قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال
ماده ۱
به موجب این قانون وزارت جهاد کشاورزی موظف است به منظور‌حفاظت از منافع ملی، ساماندهی امر کنترل و گواهی بذر و نهال و حفظ حقوق مالکیت معنوی به نژادگران، نسبت به شناسائی و ثبت ارقام جدید گیاهی و کنترل و نظارت بر امور‌بذر و نهال کشور اقدام نماید.
ماده ۲
برای اجرای مفاد این قانون، مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال (که از این پس « مؤسسه» نامیده می‌شود) در سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی و با استفاده از امکانات فیزیکی و کارکنان موجود وزارت جهاد کشاورزی و زیر نظر هیأت امناء‌سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی تأسیس می‌شود. شناسائی، ثبت ارقام گیاهی و‌کنترل و گواهی بذر و نهال در کشور منحصراً توسط این مؤسسه انجام خواهد شد.
تبصره ۱– ترکیب هیأت امناء سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی به شرح زیر‌خواهد بود:
– وزیر جهاد کشاورزی.
– وزیر علوم، تحقیقات و فناوری.
– رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
– رییس سازمان حفاظت محیط زیست.
– معاون وزیر و رییس سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی و یک نفر از معاونین اجرایی وزارت جهاد کشاورزی به انتخاب وزیر جهاد کشاورزی.
– دو نفر از اعضاء برجسته هیأت علمی دانشگاهها به معرفی وزیر علوم، تحقیقات‌و فناوری.
– سه نفر محقق برجسته وزارت جهاد کشاورزی به انتخاب وزیر جهاد کشاورزی.
تبصره ۲ – رییس سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان دبیر هیأت امناء سازمان مذکور انجام وظیفه خواهد کرد.
تبصره ۳ – تشکیلات مؤسسه حداکثر سه ماه پس از تصویب این قانون، توسط وزارت جهاد کشاورزی تهیه و به هیأت امناء سازمان ارائه و پس از تصویب سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به‌اجرا درمی‌آید.
تبصره ۴ – کلیه واحدها و تشکیلات موازی با مؤسسه در وزارت جهاد کشاورزی از‌تاریخ تصویب تشکیلات این مؤسسه منحل و امکانات و وظایف آنها به مؤسسه منتقل می‌گردد.
تبصره ۵ – رییس مؤسسه به پیشنهاد معاون وزیر و رییس سازمان تحقیقات و‌آموزش کشاورزی و با حکم وزیر جهاد کشاورزی به این سمت منصوب خواهد شد.
تبصره ۶ – مؤسسه از نظر مقررات عمومی مالی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی تابع مقررات سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی می‌باشد.
ماده ۳
ارقام گیاهی جدید چنانچه واجد شرایط زیر باشند ثبت می‌شوند:
الف – جدید بودن رقم (۱) به شکلی که با ارقام ثبت یا شناخته شده قبلی از نظر‌خصوصیات ژنتیکی تمایز داشته باشد. ارقام تراریخته (۲) نیز مشمول این بند خواهند بود.
۱- (cultivar)
۲- (Transgenic)
ب – رقم جدید از نظر ژنتیکی و ظاهری و یا هر دو مورد یکنواخت باشد.
ج – خصوصیات رقم اعم از دورگ (هیبرید) و یا غیر دورگ (غیر هیبرید) در‌سالهای تولید و تکثیر ثابت بماند.
تبصره ۱ – ذخایر ژنتیک گیاهی اصلاح نشده و وحشی به عنوان ذخایر ملی تلقی گردیده و ثبت آنها تحت نام بخشهای غیردولتی مجاز نمی‌باشد. ثبت این گونه ذخایر‌براساس تقاضای دستگاههای دولتی تحت نام دولت جمهوری اسلامی ایران انجام خواهد شد.
تبصره ۲ – آیین‌نامه معرفی و ثبت ارقام گیاهی توسط مؤسسه تهیه و پس از تصویب‌هیأت امناء سازمان قابل اجراء خواهد بود.
