دستورالعمل نحوه واگذاری اتوبوس از وزارت کشور به اتوبوسرانی شهرها و بهره برداری آن مصوب ۱۳۸۵,۰۹,۰۵
فصل اول – تعاریف:
ماده ۱
برخی عبارات که دراین دستورالعمل به اختصار به کار می روند در ذیل تعریف شده است .
شورایعالی : شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور.
سازمان : سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور .
همتا: شورای هماهنگی ترافیک استان.
اتوبوسرانی : سازمان ها وشرکتهای اتوبوسرانی شهری و حومه ای با اساسنامه مصوب ، زیرنظر شهرداری شهرها می باشد که مسئولیت هدایت ، نظارت وکنترل ارائه خدمات حمل ونقل عمومی توسط ناوگان اتوبوسرانی در شهرها را برعهده دارند.
اتحادیه : اتحادیه اتوبوسرانی های شهری کشور.
کمیته های فنی: کمیته های فنی در سازمان تشکیل شده و وظایف سه گانه الف)سفارش دهی، ب)تحویل و تحول و ج)نظارت و پایش عملیات بهره برداری، را برعهده دارد، اعضای کمیته های یادشده توسط رئیس سازمان منصوب می گردد.
کمیته فنی سفارش: اعضای کمیته فنی شامل ۵ نفر متخصص بخش حمل ونقل و اتوبوسرانی بوده و وظایف ذیل را بر عهده دارد:
الف) تدوین مشخصات فنی اتوبوسها و مینی بوسهای مورد نیاز که توسط کمیته فنی عملیاتی ارائه می گردد
ب) نظارت بر روند مناقصه وخرید وتحویل اتوبوس از کارخانجات طرف قرارداد.
کمیته فنی تحویل: اعضای کمیته فنی تحویل شامل ۵ نفر کارشناس ماشین آلات و موظف به انجام وظایف ذیل هستند:
الف) حضور در کارخانه سازنده ماشین آلات مورد قرارداد و تحویل گرفتن ماشین آلات بر اساس مشخصات فنی مندرج در قرارداد
ب) تحویل دادن ماشین آلات به نمایندگان اتوبوسرانی های سراسر کشور بر اساس لیست توزیع ابلاغی وزارت کشور.
ج) انتقال نظرات دریافتی از کمیته فنی عملیاتی در خصوص عملکرد و نقاط ضعف ماشین آلات به کارخانجات سازنده و نظارت بر اصلاح عیوب مزبور.
کمیته فنی عملیاتی: اعضای کمیته در وزارت کشورحداقل ۵ نفرکارشناس مجرب ماشین آلات با شرح وظایف ذیل هستند:
الف) بررسی و اعلام مشخصات فنی ماشین آلات مورد نیاز به کمیته فنی سفارشها بر اساس آخرین استانداردهای متناسب با شرایط کشور و فن آوری روز
ب) ارائه گزارش در خصوص نقاط ضعف ماشین آلات به کمیته فنی تحویل، به منظور اصلاح و برطرف نمودن معایب
ج) مراجعه به اتوبوسرانی ها به منظور بررسی عملکرد آنها در خصوص موارد ذیل و گزارش آن به سازمان:
1- نحوه سرویس و نگهداری اتوبوسها
2- نحوه بهره برداری و کارکرد اتوبوسها
3- بازدید از اتوبوسهای متوقف و تحت تعمیر و بررسی علت توقف یا تعمیر
4- نحوه اجرای طرح مراقبت وضعیت (CM)
–بخش غیردولتی: اشخاص حقوقی یا حقیقی می باشد که براساس آیین نامه مربوط زیر نظر اتوبوسرانی نسبت به ارائه خدمات حمل ونقل مسافر در شهرها وحومه آنها اقدام می نمایند.
تبصره –در هر یک از استانداریها یک نفر کارشناس مجرب در ماشین آلات به عنوان نماینده شورای همتا مسئول طرح بهره برداری و نگهداری بهینه سامانه اتوبوسرانی تعیین می گردد.
