هيأت‌وزيران در جلسه 24 /2 /1393 به پيشنهاد شماره 9 /62 /106 /24206 مورخ 27 /1 /1392 وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و همكاري بنياد شهيد و امور ايثارگران و ستاد كل نيروهاي مسلح و به استناد تبصره (1) ماده (4) اصلاحي قانون اساسنامه بنياد شهيد و امور ايثارگران ـ مصوب 1387ـ و تبصره بند (الف) ماده (1) قانون جامع خدمات‌رساني به ايثارگران ـ مصوب 1391ـ ، آيين‌نامه تعيين و احراز مصاديق عملي شهيد، در حكم شهيد و ساير مصاديق ايثارگري (مفقودالاثر، جانباز، آزاده و اسير) را به شرح زير تصويب كرد:
آيين نامه تعيين و احراز مصاديق عملي شهيد، در حكم شهيد و ساير مصاديق ايثارگري (مفقودالاثر، جانباز، آزاده و اسير) مصوب 1393,02,24با اصلاحات و الحاقات بعدي
ماده ۱
در اين آيين‌نامه اصطلاحات زير در معاني مشروح به كار مي‌روند:
1ـ شهيد: كسي كه جان خود را در راه تكوين، شكوفايي، دفاع و حفظ دستاوردهاي انقلاب اسلامي و كيان جمهوري اسلامي ايران و استقلال و تماميت ارضي كشور، مقابله با تهديدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار نثار نموده يا مي‌نمايد.
۲ـ در حكم شهيد: كسي كه از نظر مأموريت، وظايف و اهداف تعيين شده همانند شهيد است، ولي از لحاظ شرايط وقوع يا محل شهادت متفاوت مي‌باشد.
۳ـ جانباز: كسي كه سلامتي خود را در راه تكوين، شكوفايي، دفاع و حفظ دستاوردهاي انقلاب اسلامي و كيان جمهوري اسلامي ايران، استقلال و تماميت ارضي كشور، مقابله با تهديدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار از دست داده و به اختلالات و نقص‌هاي جسمي يا رواني دچار شود.
۴ـ در حكم جانباز: كسي كه از نظر مأموريت، وظايف و اهداف تعيين شده همانند جانباز است، ولي از لحاظ شرايط وقوع و محل مجروحيت، متفاوت مي‌باشد.
۵ ـ مفقودالاثر: كسي كه با هدف و منظور مندرج در بند (۱) در عمليات‌هاي عليه تجاوز دشمن و ضد انقلاب شركت نموده و در حين عمليات در منطقه عملياتي و جنگي و يا تغيير آرايش جنگي از وضعيت وي خبري در دست نباشد كه در آينده ممكن است با كشف پيكر او و يا با اخبار دقيق يگاني و ديگر سازمان‌ها و مراكز مسئول، شهادت، اسارت و يا وضعيت ديگري براي او محرز گردد.
۶ ـ اسير: كسي كه در راه تكوين، شكوفايي، دفاع و حفظ دستاوردهاي انقلاب اسلامي و كيان جمهوري اسلامي ايران، استقلال و تماميت ارضي كشور، مقابله با تهديدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار در داخل و يا خارج از كشور گرفتار آمده و هويت و وضعيت وي مورد تأييد مراجع صلاحيتدار قرار گيرد.
7 ـ آزاده: كسي كه در راه تكوين، شكوفايي، دفاع و حفظ دستاوردهاي انقلاب اسلامي و كيان جمهوري اسلامي ايران، استقلال و تماميت ارضي كشور، مقابله با تهديدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار در داخل و يا خارج از كشور اسير و سپس آزاد شده و افرادي كه از تاريخ 28 /5 /1332 تا تاريخ 16 /11 /1357 با الهام از مبارزات و مجاهدات امام‌خميني (ره) به دلايل امنيتي، مذهبي يا اتفاقات سياسي ديگر حداقل به مدت سه ماه در بازداشت يا حبس قطعي بوده‌اند.
۸ ـ رزمنده: كسي كه در راه تكوين، دفاع و حفظ ارزشها و كيان جمهوري اسلامي ايران، استقلال و تماميت ارضي كشور، مقابله با تهديدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضدانقلاب و اشرار با تأييد مراجع ذيصلاح به طور فعال حضور يافته باشد.