تبصره ۳ – مؤسسه موظف است درصورت دریافت پیشنهاد از طرف دانشگاهها،مؤسسات تحقیقاتی و اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر نسبت به ثبت ارقام شناخته شده قبلی (رایج) و رگه‌های خالص (لاین‌های خالص)، امیدبخش، رگه‌های نر عقیم (لاین‌های نر عقیم) و خویش آمیخته (اینبرد) که در تولید رقم نقش اساسی دارد، اقدام‌نماید.
تبصره ۴ – مؤسسه موظف است ثبت ارقام رایج کشور را در اولویت قرار دهد.
ماده ۴
به منظور حصول اطمینان از این که بذر و نهال تولید شده حاصل از ارقام جدید دارای همان خصوصیات رقم در زمان ثبت آن می‌باشد و خصوصیات مورد نظر در‌زمان تکثیر، بوجاری و توزیع تغییر نیافته و از سلامت و استانداردهای تعیین شده برخوردار است، مؤسسه موظف است نسبت به انجام امور زیر اعمال نظارت نموده، بذر و‌نهال تولیدی را کنترل و گواهی نماید:
الف – تعیین اصالت ژنتیکی بذر و نهالهای تکثیر شده.
ب – سلامت بذر و نهال تولیدی.
ج – رعایت استانداردهای ملی یا بین‌المللی که اجرای آنها برای تولید بذر و نهال به طریق رسمی یا قانونی مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. سطح‌استاندارد ملی بالاتر از استانداردهای بین‌المللی تعیین خواهد شد.
ماده ۵
ثبت ارقام اصلاح شده گیاهی باعث مالکیت معنوی و به منزله تعلق انحصاری بهره‌برداری اقتصادی از آن رقم به مدت حداکثر هجده سال به اصلاح کننده (حقیقی یا حقوقی) می‌باشد. هرگونه استفاده تجاری از ارقام ثبت شده منوط به کسب‌مجوز کتبی از اصلاح کننده است.
تبصره – به نژادگرانی که رقمی را به ثبت می‌رسانند، می‌توانند امتیاز انحصاری بهره‌برداری اقتصادی خود را به اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر واگذار نمایند.
ماده ۶
به مؤسسه اجازه داده می‌شود:
الف – نسبت به صدور مجوز به واحدها و اشخاص حقیقی و حقوقی ذی‌صلاح که زیرنظر و با اخذ مجوز از مؤسسه به امر نظارت و کنترل و گواهی بذر و نهال در کلیه مراحل‌تولید و فرآوری بذر و نهال مبادرت می‌کنند، اقدام نماید.
ب – نسبت به صدور مجوز تولید برای واحدها و اشخاص حقیقی و حقوقی ذی‌صلاح که با نظارت مراجع ذی‌ربط به تولید بذر و نهال مبادرت می‌نمایند، اقدام نماید.
ج – جهت ارائه خدمات فنی، شناسائی ارقام، کنترل کیفی بذر و نهال و دیگر‌وظایف محوله براساس تعرفه‌ای که به تصویب هیأت امناء سازمان خواهد رسید، بخشی‌از هزینه‌های شناسائی و ثبت ارقام گیاهی و کلیه هزینه‌های کنترل و گواهی بذر و نهال را‌دریافت و به حساب اختصاصی مؤسسه نزد خزانه‌داری کل واریز و معادل آن را در بودجه سالیانه مؤسسه منظور نماید.
تبصره – ثبت ذخایر ژنتیکی اصلاح نشده تحت نام جمهوری اسلامی ایران بدون‌اخذ هزینه انجام خواهد شد.
د – استاندارد طبقات مختلف بذر پرورش ۳، (سوپرالیت)، مادری (الیت)، گواهی‌شده، دورگ (هیبرید) و غیره را تعیین و پس از تصویب هیأت امناء سازمان اعلام نماید.
ماده ۷
موارد زیر تخلف محسوب و با متخلفان مطابق قوانین و مقررات رفتار‌خواهد شد :
الف – ثبت و معرفی ارقام ثبت شده متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر به‌نام خود.