فصل دوم – کلیات:
ماده ۲
خرید اتوبوس موردنیاز اتوبوسرانی توسط سازمان وبراساس مشخصات فنی ارائه شده توسط کمیته فنی عملیاتی صورت می پذیرد.
تبصره ۱– کمیته فنی عملیاتی تعیین مشخصات فنی اتوبوسها، و کمیته فنی تحویل نظارت بر روند تحویل آنها از کارخانه به لحاظ انطباق اتوبوسهای تحویلی بامشخصات فنی ابلاغی را بر عهده دارند.
تبصره ۲ : بمنظور فراهم نمودن امکان پشتیبانی اتوبوسرانی ها از لحاظ آموزش فنی و نیز تامین قطعات و لوازم یدکی ، سازمان موظف است در قرارداد های منعقده با کارخانجات خودروساز از محل ۱% سهم آموزش پیش بینی در قراردادها نسبت به موارد ذیل اقدام نماید:
الف) آموزش کارکنان فنی ، معاونان و مدیران اتوبوسرانی ها با حضور اساتید مجرب داخلی و خارجی .
ب ) تشکیل بانک قطعات و لوازم یدکی پر مصرف اتوبوسها
ماده ۳
تعیین نوع خودرو مورد نیاز اتوبوسرانی ها اعم از دیزلی یا گازطبیعی سوز، اتوبوس، مدی بوس و مینی بوس، بر حسب وضعیت شهرها ونحوه توزیع آن توسط وزارت کشور با همکاری اتحادیه تهیه و اعلام می گردد.
تبصره– توزیع اتوبوس گاز طبیعی سوز بر اساس ماده ۶۲ قانون برنامه چهارم توسعه در ۸ شهردارای هوای آلوده صورت می پذیرد. چنانچه در سایر شهرها امکان بهره برداری از جایگاههای سوخت (CNG) برای اتوبوسها فراهم گردد، اتوبوس گاز طبیعی سوز به آنها نیز تحویل خواهد گردید.
ماده ۴
وزارت کشور ناظر بر عملکرد اتوبوسرانی ها بوده واتوبوسرانی ها موظفند ضمن رعایت کلیه آیین نامه ها ، بخشنامه ها ودستورالعمل های مرتبط ابلاغی وزارت کشور، گزارش ۶ماهه از عملکرد اتوبوسرانی در بخش های مختلف اعم از تحویل اتوبوس، برنامه ریزی، بهره برداری ، تعمیر ونگهداری و عملکرد بخش غیردولتی تهیه و به وزارت کشور ارائه نمایند.
ماده ۵
بخش غیردولتی که براساس آیین نامه مربوطه تحت نظارت اتوبوسرانی ، نسبت به ارائه خدمات حمل ونقل عمومی مسافر در شهرها اقدام می نماید، مشمول کلیه ضوابط وخدمات مندرج در این آیین نامه برای ناوگان می گردد.
تبصره – سازندگان اتوبوس موظفند تحت نظر وزارت کشور حداقل به تعداد دو برابر تعداد اتوبوس خریداری شده توسط وزارت کشور، رانندگان و سرویس کاران مربوطه معرفی شده را آموزش دهند و درصورت موفقیت آموزش دیدگان، گواهی آموزش و تایید صلاحیت رانندگی با اتوبوس مورد نظر را صادر نمایند واین موضوع جزو لاینفک قرارداد است. کمیته فنی تحویل، بر روند آموزش و تحویل اتوبوس به رانندگان آموزش دیده مورد نظر نظارت کرده و تخلفها را به سازمان گزارش خواهد نمود. بدیهی است اتوبوسرانی فقط توسط افراد آموزش دیده و دارای صلاحیت مذکور، می توانند اتوبوس را تحویل بگیرد.