۹ـ كشته شدن: مرگ ناشي از عوامل و افراد ديگر و حوادث و سوانح يا عمل مقتول.
۱۰ـ فوت (وفات): مرگ طبيعي بدون حادثه و سانحه يا در اثر بيماري.
۱۱ـ ميدان نبرد: محدوده‌اي از مناطق جنگي يا عملياتي كه يگان‌ها و نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران با كشور متخاصم درگير شده و با تبادل آتش با سلاحهاي مختلف به مواضع يكديگر حمله كرده و يا از آن دفاع مي‌نمايند.
۱۲ـ منطقه جنگي: قسمتي از نقاط سرزميني دو كشور متخاصم كه نيروهاي مسلح آنها با آرايش جنگي و صف آرايي نظامي در مقابل يكديگر مستقر مي‌شوند و با تبادل آتش‌هاي زميني، دريايي و هوايي، درگيري ايجاد نموده و كشورهاي درگير را در شرايط ويژه قرار مي‌دهند. اين مناطق مي‌تواند در نقاط مرزي و يا برون مرزي و يا عمق كشور واقع شود.
۱۳ـ منطقه عملياتي منظم: مناطقي از كشور كه نيروهاي مسلح با سلاح و تجهيزات نظامي در اجراي وظايف و مأموريتهاي ابلاغي از رده فرماندهي، به منظور پيشگيري و مقابله با تهديدات و نفوذ دشمن و عوامل آن در آن مناطق مستقر مي‌شوند.
۱۴ـ منطقه عملياتي نامنظم: بخشي از شهرها و مناطق جغرافيائي داخل كشور كه عناصر ضد انقلاب و گروهك‌هاي مسلح با فعاليت خود امنيت منطقه را مورد مخاطره و تهديد قرار مي‌دهند و نيروهاي نظامي، انتظامي و امنيتي براي كنترل و مقابله با عوامل ناامني و برقراري امنيت در آن مناطق مستقر مي‌گردند.
۱۵ـ مأموريت: وظايفي كه در راستاي مواد (۲) و (۳) به افراد موضوع اين آيين‌نامه از طرف رده مربوط واگذار مي‌شود.
۱۶ـ مأموريت جنگي: مجموعه تحركاتي كه نيروهاي مسلح كشور طي آن با صف‌آرايي نظامي و آرايش جنگي در مقابل دشمن در محدوده منطقه جنگي مستقر و درگير مي‌باشند.
۱۷ـ مأموريت رزمي: مأموريتي كه نيروهاي نظامي، انتظامي و امنيتي به صورت انفرادي و يا جمعي به منظور مقابله با تهاجم نظامي دشمن و يا مقابله با گروههاي معارض و متجاوزين به حقوق عمومي و يا مقابله با تهديدات آنها اجراء مي‌نمايند.
۱۸ـ مأموريت ويژه: مأموريتي كه در شرايط خاص و دشوار (جوي، سياسي، اجتماعي، مكاني و زماني) با صعوبت انجام مي‌پذيرد و توسط افرادي كه آموزش‌هاي ويژه‌اي نظير تكاوري، خلباني ويژه، چتربازي، رهايي گروگان، عمليات ويژه اطلاعاتي، نيروهاي مخصوص و پارتيزان و چك و خنثي‌سازي و از اين قبيل را گذرانده‌اند، اجراء مي‌شود.
۱۹ـ مأموريت عملياتي: مأموريتي كه نيروهاي نظامي و انتظامي به صورت انفرادي و يا جمعي به منظور پيشگيري و مقابله با تهديدات و نفوذ دشمن و عوامل آن در مناطق عملياتي و يا ساير نقاط هدف، اجراء مي‌نمايند.
۲۰ـ مأموريت شناسايي رزمي: مأموريتي كه نيروهاي نظامي و انتظامي به صورت انفرادي و يا جمعي به منظور آگاهي و شناخت وضعيت و شرايط دشمن و گروههاي معارض انجام مي‌دهند كه ممكن است همراه با درگيري باشد.