ب – عدم رعایت اصول فنی مرتبط با تکثیر بذر و نهال که توسط مؤسسه ابلاغ شده و موجب ضرر و زیان به اشخاص حقیقی و حقوقی ذی‌نفع شود.
ج – عدم رعایت مقررات قرنطینه گیاهی کشور.
د – بهره‌برداری از ارقام ثبت شده بدون کسب مجوزهای قانونی از اشخاص حقیقی و حقوقی که رقم یاد شده به نام آنها ثبت گردیده است.
هـ – تولید و تکثیر بذر و نهال برای عرضه به بازار بدون کسب گواهی مؤسسه.
تبصره – مراجع قضایی کشور مکلفند براساس شکایت مؤسسه و سایر اشخاص ذی‌نفع و گزارش کارشناسی مؤسسه یا سایر مؤسسات هم تراز به موضوع رسیدگی نموده و درصورت احراز تخلف، مرتکبین را به پرداخت جزای نقدی معادل یک الی سه برابر ضرر‌و زیان وارده و همچنین به پرداخت ضرر و زیان وارده به شاکی به نرخ زمان صدور حکم محکوم نماید.
ماده ۸
مؤسسه به منظور جلوگیری از اختلاط ژنتیکی و برای تولید بذر و نهال با‌کیفیت مطلوب مناطق مناسب تولید ارقام مختلف بذر و نهال را شناسایی و معرفی می‌نماید.
ماده ۹
وزارت جهاد کشاورزی موظف است تسهیلات لازم برای توسعه فعالیتها و‌تشویق و حمایت بخش خصوصی در جهت سرمایه‌گذاری در زمینه اصلاح، تولید، تکثیر،توزیع و صادرات بذر و نهال را فراهم نماید.
ماده ۱۰
صادرات بذر و نهال در مقیاس تجاری منوط به اخذ گواهی از مؤسسه با‌رعایت مقررات قرنطینه می‌باشد.
ماده ۱۱
از تاریخ تصویب این قانون ورود انواع بذر و نهال در سطح تجاری پس از‌کسب مجوز وزارت جهاد کشاورزی با رعایت مقررات قرنطینه کشور و استانداردهای بذر‌و نهال صورت خواهد گرفت.
تبصره – ورود نمونه‌های آزمایشی ارقام گیاهی خارجی جهت انجام تحقیقات در‌مؤسسات و مراکز تحقیقاتی دولتی و غیردولتی برای استفاده در تحقیقات و بررسی سازگاری، از این قانون مستثنی می‌باشد.
ماده ۱۲
به منظور دستیابی به فناوری جدید و بهره‌برداری از توانمندیهای علمی موجود درعرصه بین‌المللی و تبادل اطلاعات و فراهم آوردن بستر لازم جهت فعالیتهای تحقیقاتی به مؤسسه اجازه داده می‌شود با رعایت مقررات مربوط، به عضویت سازمانهای زیر در آید:
اتحادیه بین‌المللی تجزیه بذر (ایستا)
(International Seed Testing Association (ISTA
اتحادیه بذر آسیا و اقیانوسیه
(Asian Pacfic Seed Association (IPSA
واحد بذر سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی
Cooperation Organization for Economical Cooperation and Development Seed Scheme
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از ارقام جدید گیاهی
(International Union for Protection of Plant New Varieties (UPOV
شبکه بذر غرب آسیا و شمال آفریقا
(West Asia and North Africa Seed Network (WANA Seed Network
ماده ۱۳
وزارت جهاد کشاورزی موظف است گزارش عملکرد سالیانه موضوع این قانون را تهیه و به دولت و کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای‌اسلامی ارائه نماید.
ماده ۱۴
آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون حداکثر سه ماه از تاریخ تصویب توسط وزارت جهاد کشاورزی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
قانون فوق مشتمل بر چهارده ماده و چهارده تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیست و نهم تیرماه یکهزار و سیصد و هشتاد و دو مجلس شورای اسلامی تصویب و‌در تاریخ ۱۳۸۲/۵/۸ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رییس مجلس شورای اسلامی – مهدی کروبی