فصل سوم – تامین اتوبوس اتوبوسرانی های شهری کشور:
ماده ۶
سازمان بر اساس اعتبارات تخصیصی در بودجه سنواتی کل کشور برای توسعه ناوگان اتوبوسرانی شهرها موظف به خرید و تخصیص اتوبوس برای اتوبوسرانی ها می باشد.
تبصره ۱ – اتوبوسرانی ها موظف به رعایت ضوابط ومقررات ابلاغی وزارت کشور در ارائه خدمات حمل ونقل عمومی مسافر به شهروندان توسط ناوگان ملکی وخصوصی اتوبوسرانی ها می باشند.
تبصره ۲ – اتوبوسرانی ها برای تحویل اتوبوس های واگذاری موظف به پرداخت سهم شهرداری از قیمت اتوبوس که بر اساس تصویب نامه مربوطه به وزارت کشور ابلاغ می شود ،می باشد. (میزان آن در سال ۱۳۸۵ بر اساس مصوبه مربوطه ۵ / ۱۷ % قیمت اتوبوس تعیین گردیده است ) که در وجه سازمان پرداخت می گردد.
تبصره ۳ – اتوبوسرانی ها موظف به بهره برداری حداقل به مدت ۱۰ سال از اتوبوس های تخصیص یافته به آنها می باشد. وضعیت بهره برداری از اتوبوس ها پس از ۱۰ سال استفاده از آنها منوط به تائید امکان بهره برداری از اتوبوسهای یاد شده توسط کمیته فنی عملیاتی می باشد.
تبصره ۴ – از رده خارج نمودن اتوبوسهای فرسوده منوط به تایید عدم امکان بهره برداری از اتوبوسهای یاد شده توسط کمیته فنی عملیاتی و رعایت ضوابط و دستورالعملهای از رده خارج نمودن اتوبوسهای فرسوده می باشد.
ماده ۷
در صورت تایید عدم امکان بهره برداری از اتوبوس بدلیل فرسوده بودن ( ملکی و خصوصی ) به ازای هر سه دستگاه اتوبوس فرسوده که از رده خارج می گردد یک دستگاه اتوبوس نو توسط سازمان بدون اخذ وجه جایگزین می گردد.
تبصره –از رده خارج نمودن اتوسوس فرسوده منوط به ارائه گواهی اسقاط توسط راهنمایی و رانندگی شهر ذیربط می باشد.
فصل چهارم – بهره برداری اتوبوس توسط اتوبوسرانی ها:
ماده ۸
مسئوولیت ارائه خدمات حمل ونقل عمومی به شهروندان توسط کلیه ناوگان اتوبوسرانی (خصوصی و ملکی) برعهده اتوبوسرانی ها می باشد و سازمانهای اتوبوسرانی موظفند ضمن تامین امکان بهره برداری ناوگان ملکی اتوبوسرانی، نظارت بر بهره برداری از ناوگان خصوصی را نیز برعهده داشته باشند.
تبصره ۱ – باتوجه به ضرورت اصلاح ساختار سامانه های حمل ونقل عمومی توسط شهرداری ها با همکاری شورای اسلامی شهرها ، اتوبوسرانی ها موظفند ضمن اجرا و رعایت تمهیدات ابلاغی وزارت کشور، نسبت به کاهش هزینه های جاری اتوبوسرانی ها ، اصلاح نحوه قیمت گذاری خدمات حمل ونقل عمومی توسط اتوبوس بر اساس دستورالعمل ابلاغی وزارت کشور واخذ مصوبه شورای اسلامی شهرها اقدام نمایند.
تبصره ۲ : باتوجه به بالا بودن هزینه بیمه شخص ثالث اتوبوس برای اتوبوسرانیها، سازمان ضمن تامین اعتبار مربوطه می بایست نسبت به تاسیس صندوق بیمه ناوگان حمل ونقل عمومی مسافر و یا پوشش بیمه لحظه ای نسبت به فراهم نمودن شرایط وتسهیل امکان بیمه شخص ثالث ناوگان حمل ونقل عمومی اقدام نماید. همچنین پیگیری لازم برای کاهش نرخ بیمه تامین اجتماعی از ۳۴% به ۱۲% مطابق سایر شغلهای خدماتی انجام دهد.