۲۱ـ مأموريت اطلاعاتي و امنيتي: اقدامات عملياتي غير آشكار نيروهاي اطلاعاتي و امنيتي كشور (اعم از وزارت اطلاعات و نيروهاي مسلح) كه در راستاي كشف، شناسايي، رصد و مراقبت و جمع‌آوري اخبار با هدف اشراف اطلاعاتي و امنيتي به منظور ضربه زدن به دشمن و عوامل آن و گروههاي معارض و همچنين مقابله با اهداف و نفوذ آنها صورت مي‌گيرد.
۲۲ـ مأموريتهاي مبارزه با گروههاي معارض: مأموريت‌هايي كه در چارچوب اجراي مأموريت ابلاغي، افراد نقش مستقيم داشته و به طور عملي واحد درگير محسوب مي‌شوند.
۲۳ـ عمليات مانوري (رزمايش): حركات و جابه‌جايي عناصر رزمي، پشتيباني رزم و پشتيباني خدمات رزم و تمرينات نظامي و انتظامي و تاكتيكي كه توسط يك واحد يا يگان، عمدتاً با سلاح، تجهيزات و وسايل جنگي به منظور سنجش و افزايش آمادگي رزمي افراد و تجهيزات براي دفاع و مقابله با تهديدات و تهاجمات احتمالي دشمن انجام مي‌گيرد.
۲۴ـ آموزش رزمي: مجموعه آموزش‌هاي انفرادي و يا جمعي كه براي فراگيري استفاده از سلاح، مهمات، وسايل جنگي و تسليحات ويژه و اقدامات تاكتيكي در محيط‌هاي آموزشي با شرايط رزمي، انجام مي‌پذيرد.
۲۵ـ رفت و برگشت از منطقه عملياتي تا محل مرخصي: تردد در زمان و مكان مشخص به منظور استفاده از مرخصي، از منطقه عمليات به عنوان مبدأ تا مقصد اوليه و برگشت از مقصد اوليه يا محل استفاده از مرخصي به صورت مستقيم (بدون انقطاع زماني) تا منطقه عمليات.
۲۶ـ دشمن: كشورهاي متخاصم يا متجاوز و عوامل آنان كه انقلاب اسلامي، تماميت ارضي، حاكميت، منافع و منابع ملي جمهوري اسلامي ايران را مورد تعرض قرار مي‌دهند.
۲۷ـ اشرار: كساني كه به علت سابقه در تجاوز به حقوق عمومي و انجام اعمال تبهكارانه به اين عنوان شناخته مي‌شوند.
۲۸ـ گروهك‌ها و افراد ضد انقلاب: گروهها و افرادي كه براساس حكم قانون يا مراجع قانوني به اين عنوان شناخته مي‌شوند.
۲۹ـ تبهكاران: كساني كه به صورت سازمان يافته به ايجاد ناامني و فساد و خرابكاري مبادرت ورزيده و امنيت اجتماعي، اقتصادي و عمومي را به مخاطره مي‌اندازند.
۳۰ـ سارقين مسلح: كـساني كه با استفاده از سلاح گـرم و سرد به سـرقت مبادرت مي‌ورزند.
۳۱ـ قاچاقچيان: كساني كه نسبت به ورود، خروج، خريد، فروش، حمل و نگهداري مواد مخدر و يا معامله، جابه‌جايي و نگهداري سلاح و مهمات، كالا و ارز و ساير موارد اقدام نموده و طـبق قوانين و مقررات مربوط قاچاقچي محسوب شده و به موجب حكم قطعي مرجع قضايي محكوم گرديده‌اند يا تحت تعقيب مراجع قضايي قرار مي‌گيرند.
۳۲ـ گروههاي معارض: گروههاي مذكور در بندهاي (۲۷) تا (۳۱) اين ماده.
۳۳ـ متجاوزين به حقوق عمومي: افرادي كه از طريق زور، ارعاب، تهديد يا فريب اقدام به ارتكاب جرايمي همچون قتل، ضرب و جرح، سرقت و تجاوز به عنف نموده و باعث اخلال در نظم عمومي جامعه، برهم زدن امنيت اجتماعي و ايجاد فضاي رعب، وحشت و آشوب در جامعه مي‌شوند.
۳۴ـ تعقيب و مراقبت: اقدام عملي نسبت به جلوگيري از فرار و گريز و دستگيري و يا زير نظر داشتن و دنبال كردن افراد حسب مورد تحت مأموريتي با همين عنوان و در محدوده زماني معين.
