شورای عالی اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۱۸ /۷ /۱۳۸۸، بنا به پیشنهاد مشترک وزارت راه و ترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد تبصره (۲) بند (ب) ماده (۳) قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی که از این پس در این آیین نامه قانون نامیده می شود، آیین نامه سهم بهینه بخش های دولتی و غیردولتی در فعالیت های راه و راه آهن را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین نامه اجرایی سهم بهینه بخش های دولتی و غیردولتی در فعالیت های راه و راه آهن مصوب ۱۳۸۸,۰۷,۱۸
فصل اول : بخش راه
ماده ۱
مالکیت راه های عمومی کشور متعلق به دولت است.
ماده ۲
وزارت راه و ترابری مکلف است در چارچوب برنامه های توسعه ای کشور نسبت به احداث راه های عمومی کشور از طریق بخش غیردولتی اقدام نماید.
تبصره ۱ – احداث راه های عمومی با مجوز وزارت راه و ترابری با هدف بهره برداری انتفاعی برای مدت معین توسط بخش غیردولتی و یا با مشارکت وزارت یاد شده مجاز است.
تبصره ۲ – دستورالعمل نحوه اخذ مجوز و شرایط متقاضیان احداث راه های عمومی ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ این آیین نامه توسط وزارت راه و ترابری تهیه و به اطلاع عموم خواهد رسید.
ماده ۳
نگهداری، ایمن سازی و تعمیر، مرمت و بازسازی راه های عمومی کشور از وظایف دولت (وزارت راه و ترابری) است.
تبصره – دولت (وزارت راه و ترابری) مکلف است اقدامات موضوع این ماده را از طریق خرید خدمت از بخش غیردولتی انجام دهد.
ماده ۴
هرگونه فعالیت در زمینه حمل و نقل عمومی بار و مسافر توسط دستگاه های دولتی، نظامی و انتظامی ممنوع است.
تبصره ۱ – در موارد اضطراری و وقوع حوادث غیرمترقبه، بنا به پیشنهاد سازمان مدیریت بحران کشور و تأیید کارگروهی مرکب از وزیران راه و ترابری، کشور و بازرگانی، انجام امور فوق به صورت موقت و حداکثر تا پایان وضعیت اضطراری توسط دستگاه های فوق بلامانع است.
تبصره ۲ – چگونگی انجام عملیات جابجایی محموله های مرتبط با دستگاه های نظامی و انتظامی بر اساس دستورالعملی خواهد بود که ظرف مدت سه ماه بعد از تصویب این آیین نامه، بنا به پیشنهاد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت راه و ترابری به تصویب فرماندهی کل نیروهای مسلح خواهد رسید.
ماده ۵
انجام هرگونه خدمات رفاهی جانبی نظیر احداث، بهره برداری و نگهداری از مجتمع های خدمات بین راه ها و پایانه های عمومی بار، مسافر و شهرک های حمل و نقلی و تیر پارک ها و باسکول ها توسط دولت از ابتدای سال ۱۳۸۹ ممنوع است.
تبصره ۱ – احداث پایانه های مرزی، پاسگاه پلیس راه، قرارگاه و راهدارخانه از شمول این بند مستثنی است.
تبصره ۲ – وزارت راه و ترابری (سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای) موظف است حداکثر تا پایان سال ۱۳۸۸ تمامی تأسیسات جانبی، رفاهی و پایانه های بار و مسافر که در مالکیت دولت هستند را به بخش غیردولتی واگذار نماید.
ماده ۶
نصب و بهره برداری از تابلوهای تبلیغاتی در حاشیه راه های عمومی فقط توسط بخش غیردولتی با اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری (سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای) مجاز است.
تبصره – سازه های تابلوهای مزبور اعم از احداثی توسط سازمان یاد شده یا بخش غیردولتی در مالکیت آن سازمان بوده ولی صد درصد امر بهره برداری و نگهداری آنها می بایستی در قالب قرارداد اجاره و پرداخت هزینه اجاره آن از طریق بخش غیردولتی صورت گیرد.
ماده ۷
سیاست گذاری، برنامه ریزی و تنظیم مقررات مربوط به احداث و بهره برداری از راه های عمومی کشور بر عهده وزارت راه و ترابری است و بخش غیردولتی مکلف است کلیه استانداردها، ضوابط، مقررات و مشخصات فنی و ایمنی در این زمینه ها را رعایت نماید.