تبصره ۳ – سازمان موظف است همه امور مربوط به اعتبارات جاری و عمرانی اتوبوسرانیها را تا حصول نتیجه نهایی و واریز وجه به حساب اتوبوسرانی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی و وزارت امور اقتصاد و دارایی را پیگیری نماید.
ماده ۹
شهرداری شهرهای دارای سامانه اتوبوسرانی موظفند ضمن اجرای تمهیدات پیش بینی درآیین نامه اجرایی جز «۱» بند (ب) تبصره ۱۳ قانون بودجه سال ۱۳۸۵ کل کشور نسبت به انجام اقدامات ذیل با هماهنگی وزارت کشور و براساس شرح خدمات مصوب شورایعالی وحتی الامکان توسط مشاورین وپیمانکاران ذیصلاح و یا مهندسین عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان (دارای تخصص ترافیک)، انجام دهند و سازمان موظف به نظارت بر حسن اجرای آن می باشد:
۱– سازماندهی مناسب در ساختار نیروی انسانی در جهت کاهش هزینه های جاری و افزایش بهره وری.
۳– برآوردن انتظارات مسافران و افزایش مطلوبیت استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی از نظر کمی و کیفی از قبیل:
بهبود شرایط داخلی و ظاهری ناوگان، بهبود نظم برنامه زمانی حرکت آنها، کاهش تاخیر و کاهش مدت زمان انتظار در ایستگاه با تنظیم بهینه سرفاصله زمانی، کاهش زمان دسترسی به ایستگاه اتوبوس ازطریق دوچرخه سواری با ایجاد توقفگاه دوچرخه در ایستگاه و دوچرخه بر در جلو اتوبوس برای حمل ونقل ترکیبی، افزایش سرعت متوسط جابجایی با اتوبوس، استفاده از اتوبوس کم ارتفاع یا قابل استفاده معلولان و سایر روش های نوین یا بهینه بهره برداری و در نتیجه افزایش حداقل .۲۰% تعداد مسافران با مدیریت مناسب.
۴– نصب ایستگاه و سرپناه مناسب وتابلوی استاندارد با اطلاعات لازم در ایستگاه و انتقال ایستگاه به پهلوگاه معابر.
۵– مدیریت تعمیرگاهی و کاهش میزان خرابی دستگاهها با کنترلهای منظم دوره ای.
۶– نصب تجهیزات رفاهی داخل اتوبوسها نظیر کولر، رادیو، تلویزیون و بلندگو و سامانه نمایشگر و اعلام صوتی ایستگاه و مسیر و رفع معایب رفاهی.
۷– فراهم نمودن شرایط لازم برای اجرای طرح مراقبت وضعیت ماشین آلات از طریق آنالیز روغن(CM).
۸– تعیین وتشکیل تیم فنی به منظور بازرسی وکنترل سرویس ونگهداری و تعمیر اتوبوسها وچگونگی اجرای طرح CM.
۹– تأمین فضای سرپوشیده به عنوان انبار فنی قطعات و رعایت شرایط کامل انبارداری.
۱۰– مطالعه و طراحی پارک سوارهای با ظرفیت ۳ تا ۱۰ مسیر اتوبوسرانی با خدمات و امکانات جانبی.
۱۱– ایجاد ایستگاه کنار توقفگاههای طبقاتی وسرویس منظم درمسیرهای عبوری از پارک سوارها و توقفگاههای عمومی.
۱۲– مطالعه، طراحی و احداث تعمیرگاه و توقفگاه استاندارد اتوبوس شهری با ظرفیت حداقل ۳۰۰ دستگاه با امکانات جانبی و تجهیزات کارگاهی لازم بویژه جهت استفاده بخش غیر دولتی.