۳۵ـ عمليات خرابكاري: مجموعه اقداماتي كه توسط دشمن و افراد يا گروههاي وابسته به آن به منظور تخريب، انهدام و آسيب‌رساني به اماكن، تأسيسات، تجهيزات، مراكز نظامي و عمومي و دولتي به صورت محدود انجام مي‌گيرد.
۳۶ـ حملات زميني، هوايي و دريايي دشمن: مجموعه اقدامات عملي نظامي دشمن كه باعث ايجاد خسارت و آسيب‌هاي جاني و مالي مي‌گردد.
۳۷ـ اسارت: دستگيري، ربوده شدن و زنداني شدن توسط نيروهاي مسلح خارجي و متخاصم در زمان جنگ و يا در عمليات‌هاي نظامي، انتظامي و اطلاعاتي.
تبصره ـ افراد دستگير شده، ربوده شده و زنداني شده توسط گروههاي معارض، گروگان محسوب شده و از حيث احكام تابع حكم اسير مي‌باشند.
۳۸ـ سوء قصد: اقدام به عملي مجرمانه براي تهديد امنيت جاني ديگران.
۳۹ـ ايام خدمت: زمان اشتغال به كار و يا وجود رابطه شغلي و استخدامي فرد با دستگاه مربوط.
۴۰ـ سهل‌انگاري: بي دقتي و اهمال در انجام كاري يا افراط و تفريط در فعل يا ترك فعل به صورت غير آگاهانه.
۴۱ـ تقصير: بي‌دقتي و خطا در انجام كاري يا افراط و تفريط در فعل يا ترك فعل به صورت آگاهانه.
۴۲ـ ترور: اقدامات هدفدار دشمن و گروههاي معارض به منظور كشتن افراد اعم از مسئولين و مردم.
۴۳ـ عمليات تروريستي: اقدامات هدفدار دشمن و گروههاي معارض كه باعث بروز تلفات انساني مي‌شود.
۴۴ـ عوامل، منابع و مخبرين: افرادي كه براساس تأييد وزارت اطلاعات و نيروهاي مسلح ذي‌ربط، به اين عنوان شناخته مي‌شوند.
۴۵ـ ستاد كل: ستاد كل نيروهاي مسلح
۴۶ـ نيروهاي مسلح: ستاد كل نيروهاي مسلح، ارتش جمهوري اسلامي ايران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران
۴۷ـ بنياد: بنياد شهيد و امور ايثارگران
ماده ۲ـ افراد و كاركنان مشمول بندهاي زير، شهيد محسوب مي‌شوند:
۱ـ رزمندگاني كه در ميدان نبرد توسط دشمن كشته مي‌شوند.
۲ـ رزمندگاني كه در حين نبرد و درگيري با دشمن فوت مي‌كنند.
۳ـ افرادي كه به سبب مأموريتهاي محوله در داخل منطقه عملياتي توسط دشمن و عوامل آن كشته مي‌شوند.
تبصره ـ افرادي كه در زمان جنگ به سبب انجام مأموريتهاي مرتبط با جبهه و جنگ در اثر حوادث و سوانح در داخل منطقه عملياتي كشته شده يا فوت مي‌نمايند نيز مشمول اين بند مي‌باشند.
۴ـ افرادي كه از طريق ترور يا عمليات خرابكاري دشمن و عوامل آن كشته مي‌شوند.
۵ ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه در حين مأموريت مبارزه با گروههاي معارض توسط آنان كشته مي‌شوند.
۶ ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه در هرگونه مأموريت رزمي و شناسايي رزمي و يا ويژه به سبب اقدامات دشمن و يا گروههاي معارض و يا عمل مؤثر و مستقيم در اجراي مأموريت كشته مي‌شوند.
تبصره ـ تشخيص مأموريتهاي ويژه حسب مورد براي نيروهاي مسلح برعهده ستاد كل و براي كاركنان وزارت اطلاعات برعهده وزارت اطلاعات است.
۷ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه در حين تعقيب و مراقبت گروههاي معارض و يا دشمن توسط آنان كشته مي‌شوند.
۸ ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه به سبب خدمت يا عضويت در آن دستگاهها توسط دشمن و گروههاي معارض كشته مي‌شوند.