فصل دوم : بخش راه آهن
ماده ۸
فهرست فعالیت های قابل واگذاری راه آهن به بخش غیردولتی متضمن سهم این بخش در هر فعالیت، مطابق جدول زیر تعیین می شود:
فهرست فعالیت های قابل واگذاری راه آهن به بخش غیردولتی و سهم این بخش در هر فعالیت
| ردیف | نام فعالیت | سهم بخش غیردولتی (درصد) |
| ۱ | انواع واگن های مسافری و خدماتی مربوط و راهبری قطارهای مسافری | ۱۰۰ |
| ۲ | انواع واگن های باری و راهبری قطارهای باری | ۱۰۰ |
| ۳ | انواع لکوموتیو و خودکشنده ها و بهره برداری از آنها | ۱۰۰ |
| ۴ | نگهداری و تعمیرات ناوگان و تأمین قطعات مورد نیاز | ۱۰۰ |
| ۵ | مدیریت ترافیک و بهره برداری از شبکه خطوط ریلی | ۱۰۰ |
| ۶ | کارگاه و دپوهای نگهداری و تعمیرات ناوگان | ۱۰۰ |
| ۷ | کارخانه ها، کارگاه های تأمین و تولید مواد، قطعات، ماشین آلات و تجهیزات مربوط به بخش ریلی | ۱۰۰ |
| ۸ | کارگاه های نگهداری و بازسازی خطوط، ابنیه فنی و علایم و ارتباطات | ۱۰۰ |
| ۹ | ماشین آلات مکانیزه احداث، نگهداری و بازسازی خطوط و بهره برداری و نگهداری از آنها | ۱۰۰ |
| ۱۰ | ایستگاه های مسافری و باری | ۲۰ |
| ۱۱ | نگهداری و تعمیرات ارتباط و علایم الکتریکی | ۱۰۰ |
| ۱۲ | خدمات مهندسی و مشاوره تحقیقاتی و پژوهشی | ۸۰ |
| ۱۳ | تکنولوژی اطلاعات (IT) | ۸۰ |
| ۱۴ | تعمیرات و نگهداری خط و ابنیه فنی | ۱۰۰ |
| ۱۵ | تعمیرات و نگهداری ساختمان و تأسیسات (جاری و اساسی) | ۱۰۰ |
| ۱۶ | بهره برداری از گازهای مانوری | ۱۰۰ |
| ۱۷ | پایانه ها، باراندازها، انبارها، زمین، ساختمان و تأسیسات | ۳۰ |
| ۱۸ | مالکیت خطوط فرعی (صنعتی – تجاری) | ۱۰۰ |
ماده ۹
صد درصد مالکیت خطوط اصلی راه آهن شامل خطوط موجود، در حال ساخت و آنچه که در آینده ساخته می شود و همچنین مالکیت ناوگان و ماشین آلات امداد ریلی در اختیار دولت بوده و قابل انتقال به بخش غیردولتی نیست. در عین حال امکان فعالیت، احداث و سرمایه گذاری بخش غیردولتی در خطوط اصلی راه آهن وجود دارد و این بخش می تواند با رعایت ضوابط مربوط از این خطوط بهره برداری نماید.
هزینه فعالیت های مورد واگذاری در امور نگهداری و بازسازی زیرساخت ریلی توسط دولت تأمین می شود.
ماده ۱۰
صد درصد مالکیت خطوط فرعی (صنعتی – تجاری) راه آهن شامل خطوط موجود، در حال ساخت و آنچه که در آینده ساخته می شود، قابل انتقال به بخش غیردولتی است. مالکیت خطوط فرعی موجود با اولویت به ایجادکننده خط، قابل انتقال است.
ماده ۱۱
فعالیت ها و امور مربوط به مدیریت عالی ترافیک شبکه، ایمنی سیر و حرکت، اعطای مجوزهای احداث زیرساخت های ریلی، بهره برداری و سرمایه گذاری در زیربخش های ریلی و صدور اسناد ریلی و ابطال آنها و تغییر کاربری امور واگذار شده ریلی به بخش غیردولتی، در اختیار دولت است. اقدامات موضوع این ماده می تواند از طریق خرید خدمت از بخش غیردولتی صورت گیرد.
ماده ۱۲
سیاست گذاری، برنامه ریزی، هدایت و نظارت امور حمل و نقل ریلی و چگونگی تنظیم مقررات و توسعه فعالیت ها در این بخش بر عهده وزارت راه و ترابری است و بخش غیردولتی مکلف است کلیه استانداردها، ضوابط، مقررات و مشخصات فنی و ایمنی در این زمینه ها را رعایت نماید.
فصل سوم : سایر موارد
ماده ۱۳
وزارت راه و ترابری مکلف است هرگونه اقدامات لازم به منظور ایجاد مشوق های مناسب برای جلب و حضور مؤثر بخش غیردولتی را در فعالیت های راه و راه آهن به عمل آورد. وزارت مزبور مکلف است ترتیبی اتخاذ نماید تا نرخ بهره برداری از شبکه ریلی به گونه ای تعیین شود که ضمن تأمین هزینه های بهره برداری از شبکه در بخش ریلی، نرخ مذکور برای فعالان این بخش نسبت به سایر شیوه های حمل و نقل دارای مزیت باشد.
ماده ۱۴
چنانچه در خصوص کلیه فعالیت ها و امور مشمول واگذاری مرتبط با راه و راه آهن، بخش غیردولتی شرایط یا انگیزه اقتصادی لازم برای انجام آن ها را نداشته باشد و یا در موارد خاص با تصویب هیأت وزیران، وزارت راه و ترابری با اولویت ماده (۱۳) این آیین نامه، نسبت به انجام این فعالیت ها اقدام می نماید.
وزیر امور اقتصادی و دارایی – سیدشمس الدین حسینی