۱۳– مطالعه امکان سنجی و اخذ مجوز تاسیس آموزشکده یا ایجاد رشته تحصیلی در هنرستان فنی یا کار و دانش به منظور جذب و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز اتوبوسرانی در مرکز استان.
۱۴– خرید، نصب و بهره برداری از سامانه کارت بلیت .
۱۵– تجهیز ایستگاههای اتوبوس به سامانه نمایشگر و اعلام صوتی ایستگاه و مسیر اتوبوس .
۱۶– مطالعه، طراحی و راه اندازی تعمیرگاه مخصوص اتوبوسهای گازسوز در شهرهای دارای گاز شهری.
۱۷– مجهز نمودن تعمیرگاه مرکزی اتوبوسرانی به ابزار و تجهیزات پیشرفته تعمیرگاهی برحسب نوع اتوبوس بویژه کامیونت برای تعمیرگاه سیار و امداد.
ماده ۱۰
وزارت کشور موظف است تمهیدات لازم برای عملیاتی نمودن نتایج مطالعات جامع ،ساماندهی حمل و نقل و ترافیک شهری و سایر مطالعات موردی برای سامانه اتوبوسرانی را با همکاری شهرداری ها فراهم نماید.
تبصره ۱ – شورایعالی موظف است حد اکثر ۲ ماه پس از ابلاغ این دستورالعمل شاخصهای ارزیابی کمی و کیفی اتوبوسرانیها تهیه و ابلاغ نماید.
تبصره ۲ – سازمان موظف است ازطریق پایش شاخصهای ابلاغی برای اتوبوسرانی ها، گزارشهای ۳ماهه به وزارت کشور و ۶ماهه به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ارسال نماید.
ماده ۱۱
ارزیابی مدیران اتوبوسرانی بر اساس عملکرد آنها و کارایی اتوبوسرانیها بر اساس این دستورالعمل و بهره وری اتوبوسرانی ، توسط سازمان با اعزام کارشناسان متخصص و به صورت سرزده با اعطای امتیازات مثبت و منفی و حمایتهای لازم انجام خواهد شد.
فصل پنجم – تعمیر ونگهداری اتوبوس توسط اتوبوسرانی ها:
ماده ۱۲
به منظور استفاده بهینه از امکانات موجود ، اتوبوسرانی ها موظفند شرایطی فراهم نمایند تا تعمیر ونگهداری اتوبوسها به گونه ای صورت گیرد تا امکان بهره برداری کامل از کل ناوگان اتوبوسرانی در شهرها در طول دوران بهره برداری ممکن باشد.
تبصره ۱ – سازمان باید در قرارداد های منعقده با کارخانجات طرف قرارداد برای تامین اتوبوس موردنیاز اتوبوسرانیها، شرایطی فراهم نماید تا کارخانجات طرف قرارداد، در طول حداقل ۲سال دوران ضمانت و ۱۵ سال خدمات پس از فروش، تامین قطعات ولوازم یدکی مورد نیاز را تعهد نماید.
تبصره ۲ – وزارت کشور موظف است سالانه اعتبار یارانه بلیت اتوبوسرانیها و خرید لوازم و قطعات یدکی اتوبوسرانیها در بودجه سنواتی پیشنهاد و پس از تخصیص بین اتوبوسرانیها توزیع نماید.
ماده ۱۳
باید تدابیر لازم به نحوی اتخاذ شود که برای هر شهر با توجه به شرایط اقلیمی، نشیب وفراز، شرایط تعمیر و نگهداری، با درنظر گرفتن قدرت و سرعت و امکانات جانبی لازم برای اتوبوسها، از تنوع در واگذاری اتوبوس جلوگیری گردد تا از مشکلات تامین قطعات و تعمیر و نگهداری و انبارداری مضاعف پیشگیری شود.
۲– سازماندهی مناسب در ساختار تجهیزات و ناوگان اتوبوسرانی.