۹ـ كاركنان نيروهاي مسلح و افرادي كه در حين مأموريت در حملات زميني، هوايي، دريايي و بمب‌گذاري دشمن و عوامل آن و يا گروهك‌هاي ضدانقلاب كشته مي‌شوند.
۱۰ـ محافظان شخصيت‌ها و اماكن و اعضاي گارد امنيت پرواز كه در حال مأموريت توسط دشمن يا گروههاي معارض كشته مي‌شوند.
۱۱ـ كاركنان و مأموران نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه به سبب تهاجم يا مقابله با دشمنان و گروههاي معارض (در صحنه نبرد و درگيري) كشته مي‌شوند.
۱۲ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه در اسارت دشمن يا در گروگان گروههاي معارض به تشخيص مراجع صلاحيتدار ضمن مقاومت و پايداري كشته شده يا فوت مي‌شوند.
۱۳ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه به سبب مأموريت و يا وظيفه محوله به علت برخورد يا در حال خنثي‌سازي تسليحات داراي مواد منفجره، شيميايي، هسته‌اي، ميكروبي و بيولوژيكي و سايـر سلاحهاي جنگـي و پاكسازي مياديـن مين كشته مي‌شوند.
۱۴ـ نيروهاي بسيجي كه براساس قانون حمايت قضايي از بسيج ـ مصوب ۱۳۷۱ـ هنگام برخورد با جرايم مشهود در حين انجام وظيفه يا به سبب آن توسط مرتكبان جرايم مشهود كشته مي‌شوند.
۱۵ـ افرادي كه به تشخيص دادگاه صلاحيتدار در حال انجام فريضه امر به معروف و نهي از منكر كشته مي‌شوند.
۱۶ـ افرادي كه مقام معظم رهبـري آنـان را طي فـرمان خاص به عنـوان شهيد اعلام نمايند.
ماده ۳ـ كاركنان و افراد مشمول بندهاي زير، در حكم شهيد محسوب مي‌شوند:
۱ـ رزمندگاني كه در داخل منطقه عملياتي به سبب مأموريتهاي محوله كشته مي‌شوند.
۲ـ كاركنان نيروهاي مسلح كه در حوادث و سوانح ناشي از پروازهاي نظامي و انتظامي و يا حركت شناورهاي سطحي و زيرسطحي به منظور شركت در مأموريتهاي رزمي، شناسايي رزمي، رزمايشها و عمليات عليه دشمن، گروههاي معارض و همچنين پروازهاي آزمايشي و آموزش رزمي كشته مي‌شوند.
تبصره ـ تشخيص مأموريتهاي موضوع اين بند به عهده ستاد كل مي‌باشد.
۳ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه در مسير رفت و برگشت به منطقه عملياتي به سبب مأموريت يا مرخصي عملياتي در اثر حوادث و سوانح بدون تقصير كشته مي‌شوند.
۴ـ كاركنان نيروهاي مسلح كه در رفت و برگشت از شروع تا خاتمه مأموريتهاي رزمي، جنگي، ويژه و يا مبارزه با گروههاي معارض كشته مي‌شوند.
۵ ـ كاركنان نيروهاي مسلح كه در مقابله يا رفع تهديدات دشمن و عوامل آن و حضور در مناطق درگيري در مسير اعزام و يا برگشت به سبب مأموريت كشته مي‌شوند.
۶ ـ كاركنان نيروهاي مسلح كه در حين اجراي مأموريتهاي عملياتي قرارگاه مركزي حضرت خاتم‌الانبياء (ص) به علت سوانح يا حوادث كشته مي‌شوند.
۷ـ كاركنان نيروهاي مسلح و افراد شركت‌كننده‌اي كه در حين رزمايشهاي مصوب قرارگاه مركزي حضرت خاتم‌الانبياء (ص) اجراء مي‌گردد، كشته مي‌شوند.
تبصره ۱ـ تحركات و جابجايي نيروها، تجهيزات، نفرات با منظور رزمايش كه خود نوعي رزمايش محسوب مي‌شود، مشمول اين بند مي‌شود.
تبصره ۲ـ تشخيص رزمايشها به عهده ستاد كل مي‌باشد.
