤسسه منطبق نباشد، باید براساس نظر مؤسسه مرجوع یا معدوم شوند.
ماده ۳۰
مؤسسه موظف است برای صدور گواهی های یادشده، نظر بانک های ژن گیاهی مربوط را در خصوص ممنوعیت یا اجازه خروج ذخائر ژنتیکی اخذ نماید.
ماده ۳۱
صادرکننده باید مجوز کتبی را از صاحب امتیاز رقم ثبت شده یا قائم مقام قانونی وی برای صدور بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر مورد نظر اخذ نماید.
ماده ۳۲
در صورت اتخاذ سیاست های خاص در زمینه واردات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر توسط وزارت، مؤسسه می تواند در اجرای وظایف کنترل و نظارت خود نسبت به اخذ تعهد محضری و تضمین مالی از واردکنندگان اقدام نماید.
ماده ۳۳
واردکنندگان موظفند از فروشندگان خارجی تعهدات لازم را در زمینه اصالت ژنتیکی بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر اخذ نمایند تا در صورت عدم تطبیق، امکان جبران خسارات وارد شده توسط فروشندگان یاد شده وجود داشته باشد.
بخش هفتم – سایر مقررات
ماده ۳۴
مؤسسه موظف است تعرفه های موضوع بند (ج) ماده (۶) قانون را پیشنهاد و جهت تصویب به هیئت امنا ارائه نماید.
ماده ۳۵
مؤسسه می تواند تخصیص بخشی از درآمدهای اختصاصی خود را به منظور دستیابی به فناوری های جدید، بهره برداری از توانمندی های علمی موجود در عرصه ملی و بین المللی و آموزش ، برای درج در بودجه سالانه، به هیئت امنا پیشنهاد نماید.
ماده ۳۶
مؤسسه باید سالانه فهرستی از ارقام تأیید شده را در نشریه مؤسسه و روزنامه رسمی کشور منتشر نماید.
ماده ۳۷
پایگاه اطلاعاتی حاوی دستورالعمل ها، ضوابط، استانداردها، مشخصات تولید کنندگان و واردکنندگان بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، گواهی های صادرشده و سایر مسائل مرتبط با این قانون توسط مؤسسه ایجاد و اطلاعات جمع آوری شده به روز نگهداری و منتشر خواهد شد.
ماده ۳۸
دستورالعمل ها و ضوابط فنی مورد نیاز این آیین نامه توسط مؤسسه تهیه و ابلاغ می شود. دستورالعمل ها و ضوابط مذکور، فهرست مناطق مناسب تولید و نیز استانداردهای کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر در نشریه مؤسسه منتشر و از طریق پایگاه اطلاع رسانی به اطلاع عموم خواهد رسید.
ماده ۳۹
مؤسسه موظف است گزارش سالانه عملکرد موضوع ماده (۱۳) قانون را به وزارت ارائه نماید.
این تصویب نامه در تاریخ ۷ /۱۲ /۱۳۸۶ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.
معاون اول رئیس جمهور- پرویز داودی