۸ ـ افرادي كه در حين رزمايشهاي نيروهاي مسلح مصوب فرماندهان كل ارتش، سپاه و نيروي انتظامي كشته مي‌شوند.
۹ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه در هرگونه آموزش‌هاي رزمي و اطلاعاتي كشته مي‌شوند.
۱۰ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه به سبب مأموريت محوله در حين تحقيقات، آزمايش يا توليد سلاح، مهمات، وسايل جنگي و يا تجهيز آنها و خنثي‌سازي بمب كشته مي‌شوند.
۱۱ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه در حال تعقيب و مراقبت دشمن يا گروههاي معارض در اثر حوادث و سوانح كشته مي‌شوند.
۱۲ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه توسط سارقين و متجاوزين به جان، مال و ناموس مردم و حقوق عمومي به سبب مأموريت كشته مي‌شوند.
۱۳ـ كاركنان نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات كه به سبب خدمت و فعاليت سازماني و در راستاي اجراي وظايف محوله از طريق سوء قصد كشته مي‌شوند.
۱۴ـ افرادي كه به سبب مأموريتهاي محوله و پاسداري و حفاظت از اموال يا منابع طبيعي و محيط زيست و همچنين اماكن و مراكزي كه نيروهاي مسلح براساس مقررات يا مصوبات خاص شوراي عالي امنيت ملي يا شوراي امنيت كشور يا شوراي تأمين استان موظف به حراست از آن مراكز هستند، مورد هجوم دشمن و گروههاي معارض واقع و در اثر درگيري با آنها كشته مي‌شوند.
تبصره ـ مرجع تشخيص افراد مشمول بندهاي (13) و (14) در مورد نيروهاي مسلح، نيروي ذي‌ربط و در مورد ساير افراد حسب مورد وزارت اطلاعات يا پليس امنيت نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران مي‌باشد و در مواردي كه ابهام وجود دارد، نظر ستاد كل ملاك عمل خواهد بود.
۱۵ـ جانبازان هفتاد درصد و بالاتر براساس ملاك درصد بنياد كه فوت نموده يا كشته مي‌شوند.
۱۶ـ اتباع ايراني كه توسط گروهك‌هاي ضدانقلاب يا جريانات اعتقادي منحرف با هدف ضربه‌زدن به نظام جمهوري اسلامي ايران و ايجاد رعب و وحشت در جامعه كشته شده و يا مي‌شوند.
تبصره ۱ـ تشخيص جريانات اعتقادي منحرف با وزارت اطلاعات و ساير مراجع امنيتي ذي‌ربط مي‌باشد.
تبصره ۲ـ براي افراد غيرنيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات، رعايت مفاد تبصره (۱) ماده واحده قانون حمايت از افرادي كه توسط گروهك‌هاي ضدانقلاب و منحرفين اعتقادي، اسير، كشته و يا معلول مي‌شوند ـ مصوب ۱۳۸۹ـ الزامي است.
۱۷ـ كساني كه در حملات هوايي يا موشكي يا بمب‌گذاري توسط دشمن، ضدانقلاب و عوامل آنها كشته مي‌شوند.
تبصره ـ مرجع تشخيص مصاديق اين بند در حوادث مربوط به بمب‌گذاري، وزارت اطلاعات و در مورد اماكن نظامي، نيروهاي مسلح و در خصوص ساير موارد، شوراي تأمين استان مي‌باشد.
۱۸ـ افرادي كه در حين درگيري بين نيروهاي مسلح و دشمن يا گروههاي معارض كشته مي‌شوند.
تبصره ـ پذيرش شهادت اينگونه افراد، منوط به تأييد صلاحيتهاي امنيتي توسط وزارت اطلاعات و تأييد وقوع حادثه براي افراد، شوراي تأمين استان مي‌باشد.
۱۹ـ مهاجران و كساني كه در مناطق جنگي به علت برخورد با مواد منفجره از قبيل نارنجك، مين، گلوله توپ، بمب و نظاير آن كشته مي‌شوند.
تبصره ۱ـ براي اجراي اين بند رعايت تبصره (۴) اصلاحي ماده واحده قانون برقراري حقوق وظيفه يا مستمري بازماندگان آن دسته از مهاجران و كساني كه به مناطق جنگي مراجعت نموده و به علت برخورد با مواد منفجره، معلول يا فوت مي‌شوند ـ مصوب ۱۳۸۹ـ ضروري است.
تبصره ۲ـ افرادي كه با قصد قاچاق و يا به دليل ورود و خروج غيرقانوني از مرز كشته مي‌شوند، مشمول اين بند نمي‌باشند.
ماده ۴
غيرنظامياني كه براي انجام مأموريتهاي مندرج در مواد (۲) و (۳) اين آيين‌نامه به نيروهاي مسلح مأمور مي‌شوند يا از طرف نيروهاي مسلح مأموريت به آنها واگذار مي‌شود، از نظر شمول اين آيين‌نامه در حكم كاركنان نيروهاي مسلح خواهند بود.
ماده ۵
ايثارگران موضوع اين آيين‌نامه كه به تشخيص كميسيون پزشكي ذي‌ربط براثر جراحات و صدمات حاصل از مواد (۲) و (۳) فوت مي‌نمايند حسب مورد شهيد يا در حكم شهيد محسوب مي‌شوند.
ماده ۶
مناطق جنگي و عملياتي توسط ستاد كل و مناطق امنيتي حسب مورد توسط ستاد كل يا وزارت اطلاعات تعيين و اعلام مي‌شود.
ماده ۷
عوامل، منابع و مخبريني كه به سبب همكاري با نيروهاي مسلح يا وزارت اطلاعات توسط دشمن يا گروههاي معارض كشته مي‌شوند، حسب مورد شهيد و در حكم شهيد محسوب مي‌شوند.
تبصره ـ درخصوص پذيرش افراد و منابع و مخبريني كه همكاري مستمري با دشمن و يا گروههاي معارض داشته و داراي سوابق سوء اجتماعي بوده و در زمان همكاري با نيروهاي امنيتي و اطلاعاتي و نظامي و انتظامي توسط عوامل دشمن يا گروههاي معارض كشته مي‌شوند در كميسيون مشتركي متشكل از بنياد و سازمان يا يگان مربوط تشكيل مي‌شود، تصميم‌گيري خواهد شد.
ماده ۸
مرجع پذيرش و تطبيق مصاديق شهيد و در حكم شهيد با مفاد اين آيين‌نامه براساس اعلام كميسيونهاي تشخيص و كميسيونهاي احراز و تجديدنظر در قوانين استخدامي نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات، بنياد مي‌باشد.
ماده ۹
احراز و تعيين تكليف كساني كه در اجراي مأموريتهاي مندرج در مواد (۲) و (۳) اين آيين‌نامه، مفقودالاثر، مجروح و اسير شده و يا به گروگان گرفته مي‌شوند، مطابق مواد اين آيين‌نامه خواهد بود.
ماده ۱۰
در صورت بروز ابهام در تطابق مصاديق شهيد و در حكم شهيد با مفاهيم آن و ساير مصاديق ايثارگري، بين نيروهاي مسلح و بنياد، پرونده براساس اختيارات ناشي از گردشكار پرونده‌هاي مسدود به شماره ۵۱۷۳ مورخ ۱۱ /۱۱ /۱۳۶۹ مصوب مقام معظم رهبري به شرح ماده (۱۱) اتخاذ تصميم و تعيين تكليف مي‌شود.
ماده ۱۱
وظايف و مسئوليت‌هاي نيروهاي مسلح، بنياد و ستاد كل و وزارت اطلاعات درخصوص احراز مصاديق شهيد، در حكم شهيد و ساير مصاديق ايثارگري به شرح زير تعيين مي‌شود:
الف ـ نيروهاي مسلح و وزارت اطلاعات:
۱ـ براسـاس مـواد (۱۲۰) و (۱۲۱) قـانـون ارتـش جمهـوري اسـلامي ايـران ـ مصوب ۱۳۶۶ـ ، مواد (۱۳۴) و (۱۳۵) قانون مقررات استخدامي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ـ مصوب ۱۳۷۰ـ و مواد (۱۴۰) و (۱۴۱) قانون استخدام نيروي انتظامي جمهوري اسـلامي ايران ـ مصـوب ۱۳۸۲ـ و مواد (۵۳) و (۶۸) قانون اسـتخدامي وزارت اطـلاعات ـ مصوب ۱۳۷۴ـ ، مسئوليت تشخيص و تعيين تكليف و احراز اوليه مصاديق، حسب مورد به عهده نيروي مسلح مربوط و وزارت اطلاعات خواهد بود.
۲ـ نيروهاي مسلـح و وزارت اطلاعات پس از بروز حادثه نسبت به تشكيل پرونده تعيين وضعيت كاركنان خود و افرادي كه در مأموريت دچار حادثه شده‌اند از لحاظ تطبيق حادثه با مواد و بندهاي اين آيين‌نامه براساس گزارش روز حادثه، فرم (برگه) كميسـيون‌هاي مذكور در بند (۱) و مدارك باليني و دستورالعمـل‌هاي مرتبط اقدام مي‌نمايند.
۳ـ امور ايثارگران نيروهاي‌مسلح و وزارت اطلاعات در صورت احراز شهادت يا ساير مصاديق ايثارگري، رأي صادره را به همراه مدارك كامل پرونده به بنياد ارسال و پي‌گيري مي‌نمايند.
ب ـ بنياد:
۱ـ بنياد به محض دريافت پرونده و رأي صادره از سوي كميسيونهاي احراز سازمان يا نيروي مربوط نسبت به تشكيل و پذيرش پرونده اقدام و نتيجه را به نيرو يا سازمان مربوط و ذينفع اعلام مي‌نمايد.
۲ـ در صورت وجود ابهام و يا نقص مدارك پرونده، بنياد موظف است موارد را ظرف سه ماه به صورت مستدل به سازمان مربوط اعلام و تكميل مدارك پرونده را درخواست نمايد.
۳ـ در صورت باقي بودن ابهام در موارد بند (۲)، پرونده در كميسيون مشترك سازمان يا نيروي مربوط و بنياد كه محل آن با توافق طرفين مي‌باشد برگزار و رأي صادره لازم‌الاجراء خواهد بود.
۴ـ در صورت عدم اتفاق آرا، بنياد پرونده موردنظر را ظرف يك ماه پس از تشكيل كميسيون مشترك براساس گردشكار موضوع ماده (۱۰) به امور ايثارگران ستاد كل ارسال نموده و درخواست بررسي و صدور رأي نهايي مي‌نمايد.
پ ـ ستاد كل:
براساس گردشكار شماره ۵۱۷۳ مورخ ۱۱ /۱۱ /۱۳۶۹ مصوب مقام معظم رهبري، امور ايثارگران ستاد كل موظف است پرونده‌هاي اختلافي (بين بنياد و نيروهاي مسلح) را بررسي و ظرف سه ماه از تاريخ وصول پرونده، رأي نهايي را در مورد آن صادر نمايد و رأي مذكور براي طرفين لازم‌الاجراء است.
ماده ۱۲
با افراد ذينفع و كساني كه در تهيه مدارك و مستندات و يا تطبيق حوادث و سوانح پيش آمده با مفاد اين آيين‌نامه در سير تشكيل پرونده و احراز آن مرتكب تخلف گردند حسب مورد مطابق قانون مجازات جرائم نيروهاي مسلح ـ مصوب ۱۳۸۲ـ و آيين‌نامه انضباطي نيروهاي مسلح و قوانين و مقررات مربوط رفتار خواهدشد و حسب مورد عنوان ايثارگري در آن مورد منتفي مي‌شود.
ماده ۱۳
چنانچه فردي از مشمولان اين آيين‌نامه براساس رأي قطعي مراجع قضايي داراي فساد اخلاقي يا سابقه ارتكاب جرم بر ضد امنيت ملي تشخيص داده شود از شمول ايثارگري خارج مي‌شود.
ماده ۱۴
صدور مجوز دفن برعهده بنياد است و بنياد موظف است درخصوص دفن ايثارگران و رزمندگان و مشمولين اين آيين‌نامه در قطعه شهدا كه امكان احراز شهادت آنان وجود دارد حداكثر ظرف دو روز از زمان وصول گزارش نيروهاي مسلح، وزارت اطلاعات و يا سازمان ذي‌ربط مطابق فرم (برگه) مربوط اعلام نظر نمايد.
ماده ۱۵
نظارت برحسن اجراي اين آيين‌نامه برعهده ستاد كل و بنياد خواهد بود.
معاون اول رئيس جمهور ـ اسحاق جهانگيري
